سرویس اقتصادی جوان آنلاین: تکثر و وسعت بعضی از میادین نفتی در این مناطق موجب شده که برخی از آن‌ها داخل مرز‌های دو کشور قرار گیرند که به این دلیل، ایران دارای ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک با کشور‌های همسایه است. این میادین با کشور‌های عراق، عربستان، کویت، امارات، عمان، قطر و ترکمنستان مشترک هستند و بیشترین تعداد میادین مشترک ایران با کشـور عـراق است و بعـد از آن بـه ترتیـب کشور‌های امارات متحده عربی (پـنج میـدان)، عربسـتان (چهـار میـدان)، قطـر (چهـار میدان)، عمان (دو میدان)، کویت و ترکمنستان هر کدام یک میـدان مشـترک بـا ایـران دارند. از این میدان‌های مشترک فقط ۱۵ میدان در سمت ایران فعال است و از آن‌ها نفت و گاز استخراج می‌شود.
یکی از میادین گازی در شمال‌شرق کشور بین ایران و ترکمنستان مشترک است و بقیه آن‌ها در جنوب و غرب کشور است که در این میان بیشترین سهم ایران از میادین مشترک با عراق است که سهم ۸۲ درصدی از منابع نفتی را در بین دیگر کشور‌ها دارد.
نفت خام قابل استحصال ایران در میادین مشترک بالغ بر ۷/ ۲۲ میلیـارد بشـکه است که در مجموع برداشت ایران از این میادین تا ابتدای سال ۱۳۹۵ حدود ۴/ ۳ میلیارد بشکه نفت خام بوده است. این برداشت معادل ۱۵ درصدکل برداشت نفت ایران است و مقدار نفت باقی مانده ۱۹ درصد کل نفت ایران می‌شود.
در میـادین مشـترک گاز ۴۷/ ۱۶ تریلیون مترمکعب معـادل ۳۹۱/ ۵۸۱ تریلیـون فـوت‌مکعـب اسـت. از مجمـوع ایـن میادین تا ابتدای سال ۱۳۹۵ حدود ۴/ ۱ میلیارد مترمکعـب گـاز (۶ درصـد کـل ذخیره قابل استحصال گاز این میادین) تولید شده است. میـزان گـاز بـاقیمانـده قابـل استحصال در این میادین حدود ۴۳ /۱۵ تریلیون مترمکعب است که نشان از حجم سرسام‌آور گاز قابل استفاده در این میادین دارد.
میـزان ذخـایر گـاز قابل استحصال کشور‌های همسایه حدود ۲۸ تریلیون مترمکعب تخمین زده شـده اسـت. میادین ذخایر مشترک هیدروکربونی در کل دارای ۵/۴۸ میلیارد بشکه هیدروکربن است که معادل ۳۵ درصد از کل ذخایر هیدروکربن ایران می‌شود.
بر اساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی، کشور‌های عربستان، قطر و امارات در میادین مشترک خود با ایران به حفاری افقی به منظور افزایش تولید از ایـن میـادین اقـدام کرده‌اند و در مواردی تا بیش از ۱۲ کیلومتر با حفاری افقی چندلایـه‌ای در میـادین مزبـور پـیش رفته‌اند، به طوری که تولید ایران از میدان مشترک فروزان (مرجان) ۳۵ هزار بشکه در روز و تولید عربستان از آن میدان ۲۷۰ هزار بشکه در روز (حدود هشت برابر) است. تولیـد نفت خام قطر از لایه نفتی پـارس جنـوبی حـدود ۳۰۰ هـزار بشـکه در روز است. در حالی که ایران پس از سال‌ها در سال ۱۳۹۶ موفق به تولید ۳۰ هزار بشکه نفت از این میدان مشترک نفتی شده است. تولید نفت خام ایران از میدان مشترک نصـرت (فـاتح) حدود ۱۵۰۰ بشکه در روز است، در حالی که تولید امارات از این میدان مشترک نفتـی ۸۰ هزار بشکه در روز (بیش از ۵۳ برابر) می‌باشد.
همانطور که بیان شد در حال حاضر ایران به دلیل عدم اهتمام نسبت به برداشت نفت از میادین مشترک عدم‌النفع زیادی را متحمل شده است که رقم آن در سال به ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد. در میدان پارس جنوبی که بزرگ‌ترین میدان گازی جهان با ۱۶ درصد از ذخایر گازی جهان و بین ایران و قطر مشترک است، طبق گزارش‌ها، قطر در طول ۱۱ سال چیزی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار برداشت کرده که این برداشت‌های غیرمتوازن در بلندمدت موجب افت فشار در سمت ایران خواهد شد که در بلندمدت می‌تواند منجر به بحران انرژی در کشور شود.
این حجم از بی‌تدبیری ناشی از عدم توجه به ظرفیت‌های داخلی در موضوع استحصال نفت و استفاده از میادین مشترک، انعقاد قرارداد‌های ناکام با برخی شرکت‌های خارجی همچون توتال، بی‌اعتنایی به ارتقای دانش فنی و تکنولوژیکی در سطوح مدیریتی وزارت نفت، ایران را در رقابت با طرف‌های مقابل دچار عقب‌ماندگی جبران‌ناپذیری کرده است. متأسفانه ایران به‌رغم تجربه یکصد ساله از استخراج نفت نتوانسته به جایگاهی در خور اعتنا در بین کشور‌ها و شرکت‌های نفتی دست پیدا کند. در حال حاضر به دلیل فقدان اولاً اراده لازم در بین مسئولان وزارت نفت و دوماً نبود دانش فنی برای بهره‌گیری کامل از میادین مشترک، سهم نفتی ایران در این میادین در طول سال‌ها به لقمه‌ای آماده برای رقبای ایران تبدیل شده است که بدون اعتنا به پیامد‌های منفی برداشت بی‌رویه تنها از یک طرف میدان در حال بلعیدن ذخایر نفتی میادین هستند.
