یکی از شاخصه‌های پلیس اجتماعی استفاده از توانمندی جامعه در مواجهه با معضلات، مسائل، ناهنجاری‌ها و جرائم است. پلیس بدون همکاری مردم و بدون مشارکت سایرنهاد‌ها نمی‌تواند در جلوگیری از وقوع و گسترش جرم و افزایش احساس ایمنی توفیقی داشته باشد. شغل پلیس به‌نحوی است که اغلب به دخالت در رفتار مردم می‌انجامد، کنترل وسیله نقلیه، ایست و بازرسی، دستور به توقف و سایر مواردی دیگر موجب برخورد‌های منفی بین پلیس و شهروندان می‌شود. رویکرد جامعه محوری ضمن پذیرش اصل و ناگزیری چنین برخورد‌هایی تا جایی‌که می‌تواند این برخورد‌ها را به مواجهه مثبت تبدیل می‌کند. از مصادیق مشارکت شهروندان می‌توان به استفاده از پلیس یاران جوان، همکاران داوطلب پلیس درکنترل نظم و مقررات عبور و مرور، گزارش دهندگان ناامنی‌های خاص محلات اشاره کرد.
در کشور ما نیز می‌توان در بسیاری از حوزه‌های مأموریتی پلیس از توانمندی نهادها، سازمان‌های دولتی، تشکل‌های غیردولتی و اقشار اجتماعی و مخصوصاً جوانان بهره گرفت. خصوصاً با توجه به گسترش دامنه اعتیاد در میان جوانان می‌توان در این‌گونه معضلات و آسیب‌های اجتماعی از همکاری جوانان استفاده کرد. شیوه‌های سنتی مبارزه با موادمخدر هر چند لازم است، ولی کافی نیست. باید اطلاع‌رسانی، آموزش همگانی و افزایش مهارت‌های زندگی اجتماعی جوانان محور اول فعالیت سازمان‌های مسئول امنیت و خصوصاً پلیس باشد و در مرحله بعد خود جوانان می‌توانند همیاران داوطلب بسیار خوبی برای مشارکت با پلیس به‌شمار روند. در هر حال امروزه آموزش همگانی و مشارکت شهروندان از عناصر اصلی کار پلیسی است و باید ادارات پلیس خصوصاً کلانتری‌ها و پاسگاه‌ها با برگزاری جلسات با خانواده‌ها، صنوف، انجمن‌های موجود و ارتباط و تعامل گسترده نسبت به مهار جرم و افزایش احساس امنیت اقدام کنند.
یکی دیگر از شاخصه‌های اساسی پلیس جامعه محور، اتخاذ شیوه بازدارندگی بجای واکنشی عمل کردن است. این امر به‌معنای شناسایی مسائل و جست‌وجو در مورد علت‌های آن می‌باشد. پیشگیری بر درمان مقدم است و در مسائلی نظیر مشکلات جوانان باید به راهکار‌های پیشگیرانه اهمیت بیشتری داده شود. در حوزه نظم اجتماعی و توسعه و گسترش رعایت نرم‌ها و هنجار‌های اجتماعی این شیوه قطعاً اولویت دارد.
هر پلیسی قادر به اتخاذ رویکرد جامعه محوری نمی‌باشد، لذا باید دستگاه پلیس با جدیت به تغییر رویکرد آموزشی خود از تهدید محوری به جامعه محوری اقدام کند. در این خصوص در راهکار‌های توسعه جامعه محوری نکاتی بیان خواهد شد.
یکی از ویژگی‌های اصیل پلیس جامعه محور داشتن نظام نامه اخلاقی ویژه‌ای است که اساس و جوهر آن دفاع از حقوق مردم و رعایت کرامت انسانی، دفاع از نظم اجتماعی و قربانیان در مقابل متجاوزان به حقوق مردم و عمل بر طبق قانون است. شاخصه‌هایی که بیان شد در کنار رضایتمندی و اعتماد و مقبولیت پلیس، سرمایه اصلی این سازمان در مقابله با هرگونه جرم و ناامنی است. مواردی که بیان شد شاخصه سازمانی پلیس اجتماعی بود. در انتها به برخی ویژگی‌های فردی پلیس اجتماعی که کاملاً ریشه در نظام‌نامه اخلاقی پلیس دارد اشاره می‌شود.
برخی از مهم‌ترین مؤلفه‌های فردی پلیس اجتماعی عبارتند از:
آشنایی به قوانین و مقررات و خصوصاً پایبندی و رعایت حقوق شهروندان.
برخورداری از توانمندی، تعامل و مهارت‌های اجتماعی علاوه بر توانمندی حرفه‌ای و تخصصی.
داشتن رابطه صمیمی با شهروندان.
حمایت از حقوق مدنی و اجتماعی شهروندان.
پاسخگویی در مقابل اقدامات خود.
داشتن سجایا و فضایل اخلاقی.
شناخت جامعه و بصیرت اجتماعی.
این‌ها و موارد دیگر در واقع همان شاخصه‌هایی است که پلیس مطلوب باید داشته باشد. چنین پلیسی در واقع آن چیزی است که در ادبیات دینی ما جزو ویژگی‌های متولیان امور نظم و امنیت جامعه برشمرده است.
*رئیس اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی معاونت اجتماعی فاتب
