استفاده گسترده ترامپ و پمپئو، وزیر خارجه امریکا از واژه مجعول مکانیسم ماشه در روزهای اخیر برای مدیریت فشارها و تهدیدها علیه ایران فارغ از ظرفیت محدود امریکا برای تشدید فشارها و تحریمهای جدید اقتصادی علیه مردم ایران، نشاندهنده اهداف گردانندگان کاخ سفید برای مدیریت محاسبات مسئولان و مردم ایران و حتی دیگر کشورهای جهان در روزهای باقیمانده تا پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ و کسب بیشترین امتیاز از بستر فشار بر ایران برای انتخابات ۲۰۲۰ امریکا است که علاوه بر ریاست جمهوری کسب اکثریت در مجلس سنا و نمایندگان در این کشور را هدف گرفته است.
صراحت دبیر کل سازمان ملل و دیگر قدرتها و کشورهای حاضر در شورای امنیت در مخالفت با این اقدام امریکا و غیرقانونی اعلام کردن آن از یکسو و تأکید ترامپ بر اجرای آن نشاندهنده اهداف امریکا در این ماجراست. ساعاتی بعدازآنکه امریکا یکطرفه بازگشت تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را اعلام کرد، سه کشور اروپایی باقیمانده در برجام با این اقدام مخالفت کردند. دبیر کل سازمان ملل هم گفته که نمیتواند در جهت احیای تحریمها اقدامی کند و سایر اعضای شورای امنیت نیز موافق نیستند.
جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم میگوید: همانطور که در بیانیه روز ۲۰ اوت من و در بیانیه رئیس جلسه کمیسیون مشترک پس از جلسه روز اول سپتامبر ۲۰۲۰ اشاره شد، امریکا طبق فرمان ریاست جمهوری این کشور در تاریخ ۸ ماه مه سال ۲۰۱۸ بهطور یکجانبه به مشارکت در برجام (توافق هستهای) پایان داده و پسازآن در هیچ فعالیت مرتبط با برجام شرکت نکرده است. بنابراین، نمیتواند یک کشور مشارکتکننده و عضو در برجام در نظر گرفته شود و نمیتواند روند بازگردانی تحریمهای سازمان ملل را تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (سند قانونی توافق هستهای) آغاز کند. بنابراین، تعهدات لغو تحریمها تحت برجام همچنان برقرار هستند.
بیبیسی در تحلیلی از این اقدام امریکا با اشاره به اهداف کلان امریکا در این ماجرا نظیر انتخابات امریکا و مسئله اعمال قدرت امریکا، اصرار امریکا در این ماجرا را جدال لفظی و نبرد رسانهای و رجزخوانی سیاستمداران عالیرتبه تفسیر میکند و مینویسد: اینکه سطح تنش امریکا و ایران از امروز به دلیل ادعای امریکا وارد مرحله تازهای خواهد شد یا نه، به عملکرد واشنگتن در یک ماه و نیم باقیمانده تا انتخابات بستگی دارد. امریکا این گزینه را دارد که حتی در سطح نمادین، با ارجاع به قطعنامههای پیشین شورای امنیت به اقداماتی دست بزند که بسیار تنشزا باشند. مثلاً کشتیهای ایرانی را متوقف، بازرسی یا حتی توقیف کند. اقداماتی شبیه به این میتواند باهدف اصرار بر اجرای قطعنامهها انجام شود، اما تبعاتی غیرقابلکنترل به بار بیاورد و نقطه آغاز یک پینگپنگ تنشزای جدید تبدیل شود. برخی این نگرانی را مطرح میکنند که بهجای محاسبات دیپلماتیک، اثرات احتمالی چنین تنشی بر افکار عمومی رأیدهندگان امریکایی به عاملی برای تصمیمگیری تبدیل شود. اما این نگرانی بیشتر به یک گمانهزنی عامهپسند درباره کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ متکی است، تا مستندات موجود. در عمل، مسئله گزینه ماشه در حال حاضر چیزی بیش از جدال لفظی و نبرد بیانیهها و رجزخوانی سیاستمداران عالیرتبه نیست. براین اساس مبنای جنگ روانی جدید امریکا علیه ایران را این برآورد از گردانندگان کاخ سفید میتوان دانست که آنها مبتنی بر روندهای گذشته و راهاندازی برخی جنجالهای اخیر گمان بردهاند که در بستر این مکانیسم ادعایی قادر خواهند بود با اثرگذاری بر محاسبات مردم و مسئولان ایران، ایران را ناتوان از پیشبرد راهبرد مقاومت فعال جلوه داده و با تشدید ایران هراسی به فاصله میان ایران و کشورهای منطقه دامن زده قدرتهای دیگر را نیز با امریکا در این مسیر همراه کنند. نشانگان این شرایط را در چند محور میتوان موردتوجه قرارداد:
۱. پمپئو وزیر خارجه امریکا هفته پیش مجدداً براین نکته تأکید کرد که هدف امریکا از این تحریمها بهزانو درآوردن مردم ایران است. او سال گذشته همزمان با ترامپ بارها تأکید کرده بود که امریکا آنقدر به مردم ایران فشار میآورد که نان برای خوردن نداشته باشد اکنون مدعی میشود که ما زندگی را برای جمهوری اسلامی ایران و رژیم آن، بسیار سخت کردیم. ما به فشار آوردن به آنها ادامه میدهیم.
این سخنان پمپئو تلاش امریکا برای هدف قرار دادن مردم ایران بهمنظور رسیدن به خواستههای شوم خود را مورد تأیید قرار میدهد و میکوشد بهزعم خود با کارزار فشار حداکثری و ایجاد محدودیتهای غذایی و دارویی علیه مردم، باعث ایجاد نارضایتی و آشوب در کشور شود.
۲. مبتنی براین برآورد غلط است که این روزها وی و ترامپ از فروپاشی اقتصاد ایران سخن به میان میآورند. دونالد ترامپ در مراسم سالگرد حادثه ۱۱ سپتامبر با اشاره به این فشارها مدعی میشود که اقتصاد ایران در حال فروپاشی است. این درحالی است که مردم ایران بهرغم تحمل فشار تحریمها بهتمامی فراخوانها و جریان سازیهای مشترک امریکا و متحدان و ضد انقلابیون داخلی و بیرونی پاسخ منفی داده ونشان دادهاند که ابعاد این جنگ روانی دشمن را بهروشنی درک کردهاند.
۳. در جنگ روانی دشمن که در هفتههای اخیر به اوج خود رسیده است تلاش براین است که مسائل حاشیهای نظیر موضوع نوید افکاری و برخی دیگر مسائل به زمینهای برای شکلگیری چالش درونی در کشور تبدیل شود، بهگونهای که وزیر خارجه امریکا، روی این موضوع متمرکز و از کشورها میخواهد که آن را فراموش نکرده و حتی مبتنی بر آن با وزیر خارجه ایران ملاقات نکنند. این امر نشاندهنده دستخالی امریکا در این جنگ روانی است.
۴. امریکاییها در عین تشدید فشارها و عملیات روانی علیه مردم ایران ادعا میکنند که با استفاده از مکانیسم ماشه در پی جلوگیری از معاملات تسلیحاتی ایران هستند و این در حالی است که خود براین امر واقف هستند که ایران به دلیل تحریمهای چندساله در عرصه تجهیزات نظامی به خودکفایی رسیده است و حتی در برخی از عرصهها نظیر جلوگیری از فروش هواپیماهای پیشرفته نظامی به دلیل تحریمها توانسته است با تغییر استراتژی دفاعی و با تولید پهپادها و موشکهای دوربرد نقطه زن خلأ آن را جبران کند و استراتژی خود را بر مبنای این دو ابزار که ایران خود در تولید آن به خودکفایی رسیده متکی کرده است. مضافاً براینکه به دلیل تحریمهای اقتصادی و محدودیت فروش نفت ایران، ایران توان خریدهای کلان برای تجهیزات پیشرفته نظامی را ندارد.
۵. وجه دیگر فشارهای امریکا اثرگذاری بر سیاستها و راهبردهای دیگر کشورها و اعمال اقتدار و سلطه امریکا بر آنهاست. تهدید چین و روسیه به تحریم در صورت فروش تسلیحات به ایران، هدفی جز القای ابرقدرتی امریکا و توان تأثیرگذاری بر محاسبات دیگر آنها ندارد و این راهبردی است که امریکاییها در بستر فشار بر ایران و مکانیسم ماشه دنبال میکنند. در این میان، اما پاسخ چینیها به ترامپ قابلتوجه است. هیئت نمایندگی چین مستقر در سازمانهای بینالمللی در «وین» در توئیتی در این زمینه نوشت: «اینک وقت خاتمه دادن به نمایش مسخره خودآرایی شده (از سوی امریکا) است. تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنان رفع شده خواهند ماند. موضع تمام طرفهای مانده در برجام نیز مشخص است: امریکا دیگر جزو مشارکتکنندگان در برجام نیست و ادعای فعال ساختن مکانیسم ماشه این کشور فاقد اعتبار است. ما متعهد به حفظ این توافق هستیم.»
۶. اذعان به اقتدار ایران در اوج این معرکه نشانهای دیگر از دستخالی امریکاست. دیوید شنکر، معاون وزیر خارجه ایالاتمتحده امریکا در امور خاورمیانه، مدعی میشود ایران که حتی تحت تحریم تسلیحاتی هم فعالیتهای برهم زننده جدی دارد، بعد از برداشته شدن تحریمها بهمراتب بدتر خواهد شد. وی روز چهارشنبه ۱۹ شهریور در گفتوگویی که به شکل مجازی و با ویدئو کنفرانس با مؤسسه بروکینز انجام شد، در مورد تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران مدعی شد: «ما از اینکه حمایت لازم برای تمدید تحریم تسلیحاتی فراهم نشد، متأسف شدیم. کاری که ایران همینالان دارد انجام میدهد، یعنی تسلیحات را به نیروهای نیابتیاش در منطقه چه شبهنظامیان شیعه موردحمایت ایران در عراق باشند، و چه حوثیها یا فاطمیون یا حزبالله در سوریه یا لبنان میرساند، بهواقع غیرقابل درک است. [اقدامات ایران]بهطورجدی برهم زننده است، آنهم درحالیکه آنها همینالان تحریم تسلیحاتی هستند. فقط فکرش را بکنید که وقتی تحریم تسلیحاتی برداشته شود، چه خواهد شد.»