سرویس بین الملل جوان آنلاین: توافق هستهای تیرماه۱۳۹۴ بین ایران و ۱+۵ با ضربات پیاپی کاخ سفید، پنجمین سالگرد خود را نا امیدانهتر از همیشه پشت سر گذاشت. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که همچنان بر مواضع قبلی خود پا میفشارد، در توئیتی نوشت: «امروز پنجمین سالگرد برجام بزرگترین دستاورد دیپلماتیک دهه گذشته است و یادآور این است که رفتار قانونگریزانه امریکا نباید مقیاسی برای اندازهگیری هنجارهای بینالمللی باشد.» او نوشته است: «اهانت امریکا به قانون و دیپلماسی، این کشور را در زمره کشورهای بدنام دنیا قرار داده و امنیت دنیا و امریکا را تهدید میکند.»
ابهام در موضع تروئیکا
لندن، برلین و پاریس بیش از هرموقع دیگری طی پنجسال گذشته، درخصوص برجام خود را با دولت امریکا همداستان میبینند و بعد از رأی مثبت به قطعنامه ضدایرانی ماه قبل شورای حکام آژانس، معلوم نیست در آوردگاه شورای امنیت در پاییز۹۹، سوی ایران را خواهند گرفت یا طرف امریکا را که در صدد است با تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران آخرین ضربه را هم به نعش نیمهجان توافق وارد کند. ظاهراً به همین خاطر است که کشورهای اروپایی حاضر نشدند، مستقلاً بیانیه صادر کنند و این وظیفه را به جوزف بورل کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا دادند. بورل هم در بیانیه خود که به نظر میرسد بیشتر دیدگاههای شخصی او و حداکثر نگاه اتحادیه اروپا به این توافق است، گفتهاست: «من هرکاری که ممکن باشد را با دیگر طرفها و جامعه بینالمللی انجام خواهم داد تا برجام حفظ شود. ما نباید تصور کنیم که فرصت دیگری به وجود خواهد آمد تا برنامه هستهای ایران را به شیوه جامع کنونی حل و فصل کند.» او برجام را «دستاورد تاریخی چندجانبه» برای منع اشاعه هستهای جهانی خوانده که به امنیت منطقهای و جهانی کمک میکند، ولی دقیقاً نگفتهاست که منظورش از «هرکاری» که وعده انجام آن را داده، چه چیزهایی است و اصلاً از نفوذ و جایگاه کافی برخوردار است یا نه؟! بورل در بیانیه خود گفته است: «متأسفانه ایالات متحده در ماه مه۲۰۱۸ تصمیم گرفت از برجام خارج شود و از آن زمان در هیچ یک از نشستها و فعالیتها مشارکت نکردهاست. باقی طرفهای برجام به کار جمعی برای رفع نگرانیها در ارتباط با برنامه هستهای ایران و همچنین تأثیر گسترده خروج امریکا از توافق و بازگرداندن تحریمها ادامه خواهند داد.» روسها هم در پنجمین سالگرد در بیانیهای مستقل تأکید کردهاند که مصمم هستند «هر اقدامی را برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک از حملات امریکا، انجام دهند.» وزارت خارجه روسیه با تأکید بر اینکه هنوز هم میتوان برجام را به مسیر پایدار برگرداند، میافزاید: «چالشها در مسیر اجرای برجام را متوقف کنید و این دستاورد را نابود نکنید. هنوز هم مانند پنجسال پیش، جهان هیچ انتخاب مؤثرتر و قابل اتکاتری جز اجرای تصمیمات شورای امنیت ندارد.» البته تفاوت لحن بیانیه روسیه که سراسر انتقاد از امریکا است، نشان میدهد که کرملین برخلاف طرفهای اروپایی خود را برای رویارویی با واشنگتن در نشست پاییز شورای امنیت آماده کردهاست. به گزارش تاس، در بیانیه مسکو آمده است: «مخالفان برجام هنوز هم جایگزینی برای آن پیشنهاد ندادهاند و برای تمایلات خودشان تنشهای سیاسی- نظامی در خاورمیانه را افزایش میدهند، در شورای امنیت تنشزایی میکنند و همزمان میخواهند مشکلات مرتبط با انتخابات (ریاستجمهوری امریکا) را حل کنند.» وزارت خارجه روسیه ضمن اشاره به اینکه امریکا با عمل نکردن به تعهداتش ذیل برجام، خود را در عرصه جهانی بیاعتبار کردهاست، افزود: «این راهی به ناکجاآباد است. برجام برای جلوگیری از سناریوهای توسل به زور طراحی شده تا خطر جنگ را از منطقه خلیجفارس دور کند. این توافق هنوز هم جایگزینی ندارد.»
وزارت خارجه روسیه با کوتهبینانه و اشتباه توصیف کردن فشارهای امریکا بر ایران، تأکید کرد واشنگتن باید به تعهداتش در قبال جهان عمل کند: «کشوری که یکی از مؤلفان اصلی توافق بزرگ است که در قطعنامه شورای امنیت نیز به آن اشاره شدهاست در بازه زمانی بیش از دوسال از اجرای آن خودداری میکند و سرسختانه دیگران را از اجرای آن باز میدارد و احترام به خود به عنوان کشور قابل توافق و دارای مسئولیت در مناسبات بینالمللی را از بین میبرد.»
همچنین وزارت خارجه چین در بیانیهای مستقل اعلام کرد: «کاهش سطح اجرای برجام از سوی ایران، نتیجه اعمال فشار حداکثری امریکاست. همه طرفهای برجام باید در چارچوب کمیسیون مشترک، با تقویت گفتگو و مشورت، بر اساس اندیشه گام به گام بودن و برابری، به دنبال طرحی برای حل اختلافات در جریان اجرای برجام باشند تا تعادل حقوق و وظایف برجام احیا شود.» چین گفته است: «در حال حاضر طرفها باید از گفتگو و همکاری بین آژانس بینالمللی انرژی اتمی و ایران پشتیبانی و هر چه زودتر مسئله تضمین و نظارت را حل و فصل کنند. در عین حال، جامعه بینالمللی باید به اتفاق با تمدید یا از سرگیری تحریم علیه ایران با اقدام امریکا در شورای امنیت مخالفت کنند و از این کشور بخواهند به مدار درست رعایت برجام و توافقنامه شورای امنیت برگردد.»