سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: امریههای گاه و بیگاه برای گروههای تئاتری که ریشه در عدمتمرکز کافی مسئولان هنری و نداشتن یک نقشه راه مدون که همه افراد و گروهها را تحت یک راهبرد و وحدت رویه منسجم قرار بدهد، باعث شده تئاتر بیشتر از شاخههای دیگر هنری گرفتار کرونا شود. اهالی تئاتر این روزها گلایههای زیادی دارند که ضمن دلمشغولی برای فعالیتهای هنری تنگناهای اقتصادی و معیشتی را نیز دربر میگیرد.
نامه بیش از۱۲۰فعال تئاتری
وخامت اوضاع تئاتر باعث شد تا روز گذشته بیش از ۱۲۰فعال جوان تئاتر طی نامهای خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل هنرهای نمایشی خواستار رسیدگی به شرایط فعلی تئاتر و فعالیتهای تئاتری شوند. در بخشی از این نامه آمده است: «در این بیغوله تاریک اجتماعی و اقتصادی، در این روزهای سختگذر و بیتکرار که بودنمان را آمارِ مرگ تراز میکند، بیحرفِ اضافی آنچه بیشابیش جلوه میکند رخوت و گریز و کمبود است. بیحضوری و انزوا ما را به سیاهچاله کور «تعلیق» وامیگذارد و محافظهکاری و انفعال، صورت نمادین خشونت را پنهان میکند. تئاتر، هنر جمعی رو به افولی که توانش در حضور است، حالا در پی تنهاییها و تاریکیها کمجان و بیفروغ شده و آنچه بیش از پیش در این هشت ماه اخیر رُخ عیان کرده بیکفایتی مدیران تئاتر است؛ مدیرانی که نه در گرفتن حق و حقوق تئاتریها قدمی برداشتهاند و نه در حمایت از احوال نامراد این روزهای این قشر. حال که احوالمان در گرو آمار و ارقام است و کنترل ویروس از دست گریخته، مدیریت قاطع و کنشمند میتواند از تعطیلی دائم تئاتر با وجود بازگشایی موقت، جلوگیری کند.»
تراژدی اقتصادی در تئاتر
علی شمس نمایشنامهنویس و کارگردان تئاتر درباره وضعیت سیاستهای فرهنگی- هنری در شرایط کرونایی تئاتر و نبود حمایتهای لازم از هنرمندان و فعالان این عرصه به مهر میگوید: معتقدم سیاست سیاستگذار دولتی در مواجهه با تئاتر در شرایط کرونا، مثل باقی حوزهها با غافلگیری شروع شد، مانند غافلگیری همیشگی ستاد مقابله با بحران است که مدام در مقابل بلایای طبیعی غافلگیر میشود.
کارگردان نمایش «شبی از شبهای تهران مسافری» با بیان اینکه اگر دستکم با احتساب فعالان انجمنهای نمایش شهرستان حدود ۵۰ تا ۶۰هزار نفر را درگیر تئاتر در نظر بگیریم، با هر کمیتی زندگیشان دچار بحران شده است، اظهار میدارد: ما با یک تراژدی اقتصادی در حوزه زیست هنرمند تئاتر مواجهیم. از سمتی با فقر و عدم نیازها و پشتوانههای مالی که بتواند خسارتها را جبران کند، مواجهیم و از سمت دیگر با دولت ورشکستهای طرف هستیم که سعی میکند کجدار و مریز با دستکاری سیستمهای بورس، دلار و طلا کسری بودجه خود را تأمین کند، از این رو به دولت نمیتوان امید داشت. وی ادامه میدهد: ترس عمومی تماشاگر برای حضور در سالن تئاتر چرخهای کاملاً معیوب و ورشکسته ایجاد کرده که نوک پیکان این ورشکستگی بیش از هر چیز هنرمند فعال و مرتزق از این حرفه است. ما با وضعیتی مواجه هستیم که اداره کل هنرهای نمایشی با یک بدهی کلان انباشت شده مواجه شده است؛ وضعیتی که مدیران بعضاً نالایق مرکز به آن دامن میزنند.
این کارگردان تئاتر خاطر نشان میکند: مسئله ما فقط مسئله کرونا نیست، زیرا ما با اقتصادی ویران مواجه هستیم که اگر کرونا هم نبود، زیست ما را به عنوان یک هنرمند فعال و حرفهای تئاتر تهدید میکرد، مضاف بر اینکه کرونا هم به این تراژدی اضافه شده و ما دوقبضه لای یک دنده دندانهدار نوکتیز مخوف گرفتار شدهایم.
شمس یادآور میشود: این اصل غافلگیری کمکم به اصل بیتوجهی میرسد و در شکل داروینی خود هر کس قویتر باشد، بقا خواهد داشت. مطمئنم از پس این شرایط مهیب اقتصادی و کرونا ریزش شدیدی در بدنه حرفهای و نیمهحرفهای تئاتر در تهران و شهرستانها خواهیم داشت؛ کسانی که نه رغبت بلکه توان تولید یک اثر را نخواهند داشت. تولید اثر هنری به طریق اولی یک تولید دردسرآور و نشدنی است، کمااینکه نه تهیهکنندهای پای کار میآید و نه سوبسید دولتی اگر در سالن دولتی اجرا کنیم، تأمین هزینههای تولید را کفایت میکند، پس آدم فکر میکند در آیندهای متوسط باید عطای تولید یک تئاتر را به لقایش ببخشد.
روزهای بلاتکلیفی و بیخبری
لیلی عاج، نویسنده و کارگردان نمایش «کجایی ابراهیم» نیز که تا همین یکی دو روز پیش و قبل از تعطیلی چندباره فعالیتهای تئاتری در تماشاخانه سرو روی صحنه بود، با گلایه از بلاتکلیفی هنرمندان تئاتر در بحران کرونا میگوید: این روزها در بلاتکلیفی و بیخبری به سر میبریم و مشخص نیست کی فعالیتهای تئاتری از سر گرفته خواهد شد.
این نمایشنامهنویس با اشاره به اینکه در هفته دوم اجرای نمایش استقبال از کار راضیکننده بود که متأسفانه با تعطیلی فعالیتهای تئاتری روبهرو شدیم، میافزاید: در طول این چند اجرا ما دو دسته مخاطب داشتیم که اولین گروه شامل عاشقان و طرفداران شهید ابراهیم هادی که نمایش بر اساس زندگی ایشان نوشته شده، میشد؛ افرادی که اصولاً اهل دیدن تئاتر نیستند و تنها به دلیل علاقه شخصیشان به این شهید به دیدن نمایش آمده بودند. این قشر تازه داشتند ما را پیدا میکردند و علاقهمند به دیدن نمایش شده بودند که با تعطیلی سالنها روبهرو شدیم. طیف دوم مخاطبان هم دوستان تئاتر بین همیشگی بودند که بازخوردهای خوبی نیز از آنها گرفتیم.
تصمیمگیرندههایی که تئاتر را نمیشناسند
کهبد تاراج، نویسنده و کارگردان تئاتر نیز با اشاره به اینکه متأسفانه مسئولان تصمیمگیرنده و نهادهایی که برای این شرایط تعیین تکلیف میکنند نه تنها مخاطب تئاتر نیستند بلکه اصلاً تئاتر را نمیشناسند، میافزاید: وضعیت تئاتر حتی قابل مقایسه با سینما هم نیست، چون به هر حال سینما چه کم، چه زیاد، مخاطب خودش را دارد، اما وضعیت تئاتر اینگونه نیست، چون حتی اگر اعلام کنند که نمایشها میتوانند از هفته آینده فعالیتشان را آغاز کنند، باز هم ما فرصتی برای تبلیغات، اطلاعرسانی و جلب اعتماد مخاطبان برای حضور در سالنها در اختیار نداریم. وضعیت تئاتر با سینما فرق میکند و نمیتوان هر زمان که اراده کرد، تماشاگران را به سالنهای نمایش کشاند.
وی با گلایه از ناآشنایی وزیر ارشاد نسبت به مناسبات تئاتر میگوید: معتقدم مشکلات پیش آمده عملاً به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بازمیگردد. مگر در این شرایط، پارکها تعطیل شده که اجرای نمایش در یک محیط باز را متوقف کردهاند. هر چقدر هم مدیرکل هنرهای نمایشی برای بازگشایی تئاتر تلاش کند، وقتی وزیر ارشاد شناختی از چگونگی فعالیتهای تئاتری نداشته باشد، در عمل نمیتواند دفاعی از جامعه تئاتر بکند. وقتی وزیر ارشاد هیچ تصوری از اجرای تئاتر در دوران کرونا ندارد، طبیعی است که در هیئت دولت هم نمیتواند از تئاتر دفاع کند. متأسفانه با این وضعیت جامعه تئاتر تبدیل به گوشت قربانی شده است.