سرویس اقتصادی جوان آنلاین: با ورود هیدروکربور‌ها به مرحله پایانی عمر خود، غول‌های نفتی تلاش می‌کنند تا دو راهبرد افزایش سهم در بازار آسیا و تولید بیشتر پلاستیک را در دستور کارخود قرار دهند.
پیش‌بینی‌ها از کاهش تدریجی مصرف سوخت در حوزه حمل‌و‌نقل در سال‌های فرارو خبر می‌دهد، اتفاقی که واحد‌های پالایشی را با شوک روبه‌رو خواهد کرد، اما پتروپالایشگاه‌ها می‌توانند ازاین شرایط دشوار به راحتی عبور کنند.
پالایشگاه‌های یکپارچه، نفت خام را به محصولات پتروشیمی تبدیل می‌کنند. محصولات این واحد‌ها در همه بخش‌ها از بسته‌بندی محصولات غذایی تا داخل خودرو مصرف گردیده و در این واحد‌ها سوخت کمتری نظیر گازوئیل تولید می‌شود.
در کشور چین، مجتمع پتروپالایشی رونگ شینگ در جزیره ژوشان قرار داشته و این مجتمع با ظرفیت ۸۰۰هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ میلادی افتتاح شده است. شرکت بزرگ هندی ایندین اویل نیز در نظر دارد تا یک مجتمع تبدیل نفت به پتروشیمی را با ظرفیت ۲/ ۱ میلیون بشکه در سواحل غربی این کشور احداث نماید. شرکت آرامکوی سعودی، در راستای توسعه سهم خود در پتروپالایشگاه‌ها و حوزه پایین دستی آسیا در این دو پروژه سرمایه گذاری می‌کند.
ظرفیت عظیم بازار آسیا
مؤسسه وودمکنزی در گزارشی اعلام کرده که نیمی از ظرفیت پروژه‌های پالایشی راه‌اندازی شده دنیا در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۷ میلادی در آسیا قرار دارد و بین ۷۰ تا ۸۰ درصد آن، پلاستیک محور خواهد بود. براساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، در افق سال ۲۰۳۰ میلادی، بیش از یک سوم رشد تقاضای جهانی نفت به صنعت پتروشیمی اختصاص خواهد داشت و عدد مشابه در افق سال ۲۰۵۰میلادی حدود ۵۰ درصد خواهد بود.
توسعه پالایشگاه‌های یکپارچه در آسیا با نرخ بالای رشد اقتصادی این منطقه و وابستگی این کشور‌ها به واردات خوراک‌هایی نظیر اتیلن و پروپیلن همبستگی دارد.
این پتروپالایشگاه‌های عظیم، رقبای اندکی با ظرفیت‌های مشابه دارند. همچنین انعطاف‌پذیری آن‌ها برای انتخاب خوراک و توانایی پالایش خوراک‌های ارزان‌تر و دارای گوگرد بیشتر به آن‌ها یک مزیت رقابتی بزرگ داده است.
سوشانت گوپتا، مدیر پژوهش‌های آسیا و اقیانوسیه در مؤسسه وودمکنزی می‌گوید: در شرایط کنونی، ساخت یک پالایشگاه یا یک پتروشیمی مستقل، چندان اقتصادی نیست. تأسیسات کوچک‌تر نیز با چالش‌های زیست‌محیطی مختلفی روبه‌رو هستند و همچنین آن‌ها با ریسک مازاد ظرفیت مواجه شده‌اند.
مؤسسه گلدمن ساکس ماه گذشته در گزارشی اعلام کرد: پروژه‌های بزرگ و جدید در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ میلادی در سایه سقوط قیمت نفت با خطر تعطیلی روبه‌رو هستند.
در چند سال آینده، چند پالایشگاه چین با مجموع ظرفیت ۲ /۱ میلیون بشکه برای همیشه تعطیل خواهند شد. چند پالایشگاه ژاپن و استرالیا نیز با شرایط مشابهی روبه‌رو هستند.
ساخت پالایشگاه‌های جدید باعث ایجاد مازاد ظرفیت در چین خواهند شد. تأثیر بیماری کرونا بر کاهش رشد اقتصاد جهانی و افزایش مقررات محدودکننده ظرف‌های یک بار مصرف، بر تغییر سناریو‌های گذشته تأثیر چشمگیری دارد.
ریسک زیست‌محیطی
فشار دولت‌ها و مصرف‌کنندگان برای کاهش مصرف پلاستیک به عنوان عامل اصلی آلودگی اقیانوس‌ها، تهدید بزرگی را برای تقاضای محصولات پتروشیمی پدید آورده است. شبکه بلومبرگ اعلام کرده، آسیا نیمی از پلاستیک‌های مصرف شده دنیا در بسته‌بندی را به خود اختصاص داده است. حجم زیادی از پسماند‌های پلاستیکی دنیا نیز برای بازیافت روانه آسیا می‌شود.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که رشد تقاضای محصولات پلاستیکی بیش از نرخ رشد اقتصادی دنیا خواهد بود. بدین ترتیب کاهش مصرف محصولات یک‌بار مصرف می‌تواند پیش‌بینی زمان پیک اویل (اوج تقاضا) را یک دهه به جلو سوق دهد.
تقاضای پلاستیک‌ها و ظروف یک بار مصرف با الگویی متفاوت از سال‌های پیشین بوده و این موضوع در کشور‌های در حال توسعه نیز قابل مشاهده است. در مجموع، بازار نفت با کاهش تقاضا، رقابتی‌تر خواهد شد.
در سایه همه‌گیری کرونا، پتروشیمی‌های دنیا با مشکلات مختلف و بی‌سابقه‌ای روبه‌رو هستند. این واحد‌ها با حاشیه‌های سود پایین روبه‌رو شده‌اند و کاهش سرمایه گذاری دولت‌های خاورمیانه در بازار آسیا، بسیاری از سناریو‌های پیشین را بر هم زده است. نکته قابل توجه این است که چند پالایشگاه یکپارچه همچنان در حال ساخت هستند. ظرفیت پروژه پتروپالایشی جزیره ژوشان ممکن است به ۲/ ۱ میلیون بشکه افزایش یابد. چند پتروپالایشگاه دیگر نیز در شینگ هونگ، سانتی و کایوفیدیان در حال توسعه هستند.
مؤسسه وودمکنزی اعلام کرده تا سال ۲۰۲۵ میلادی، ۶/ ۱ میلیون بشکه به ظرفیت پروژه‌های پتروپالایشی چین افزوده خواهد شد. علاوه بر شرکت ایندین اویل، شرکت ریلیانس در سال‌های اخیر ۲۰ میلیارد دلار برای دو برابر کردن ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی خود و بهبود کارایی پالایشگاه‌های زیرمجموعه سرمایه گذاری کرده است.
موکش آمبانی، مدیرعامل این شرکت می‌گوید: شرکت ایندین اویل دارای فناوری مورد نیاز برای تبدیل گازوئیل و دیزل به مواد مورد نیاز تولید پلاستیک است.
اقتصاد‌های در حال توسعه آسیا نیز با کند شدن تقاضای سوخت در بخش حمل و نقل روبه‌رو هستند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که تقاضای جهانی مصرف نفت در حدود سال ۲۰۳۰ میلادی به اوج خود می‌رسد، اما این اتفاق برای آسیا با یک دهه تأخیر و در سال ۲۰۴۰ میلادی روی خواهد داد.
شرکت ایندین اویل نیز سرمایه‌گذاری هنگفتی برای افزایش تولید محصولات پتروشیمی در پالایشگاه‌های خود انجام داده است. هرچند میزان محصولات پتروشیمی تولیدی کمتر از میانگین جهانی است، اما فرصت‌های زیادی برای بهبود و توسعه ظرفیت محصولات پتروشیمی وجود دارد. آینده در دستان کاراترین‌ها، کم هزینه‌ترین‌ها و انعطاف‌پذیرترین‌هاست.
زنگنه: 
