سرویس اقتصادی جوان آنلاین: ۲۳ سال از کشف میدان آزادگان جنوبی می‌گذرد. از زمان دولت اصلاحات که دولت وقت این میدان را به شرکت اینپکس هدیه کرد، شرکتی که هیچ سابقه فعالیت بزرگی در بالادست نداشت و به لطف تصمیم دولت اصلاحات، صاحب بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران شد. هشت سال آن دوره، هیچ کار بزرگی روی آزادگان جنوبی انجام نشد تا اینکه ژاپنی‌ها در سال ۸۵ اعلام کردند به دلیل تحریم‌های امریکا قصد کناره‌گیری از این پروژه را دارند. تهیه برنامه توسعه جامع میدان، پاک‌سازی میدان از مین و مهمات جنگی توسط ارتش، سپاه و شرکت‌های خصوصی داخلی تحت نظارت خارجی به‌دلیل درخواست INPEX، جاده‌سازی توسط پیمانکاران داخلی، حفاری پنج حلقه چاه اکتشافی توسط مدیریت عملیات اکتشاف، هدایت آب‌های سطحی و حفر کانال، احداث کمپ‌ها و احداث تعدادی موقعیت چاه تنها کاری بود که این شرکت ژاپنی انجام داد.
اینپکش از ایران رفت و تنها عایدی‌اش هشت سال درجا زدن بود. دولت بعدی تصمیم گرفت این میدان را توسط شرکت‌های داخلی به تولید زودهنگام برساند تا مذاکرات با شرکـت‌های دیگر را ادامه دهد. در واقع اتفاقی که در آن دوره رخ داد، این بود که وزارت نفت اجازه نداد کار توسعه این میدان بخوابد، بنابراین به‌صورت موازی هم این میدان را توسعه اولیه داد و هم مذاکرات با شرکـت‌های خارجی را به پیش برد. پروژه تولید زودهنگام این میدان توسط شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب آغاز شد و کمتر از یک‌سال تولید ۵۰ هزار بشکه‌ای رقم خورد. نکته جالب اینجاست که درآمد حاصل از این تولید تاکنون بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار شده است؛ تقریباً معادل هزینه توسعه کامل میدان آزادگان با ظرفیت ۶۰۰ هزار بشکه در روز.
ورود چینی‌ها
در دوره‌ای که تحریم‌ها بسیار شدید شده بود وزارت نفت در همکاری با چینی‌ها سه پروژه مهم را با آن‌ها به پیش برد؛ آزادگان جنوبی، آزادگان شمالی و یادآوران. شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین روی آزادگان جنوبی تمرکز بسیاری داشت و مذاکرات خود را در این میدان و آزادگان شمالی به پیش برد.
ناجی سعدونی، مدیرعامل اسبق شرکت مهندسی و توسعه نفت که همه قرارداد‌های میادین غرب کارون توسط وی پایه‌ریزی و امضا شد، در این خصوص می‌گوید: «آزادگان دو قسمت شده بود، در واقع یک آزادگان در ابعاد ۱۵ در ۶۰ کیلومتر بیشتر نبود؛ منتهی آن زمان ما نتوانستیم یک قسمت آن را به‌طورکامل لرزه‌نگاری کنیم، چراکه هور و باتلاقی بود و همان قسمت را از قرارداد ژاپنی‌ها و بعداً چینی‌ها خارج کردیم. یک قسمتی از آزادگان که ما نام آن را آزادگان شمالی گذاشته بودیم و مورد توجه روس‌ها نیز بود و حتی برای آن بخش روس‌ها MDP اولیه هم ارائه کردند. اگر اشتباه نکنم شرکت لوک اویل بود، اما به‌دلیل تحریم و کندی که در کار و مذاکره داشتند، نیامدند. بعد‌ها چینی‌ها هم در سال ۱۳۸۶ برای توسعه میدان آزادگان شمالی اعلام آمادگی کردند و سریع‌ترین مذاکره قراردادی به مدت ۱۵ماه انجام و طرح جامع توسعه توافق و نهایتاً قرارداد در نیمه اول ۱۳۸۷ در زمان وزارت نوذری امضا شد.»
وی به خبرگزاری مهر نیز گفته است: «قرارداد آزادگان شمالی در اوج تحریم‌ها امضا شد. این نکته را حتماً باید بگویم که توسعه آزادگان شمالی یکی از پروژه‌های بسیار موفق بود، همان پیش‌بینی‌ای که ما برای آن کرده بودیم محقق شد؛ با ۵۵ حلقه چاه و ۷۵ هزار بشکه تولید.» سعدونی با اشاره به روند امضای قرارداد آزادگان جنوبی می‌افزاید: «برخلاف آزادگان شمالی و یادآوران، مذاکرات چینی‌ها برای آزادگان جنوبی تا سال ۸۹ و ۹۰هم طول کشید، یعنی دو سالی که آن‌ها مذاکره می‌کردند سال ۸۸ و ۸۹ اوج مذاکرات بود و در سال ۹۰ تقریباً طرح توسعه اولیه (Pre MDP) پذیرفته شد و نهایتاً در سال ۹۱ قرارداد توسعه میدان با شرکت سی ان پی سی امضا شد.»
عاقبت نگاه ضدچینی
با ورود زنگنه به وزارت نفت در سال ۹۲، به یک‌سال هم نکشید که چینی‌ها از آزادگان جنوبی خلع ید شدند؛ هرچند وزارت نفت می‌گوید این فسخ قرارداد به دلیل کم‌کاری سی‌ان‌پی‌سی در میدان بوده است، اما اصل ماجرا به موضوع دیگری برمی‌گردد. طبقه حاکم بر وزارت نفت به دلیل علاقه شدید به غربی‌ها، بار‌ها علیه چین موضع گرفته و از آن‌ها انتقاد کردند و در مقابل، به تمجید از شرکت‌های غربی پرداختند. نهایت این نگاه به اخراج سی‌ان‌پی‌سی ختم شد. سعدونی درباره اتفاقات سال ۹۳ و دولت یازدهم می‌گوید: «ثمره آن تصمیمات و اقدامات که منجر به امضا قرارداد‌های محکمی برای کشور شد، در سال ۹۵ هم دیده شد که رئیس‌جمهور و وزیر نفت با افتخار روبان آن را پاره کردند. معطل کردن کار توسعه به دلیل یا بهانه حضور شرکت‌های برتر اروپایی خطایی بزرگ و خود کم‌بینی و موجب خسارت و مایه حقارت است و جبران‌ناپذیر و نمونه آشکار و بارز این خطای بزرگ تصمیمات گرفته شده در طول هفت سال گذشته در میدان آزادگان جنوبی است.» وی ادامه می‌دهد: «تبعات این خطای بزرگ بیش از ۴۰میلیارد دلار ضرر تاکنون و تا چند سال آینده است. خطایی فاحش و توجیه‌ناپذیر! در صورتی که امروز برنامه را بازنگری و تصحیح کنیم و اقدامات اجرایی را به‌سرعت انجام دهیم چهار سال آینده به کارخانه‌ای می‌رسیم که باید سال ۹۴ می‌رسیدیم و این یعنی استمرار خسارت در میدان مشترک.»
این چهره نفتی که پس از سال‌ها، روزه سکوت خود را شکسته در بخش مهمی از اظهارات خود به نکات بسیار مهمی اشاره می‌کند: «اتفاقی که آن دوره رخ داد، این بود که تصمیم گرفتیم این پروژه‌ها را شروع کنیم و با یک اراده جدی غرب کارون توسعه پیدا کند؛ در آن دوره بسیار مذاکره کردیم و همه را متقاعد می‌کردیم باید برای برداشت از میادین مشترک غرب کارون به میدان بیایند؛ نتیجه آن تلاش‌ها و تصمیم‌گیری‌ها را می‌توانیم امروز ببینیم که نتیجه همان اقدامات بیش از ۵میلیارد دلار فقط در آزادگان شمالی نصیب کشور کرده و ظرفیت تولید غرب کارون را در مجموع طرح‌ها به بیش از ۳۰۰ هزار بشکه رسانده است. البته بسیار پایین و درخور سابقه و تجربه و به ویژه توان داخلی و ملی ما نیست. بعد از گذشت ۲۴سال فعالیت در غرب کارون امروز باید تولید از آن منطقه بالای یک میلیون بشکه در روز باشد. تأثیر تحریم هم در این ناکارآمدی حداکثر ۱۰ درصد است. بیشتر ناکارآمدی، ندانم کاری، لجبازی و امید بستن به سراب بهترین‌ها بوده است و بیشتر بی‌تدبیری جمعی!.»
چینی‌ها از آزادگان جنوبی اخراج شدند تا میزان تولید در سال ۹۶ به ۳۶۰ هزار بشکه برسد، اما این وعده وزارت نفت هم به جایی نرسید. در تاریخ خواهند نوشت که زنگنه با ۱۶ سال سابقه وزارت، تنها ۵۰ هزار بشکه به ظرفیت میدان نفتی آزادگان اضافه کرد.
