سرویس جامعه جوان آنلاین: موتور هواپیمایی اوج نخستین بار در سال ١٣٩۵ رونمایی شد و چهار سال آزمایش در زمینههای مختلف فنی را گذراند تا در نهایت اکنون خط تولید آن برقرار شدهاست.
ایران جلوتر از آلمان و کانادا
وقتی کشورها اعلام میکنند که هواپیماساز هستند، منظور آنها تولید بال و بدنه است و موتور را از جای دیگر خریداری میکنند. تنها کشورهای انگشتشماری همچون امریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین، ژاپن و ایتالیا دارای خط تولید هواپیمای توربوجت هستند که ایران هم به جمع آنها اضافه شدهاست. کشورهای آلمان و کرهجنوبی و کانادا هم فناوری ساخت موتورهای توربوجت را دراختیار دارند، ولی در این زمینه خط تولیدی ندارند. موتور هواپیما مهمترین بخش آن محسوب میشود که ساخت آن به دانش بسیار پیشرفته و استفاده از توانمندی متخصصان زبده صنعت هوافضا بستگی دارد. بر این اساس ساخت موتور انواع هواپیماها از بدون سرنشین گرفته تا جنگنده، هر کدام پیچیدگیهای خاص خود را دارد.
۴ برابر قویتر از دیگران
در تابستان سال ۹۵ شرکتهای دانش بنیان دانشگاه تهران در طرح مشارکتی صنعت و دانشگاه همکاریهای گستردهای را با شرکت دانشبنیان مپنا برای تولید موتور هواپیما آغاز کردند. هدف متخصصان دانشکده فنی دانشگاه تهران و معاونت علمی و فناوری رئیسجمهور ساخت موتور جت با چهار برابر قدرت موتورهای جت عادی بود. از سال ۹۵ تا ۹۹ شرکتهای دانشبنیان دیگری از دانشگاههای مالکاشتر، علم و صنعت، امامحسین، امیرکبیر، دانشگاه شیراز، شریف، دانشگاه آزاد، شهید بهشتی و خواجهنصیر هم در طرح ساخت موتور توربوجت مشارکت کردند. در نهایت پس از چهار سال تلاش، محققان دانشگاههای کشورمان توانستند فناوری ساخت این موتورها را در کشور بومیسازی کنند.
جهش چشمگیر ایران در نوآوری
بر اساس آمار سازمان جهانی نوآوری، جایگاه ایران در ردهبندی این سازمان در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۶ جهش چشمگیری داشته و ۴۲ پله صعود کردهاست. ایران و چین تنها کشورهایی هستند که در سالهای اخیر در ردهبندی سازمان جهانی نوآوری جهش شوکهکنندهای داشتهاند.
شاخص جهانی نوآوری یکی از شاخصههایی است که در اقتصاد مقاومتی هم به آن توجه شدهاست. اکنون سالهاست که پژوهشکدههای دولتی خودشان محصول نمیسازند و این مسئولیت را به پارکهای علم وفناوری دانشگاهها واگذار کردهاند. شرکتهای دانشبنیان هم که نخبگان دانشگاهی گردانندگان آن هستند، یکهتازان پارکهای علم و فناوری شدهاند.
طبق آمار ارائهشده از سوی اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران، سالانه بهطور تقریبی هزار و ۵۰۰ نفر در رشتههای مرتبط با هوافضا در کشور فارغالتحصیل میشوند.
صرفهجویی ۴۰ درصدی در ساخت
سیاست توسعهای کشور هم در برنامه ششم اینگونه بوده که تقسیم تکنولوژیها در بخشهای مختلف و واگذاری آن به شرکتهای دانشبنیان باشد تا هزینهها کاهش یابد.
در همین رابطه فرشاد پازوکی، رئیس مرکز تحقیقات سیاستهای علمی کشور در مورد تولید موتور توربوجت که با تکنولوژی و دانش روز و استفاده از توانمندی شرکتهای دانشبنیان تولیدشده به خبرگزاری دانشگاه آزاد گفت: «این موتور برای اولینبار بهصورت صددرصدی توسط شرکتهای دانشبنیان داخلی ساخته شد که در روند ساخت آن، فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات نیز فعالیت داشتند. دستیابی به دانش تولید چنین موتوری یکی از دستاوردهای بزرگ ایران و شرکتهای دانشبنیان بوده که قیمت تمامشده آن ۴۰ درصد نسبت به نمونههای خارجی ارزانتر است.»
به گفته وی، در حال حاضر در شرایط تحریم به سر میبریم و به تبع آن اجازه ورود چنین موتورهایی به کشور وجود ندارد، بنابراین ساخت موتور توربوجت در این وضعیت، امتیاز بزرگی برای کشور محسوب میشود. نکته حائز اهمیت این است که در کشورهای پیشرفته سازندگان چنین فناوریهایی، فعالان بخش خصوصی هستند و بخش نظامی تنها سفارشدهنده محصول محسوب میشود. بهطور مثال، نیروی هوایی امریکا برای تأمین تجهیزات و هواپیماهای خود به شرکت بوئینگ سفارش ساخت میدهد، این درحالی است که این روند در ایران معکوس است و نیروهای نظامی خودشان هم سفارشدهنده و هم سازنده محصول هستند و به رغم اینکه توانمندی تولید چنین فناوریهایی در بخش خصوصی کشور وجود دارد، اما عملاً در داخل کشور به توانایی بخش خصوصی اعتمادی نمیشود.»
طراحی و تولید ۱۴ هزار قطعه
این استاد دانشگاه تصریح کرد: «ما میتوانیم روی ساخت هواپیماهای کوچک و سبک سرمایهگذاری و بهدنبال آن شرکتهای دانشبنیان مرتبط با این حوزه را راهاندازی کنیم. به جرئت میتوانم بگویم تنها با این روش میتوانیم کار عملیاتی درست در حوزه استفاده از توان شرکتهای دانشبنیان انجام دهیم.»
موتور ملی اوج به عنوان اولین موتور توربوجت بومی توسعهیافته جهت تأمین نیروی پیشران جنگندههای کشور از جمله جنگندههای کوثر، صاعقه، آذرخش و جت آموزش پیشرفته یاسین و در محدوده وزن برخاست تا ۱۰ تن است.
فناوری به کار رفته در اوج با تولید و طراحی بیش از ۱۴هزار قطعه و مجموعه متعلقات، زمینه ورود کشور به فاز طراحی و ساخت موتورهای توربوفن و توربوشفت نیمه سنگین و سنگین کلاس هوایی و صنعتی را فراهم کردهاست.