سرویس سیاسی جوان آنلاین: طبیعی است زمانی که یک دولت در عرصه سیاست خارجه به صورت تک‌بعدی وارد عمل شود و به جای توسعه روابط با کشور‌ها و رعایت اصل تناسب، تنها با چند کشور محدود وارد تعامل شود، سطح آسیب‌پذیری خود در عرصه بین‌المللی را افزایش داده و مسیر تفوق و چیرگی نظام سلطه را فراهم خواهد کرد.
سفر‌هایی که صرفاً سیاسی- برجامی بود
در طول هفت سال اخیر که بخش قابل توجهی از فعالیت‌های دستگاه سیاست خارجه پیرامون راضی نگه داشتن کشور‌های غربی برای زنده نگه داشتن برجام صورت گرفته است، «اقتصادمحور نبودن» سفر‌های خارجی کاملاً مشهود بوده است، به طوری که در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی ضرورت گسترش روابط با کشور‌های امریکای لاتین و برخی از ۱۵ کشور همسایه و حتی آسیای شرقی مطرح بود، دولت و دستگاه سیاست خارجی کمترین توجهی به چنین ضرورتی نداشت و حتی بازار برخی کشور‌های منطقه از جمله عراق و سوریه را نیز تا حدودی از دست داده است.
از سال ۹۲ تا چندماه قبل عمده سفر‌های دیپلماتیک و سیاسی مقامات دستگاه سیاست خارجه به چند کشور محدود امریکا و اروپا خلاصه می‌شد؛ سفر‌هایی که محوریت آن توافق هسته‌ای و تعهدات گسترده بر زمین مانده کشور‌های غربی بود و کماکان این سفر‌ها ادامه داشته و عملاً هیچ خروجی مثبتی به همراه نداشته است.
غفلت از هشدار‌های مهم
رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود در سال ۹۶ نسبت به رفت و آمد‌های پرتکرار اروپایی‌ها به کشور گلایه می‌فرمایند و از ضرورت تمرکززدایی از کشور‌های غربی سخن به میان می‌آورند و توسعه روابط با کشور‌های شرقی را به عنوان یک اصل مهم جهت پیشبرد منافع ملی در عرصه سیاست خارجه مهم می‌دانند.
ایشان در یکی دیگر از سخنرانی‌های خود در جمع مردم تبریز در بهمن ۹۶ با اشاره به سیاستگذاری کلان جمهوری اسلامی در برقراری ارتباط با کشور‌های همسایه و دارای قرابت فرهنگی بیشتر می‌فرمایند: «در سیاست خارجی، ترجیح شرق بر غرب، ترجیح همسایه بر دور، ترجیح ملت‌ها و کشورهایی که با ما وجه مشترکی دارند بر دیگران، یکی از اولویت‌های امروز ماست» یا در مهر ماه سال بعد در جمع نخبگان کشوری با تأکید بر «ضرورت ارتباط علمی با کشورهایی که در مسیر رشد جهشی قرار دارند»، می‌فرمایند: «اینگونه کشور‌ها عمدتاً در آسیا هستند، بنابراین باید نگاه‌مان به شرق باشد نه به غرب، ضمن اینکه نگاه به غرب و اروپا جز معطل ماندن، منت کشیدن و کوچک شدن فایده‌ای ندارد.»
خیلی زود دیر شد
با استمرار دشمنی‌های کشور‌های غربی و افزایش فشار‌های بین‌المللی بر ایران و نقض مکرر برجام توسط آن‌ها و البته فشار افکار عمومی داخلی، دولت و دستگاه سیاست خارجه کشور تا حدودی به دنبال ارتقای سطح روابط خود با کشور‌های امریکای لاتین و برخی از کشور‌های شرقی افتاده است تا از زیر تیغ انتقادات خود را نجات داده و به نوعی برخی از کشور‌های غربی را جهت تعدیل مواضع تحت فشار قرار دهد، به طوری که طی ماه‌های اخیر برخلاف میل برخی دولتمردان شاخص، به ونزوئلا بنزین صادر شد و برخی پیش‌قرارداد‌های مهم با کشوری نظیر چین در دست بررسی قرار گرفته است که همین مسئله نیز واکنش عجولانه کشور‌های اروپایی و امریکا را به همراه داشته است چراکه توسعه روابط میان ایران با کشوری نظیر چین می‌تواند به شدت منافع امریکا را دچار چالش اساسی کند. توسعه روابط میان ایران و کشور چین و روسیه به قدری موجبات ناراحتی امریکایی‌ها را فراهم ساخته است که آن‌ها به صورت مستمر از دخالت سه کشور ایران، روسیه و چین در انتخابات این کشور سخن به میان آورده و عصبانیت خود را از همگرایی کشورمان با این کشور‌ها اینگونه بروز و ظهور می‌دهند. در همین باره رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اظهاراتی مدعی می‌شود چین، روسیه و ایران برای اثرگذاری بر انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا برنامه دارند. او اضافه می‌کند: چین بزرگ‌ترین برنامه را برای تأثیر بر سیاست داخلی امریکا دارد و تهدید کرده دخالت در انتخابات پیامد‌هایی فوق‌العاده خواهد داشت. در همین زمینه یکی از اندیشکده‌ها از فرصت‌های ایران در تقویت ائتلاف راهبردی چین و روسیه اینگونه نوشته است: «دو کشور ایران و چین نقش مهمی در شکل‌گیری سازمان همکاری شانگ‌های به عنوان یک نهاد امنیتی داشتند. همچنین از مؤثرترین بازیگران در شکل‌دهی به گروه «بریکس» برای تشریک مساعی اقتصاد‌های نوظهور بوده‌اند. بی‌تردید پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگ‌های می‌تواند یک فرصت مهم برای جمهوری اسلامی ایران باشد.» این اندیشکده در ادامه می‌نویسد: «در مسائل اقتصادی، سه فرصت مشخص برای ایران وجود دارد: فرصت نخست، همکاری در حوزه تأمین کالا‌های استراتژیک است که به واسطه تحریم‌ها نمی‌تواند از کشور‌های غربی دریافت کند. فرصت دوم، فروش نفت و گاز است. فرصت سوم، حذف دلار از معاملات اقتصادی است. نوع نگرش ایران به امریکا با روسیه و چین دارای تفاوت‌هایی است. ایران به امریکا همچون قدرتی می‌نگرد که با آن دارای تضاد‌های ایدئولوژیک بسیار زیاد است.»
لزوم تقویت روابط اقتصادی ایران با چین و روسیه
برخلاف دولت و وزارت امور خارجه که علاقه وافری به توسعه روابط با غرب به هر قیمت ممکن دارند، بسیاری از مسئولان و کارگزاران نظام قائل بر این هستند که توسعه روابط با کشور‌های غیرغربی می‌تواند بخشی از مشکلات داخلی کشور را مرتفع کند. طی مدتی که مجلس یازدهم روی کار آمده است، بسیاری از منتخبان مردم از دولت خواسته تا در ماه‌های پایانی با تمرکززدایی از غرب‌گرایی و غرب‌زدگی با سایر کشور‌ها وارد تعاملات بین‌المللی شوند. در همین باره سیدکاظم دلخوش در گفتگو با مهر، درباره تشکیل کمیسیون ویژه باشگاه تحریمی‌ها در مجلس می‌گوید: بخشی از مشکلات اقتصادی ما به این علت است که نتوانستیم از ظرفیت کشور‌های منطقه و دوست به ویژه در بخش اقتصادی، پولی و مالی استفاده کنیم. در حال حاضر ارزش پول ملی ما کاهش یافته و در مقابل، ارز‌های خارجی، چون یورو و دلار روزبه‌روز گران‌تر می‌شود و باید برای حل این مشکل راهکاری اندیشیده شود. وی تصریح کرد: ما باید ارتباطات اقتصادی خود را با کشورهایی، چون روسیه، چین و ترکیه ارتقا دهیم تا از این طریق بر مشکلات اقتصادی غلبه کنیم.
دلخوش بیان کرد: اگر هدف از تشکیل باشگاه تحریمی‌ها این باشد که کشور‌های همسو با یکدیگر به ویژه در زمینه اقتصادی متحدتر شوند و در مقابل تحریم‌ها و زورگویی‌های غرب بایستند، کار بسیار خوبی است و بنده موافق تشکیل کمیسیون ویژه باشگاه تحریمی‌ها در مجلس هستم. ما باید از وجود کشور‌های قدرتمندی مانند روسیه برای مقابله با تحریم‌ها به خوبی استفاده کنیم و باید ارتباطات تجاری خود را با کشور‌های متحد خود گسترش دهیم.
تخریب چرخش به سمت شرق
با توجه به نقض‌های مکرر برجام توسط کشور‌های اروپایی و امریکا، پیامد‌های گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ناشی از آن امروز برخلاف ماه‌های گذشته، ضرورت توسعه روابط با کشورهایی غیر از اروپایی‌ها و امریکا به عنوان یک مطالبه مردمی مطرح است؛ مطالبه‌ای که با واکنش گسترده شبکه‌های داخلی و خارجی ضدانقلاب روبه‌رو شده است تا جایی که انجام برخی مذاکرات و توافقات با کشور‌های غیرغربی را به هر بهانه‌ای تخریب کرده و از آن به عنوان یک خطر گسترده یاد می‌کنند!
