از مهم‌ترین محور‌های سخنرانی رهبر معظم انقلاب در هفته دفاع مقدس، تأکید بر عقلانیت در دفاع مقدس بود. ایشان فرمودند که «دفاع مقدس یکی از عقلانی‌ترین حوادث ملت ایران بود؛ دفاع مقدس از اول تا آخر مدبرانه و عقلایی بود.»
اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، چرایی تأکید رهبر معظم انقلاب بر عقلانیت در دفاع مقدس است؟ آنچه مسلم است، ما طی سال‌های گذشته، گاه‌وبیگاه با برخی القائات مبنی بر اینکه در جنگ بر اساس احساس عمل کردیم و می‌توانستیم با تدبیر و عقلانیت، به طریق دیگری عمل کنیم، مواجه بودیم. جدا از غفلت در تبیین درست این بخش از تاریخ تحلیلی و توصیفی دفاع مقدس، در واقع این القائات از یک سو، ناشی از غلبه شور و حماسه مردم برای حضور در جبهه‌ها ناشی می‌شد که بیشتر در آثار هنری و فیلم‌ها و سریال‌ها به خاطر اهمیت دراماتیک به آن پرداخته شده است و از طرف دیگر، برنامه‌ریزی‌های دقیق نظامی و عملیاتی، غالباً از چشم ناظران پنهان نگه داشته می‌شود. بنابراین، نه تنها دیده نمی‌شوند، بلکه تمام تلاش‌های فرماندهان معطوف بر آن بوده تا برنامه‌ریزی‌های دقیق علمی عملیات‌های رزمندگان که منجر به پیشروی‌های بزرگ در دوران دفاع مقدس و شکست دشمن در جبهه می‌شد، از چشم دشمن مخفی بماند و بی تردید امروزه نیز به عنوان تجربه‌های ارزشمند علمی و واقعی، در دانشگاه‌های نظامی ما تدریس می‌شوند و یا در آینده خواهد شد، به طوری که به جرئت می‌توان گفت دلیل اصلی پیشرفت ایران اسلامی در حوزه دفاعی، مدیون تجربیات ارزشمند ما در ۴۰ سال مقاومت انقلابی در مقابل دشمنان به خصوص در طول هشت سال دفاع مقدس می‌باشد.
پس باید گفت که یکی از فلسفه‌های تأکید فرماندهی کل قوا بر عقلانیت در جنگ، پاسخگویی به نگاه عده‌ای است که حماسه‌های غرورآفرین رزمندگان اسلام را صرفاً یک حرکت احساسی قلمداد می‌کنند. دومین علت را در تأکید معظم له بر عقلانیت و خردگرایی، باید در پاسخ به برخی منتقدان مغرض جست‌وجو کرد که سعی دارند سیاست‌های دفاعی و بین‌المللی ایران اسلامی را مبتنی بر احساس تلقین و چنین القا کنند که ما همان‌طور که در دفاع مقدس براساس احساس عمل می‌کردیم، کماکان همان روش و روند را در پیش‌گرفته‌ایم. در حالی که سخت‌ترین فرآیند‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در ساختار‌های نظامی و دفاعی آن‌هم براساس تدبیر ویژه انجام می‌پذیرد.
سومین نکته مهم در تأکید بر عقلانیت در دفاع مقدس، توجه دادن جامعه به بُعد دیگری از دفاع مقدس، به نام خردگرایی در دفاع و عملیات نظامی است. این تأکید، علاوه برگشودن مسیر جدیدی برای بررسی تاریخ دفاع مقدس، فرماندهان با دانش و کارآزموده ما را متوجه اهمیت این موضوع می‌کند که تا دیر نشده و ذخایر علمی دفاع مقدس را در بوته تحریف و فراموشی از دست نداده‌ایم، به صورت علمی تدوین و وارد حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و دانشگاه‌های کشور کنیم.
از این منظر و جهات دیگری که به اختصار اشاره شد، باید گفت که این نگاه رهبر معظم انقلاب، آن هم در هفته دفاع مقدس بسیار ارزشمند و تحسین برانگیز است، چرا که غالباً به واسطه نیاز‌های تبلیغاتی و ضرورت‌های زمانی، غالباً به جنبه‌های احساسی رشادت‌های سلحشوران دفاع مقدس پرداخته می‌شود و در هیچ کجا، ساعت‌ها، روز‌ها و هفته‌ها برنامه‌ریزی در اتاق‌های جنگ برای طراحی یک عملیات پیچیده در منظر عموم قرار نمی‌گیرد.
اشاره رهبر معظم انقلاب به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل به عنوان یک مصداق عقلایی از تدابیر امام (ره) ارائه شده است. این تصمیم نشان می‌دهد که رهبری جنگ تمام تصمیمات خود را براساس دریافت گزارش‌های دقیق و متعدد اتخاذ می‌کرد. این سخن به معنای نادیده گرفتن احساسات پاک رزمندگان و شور و هیجان غیورانه مردم ایران نیست، چرا که طبیعتاً مردم ایران از شنیدن خبر تجاوز دشمن بعثی به سرزمین خود و کشته شدن مردم بیگناه شهر‌های مرزی به شدت متأثر شده و شور و هیجان دفاع از وطن، انقلاب و هم‌میهنان مسلمان خون‌شان را به جوش می‌آورد و آن‌ها را داوطلبانه راهی میدان دفاع می‌کرد.
اما آیا کسی می‌تواند مدعی شود که انسداد راه چند لشکر زرهی و ده‌ها تیپ مستقل با احساسات صرف و بدون بهره‌گیری از عقلانیت و دانش کافی ممکن بود. در اینجاست که همکاری و مشورت فرماندهان ارتش و سپاه در اداره جنگ در کنار هم، صحنه‌های بزرگی از حماسه و پیروزی همچون فتح خرمشهر و شکست حصر آبادان را در اولین سال‌های دفاع مقدس رقم زد. از این رو مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند: «بنی‌صدر فرار کرد و فرماندهی جنگ را خود امام (ره) بزرگوار به عهده گرفتند که دیگر همکاری ارتش و سپاه همکاری واضحی بود؛ در عملیات امام رضا (ع)، شکستن حصر آبادان، فتح المبین، در بیت المقدس، بعد عملیات خیبر و بدر و جا‌های دیگر؛ این خیلی کار بزرگی بود. از این عاقلانه‌تر و مدبرانه‌تر چه کاری را می‌شود پیدا کرد؟ بعد از انتخاب تاکتیک‌های ابتکاری و شجاعانه که این تاکتیک‌ها واقعاً فوق‌العاده بودند.»
البته پرداختن به برنامه‌ها و طراحی‌های عملیات در دفاع مقدس، تدابیر و ابتکارات ویژه فرماندهان و مسئولان خارج از موضوع این بحث است چرا که اولاً نیازمند تحریر ده‌ها جلد کتاب است و دوم اینکه این مباحث به عنوان اسرار و تجربیات دفاعی تلقی می‌شوند، اما اصل مطلب همان است که رهبر معظم انقلاب در پایان این فراز از صحبت‌های خود فرمودند که: «تحریف‌ها را در این مورد بایستی مراقب بود.»
