ثبت ملی آیین «خون بس» یا «فیصله» موضوعی است که چند وقتی می‌شود دوباره سر زبان‌ها افتاده است. اگرچه این ماجرا با موضع صریح سازمان میراث فرهنگی یک بار دیگر رد شد، اما برای پایان دادن به این ماجرا صفحه توییتر ریحانه، بخش زن و خانواده پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، به بازخوانی نظر رهبر انقلاب اسلامی در خصوص سنت «خون‌بس» پرداخت. بر این اساس رهبر معظم انقلاب فرستادن دختری از یک قبیله به قبیله دیگر برای پایان دادن به نزاع و درگیری در صورتی که رضایت و اجازه خود دختر کسب نشده باشد را خلاف شرع دانستند.
«فصل» و «خون‌بس» سنتی برای پایان دادن به جنگ‌های طایفه‌ای است. در این سنت، اما دختری که در نقش خون بس به عنوان عروس به قبیله‌ای دیگر می‌رود، سرنوشت چندان خوشایندی ندارد. به بیان دیگر این دختران باید تاوان خطایی را پرداخت کنند که هیچ نقشی در شکل‌گیری آن نداشته‌اند.
«فصل» و «خون‌بس» در واقع نوعی‌آتش بس برای رفع نزاع‌های فردی و جنگ‌های طایفه‌ای است. بر این اساس در صورت وقوع قتل، هتک ناموس، ضرب و جرح و اتفاقاتی نظیر این در میان دو طایفه، با پا درمیدانی ریش‌سفیدان و بزرگان برای پایان دادن به دعوای خونین میان دو قوم، زنی از طایفه قاتل به طایفه مقتول داده می‌شود. عرب‌ها به این زن «فیصله» می‌گویند و دیگر اقوام این زن را «خون‌بس» می‌نامند. دخترانی که تحت عنوان خون‌بس به طایفه مقابل می‌روند، به طور معمول تحت فشار روحی و تحقیر قرار دارند و آزار می‌بینند.
اما چندی پیش رئیس دادگستری شوش در فراخوانی در فضای مجازی ثبت ملی دو اثر فاخر اجتماعی «فصل» و «خون‌بس» را به عنوان میراث معنوی و ناملموس اواخر سال ۹۸، درخواست و از عموم فرهیختگان برای جمع آوری مستندات دعوت کرد.
این ماجرا با واکنش‌های منفی متعددی از سوی فعالان اجتماعی و زنان منطقه مواجه شد، به گونه‌ای که تعدادی از زنان خوزستانی با راه‌اندازی هشتگ #من-فیصله- نمی‌شوم و #من- خون‌بس- نمی‌شوم در فضای مجازی نسبت به ثبت رسم فصل و خون‌بس در فهرست میراث معنوی اعتراض کردند.
مؤسسه مردم نهاد «آوای زنان ریحانه اهواز» نیز در نامه‌ای به حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس قوه قضائیه خواستار توقف روند ثبت پرونده «فصل و خون‌بس» شد.
البته این نخستین باری نیست که استان‌های دارای این آیین برای ثبت آن تلاش کرده‌اند.
سال ۸۹ ثبت این آیین در سازمان میراث فرهنگی مطرح شد و استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس و در آخر کهگیلویه و بویراحمد تا سال ۹۱ برای ثبت آن تلاش کردند، اما مدیرکل وقت ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی کشور در پاسخ به این درخواست تصریح کرد: «خون‌بس به دلیل ضدیت با حقوق بشر و نادیده گرفتن حقوق زنان تحت هیچ شرایطی در فهرست میراث معنوی کشور ثبت نمی‌شود.»
با طرح دوباره درخواست برای ثبت خون بس از سوی دادگستری شوش دوباره جنجال‌ها پیرامون این آیین پرحاشیه بالا گرفت. تلاش برای ثبت آیین خون بس و طرح چند باره آن در حالی است که آیین‌ها و سنت‌های ارزشمندی در میان اقوام و قبایل ایرانی وجود دارد که می‌تواند بیانگر عمق فرهنگ و بینش مردم کشورمان باشد، اما در این میان تلاش برای ثبت ملی چنین سنتی که به تضییع حقوق یک زن منتهی می‌شود، حکایت مشکوکی است که بیش از آنکه دلسوزانه باشد، مغرضانه به نظر می‌رسد.
اما در بحبوحه صحبت‌ها درباره ثبت ملی این سنت هر چند سازمان میراث فرهنگی هم مانند گذشته به ثبت این آیین روی خوش نشان نداده است، بخش زن و خانواده پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری نیز نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب درباره سنت «خون بس» را منتشر کرد. رهبر معظم انقلاب در این باره معتقدند: «اگر کسی از قبیله‌ای، برای اینکه اختلافات خود را با قبیله دیگر حل کند - فرض کنید دعوا و اختلاف و خونریزی بوده است - حل این اختلاف و فصل این نزاع را به این قرار دهد که دختری را از این قبیله به آن قبیله بدهند بدون اینکه از خود دختر اجازه بگیرند، این کار خلاف شرع است.
البته یک وقت از خود دختر اجازه می‌گیرند، اشکالی ندارد. دختری خودش مایل است با جوانی از قبیله دیگر ازدواج کند که ضمناً با این ازدواج، اختلاف و نزاع هم از بین برود. این مانعی ندارد؛ اهلاً و سهلاً، اما اگر بخواهند دختری را به این کار مجبور کنند، خلاف شرع و خلاف احکام اسلامی است.»
