سرویس اقتصادی جوان آنلاین: رهبران دو کشور ایران و ترکیه، با تأکید بر لزوم توسعه همکاریهای مشترک از منتقدان تحریمهای فرامرزی واشینگتن هستند، اما نکته مهم این است که تهران در حال از دست دادن بازار انرژی ترکیه است. پس از پایان معافیتهای تحریمی آنکارا در میسال ۲۰۱۹ میلادی، خرید نفت خام ایران توسط ترکها متوقف شد.
در دو سال اخیر، امریکاییها تلاش زیادی انجام دادهاند تا سهم بازار الانجی خود را در کشور ترکیه افزایش دهند. کاخسفید از افزایش صدور گاز آذربایجان به این کشور نیز حمایت کرده و حجم مبادلات تجاری ایران و ترکیه در حال کاهش است، هرچند در رسانههای ایران به این موضوع توجهی نمیشود.
موفقیت ابزار تحریم و اثربخشی آن که اختلافنظرهای زیادی وجود دارد. ایران تلاش میکند با افزایش تجارت منطقهای و صادرات غیرنفتی، فشارهای تحریمی ایالاتمتحده را کاهش دهد. تجارت با ترکیه (با وجود کاهش آن) میتواند این دو هدف را تأمین کند.
از مارس ۲۰۱۸ تا مارس ۲۰۱۹ میلادی، ترکیه یکی از خریداران اصلی محصولات پتروشیمی ایران به عنوان مهمترین صادرات غیرنفتی همسایه شرقی خود بوده است. آنکارا از دو دهه پیش، بزرگترین مشتری گاز طبیعی صادراتی ایران بوده و ایران و ترکیه دارای صدها کیلومتر مرز مشترک هستند. ایران به دلیل فقدان تأسیسات الانجی، فقط از طریق خط لوله قادر به صدور گاز به همسایگان خود است.
با افزایش فشار تحریمهای ایالاتمتحده، صادرات نفت خام ایران با افت شدیدی روبهرو شده، اما تاکنون صدور گاز طبیعی این کشور با محدودیت روبهرو نبوده است. در سال گذشته، ایرانیها فقط ۲۰درصد بازار گاز طبیعی ترکیه را در اختیار داشتند.
پیشینه یک قرارداد
در آگوست ۱۹۹۶ میلادی، نخستوزیر اسلامگرای دولت ترکیه، نجمالدین اربکان قراردادی ۲۳میلیارد دلاری را برای خرید گاز از ایران منعقد کرد این قرارداد را باید از نشانههای نگاه ترکیه به شرق و راهبرد اسلامگرایانه رهبران ترکیه دانست. مدت این قرارداد ۲۵سال پس از آغاز صادرات در سال ۲۰۰۱ میلادی تعیین شده بود. براساس این قرارداد، در صورت ناتوانی ترکیه در دریافت گاز صادراتی، باید هزینه آن به ایران پرداخت شود.
در این قرارداد، قیمت گاز صادراتی ایران براساس شاخص قیمت نفت خام و با در نظر گرفتن تأخیری شش ماهه تعیین شده است. در مجموع، ایرانیها گاز خود را با قیمتی بیش از گاز آذربایجان و روسیه به همسایه غربی خود میفروشند؛ گاز صادراتی آذربایجان و روسیه نیز از طریق خط لوله به مرزهای ترکیه میرسد.
محاسبههای منابع مستقل نشان میدهد آنکارا سالانه ۸۰۰ میلیون دلار پول بیشتری به تهران برای خرید گاز از این کشور در مقایسه با سایر تأمینکنندگان میپردازد. از آگوست ۲۰۱۸ میلادی، ترکیه واردات الانجی خود از ایالات متحده را افزایش داده و همزمان تلاش کرده تا خرید گاز از ایران را کاهش دهد.
مدیر ارشد یک مؤسسه مشاور انرژی ترکیه در گفتگو با والاستریت ژورنال اعلام کرده، قیمت نقطهای الانجی وارداتی برای این کشور چهار برابر ارزانتر از گاز خریداری شده از طریق خط لوله است.
سایر تحلیلگران انرژی اعلام کردهاند در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی، ترکیه فقط ۲ میلیارد متر مکعب گاز از ایران وارد کرده که در مقایسه با سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی، ۱۵ درصد کاهش نشان میدهد.
در همین حال، حمله شبه نظامیان جدایی طلب پ. ک. ک به خط لوله صدور گاز طبیعی ایران به ترکیه در روز ۳۱ مارس سال جاری باعث شد تا ترانزیت گاز به مدت دوماه متوقف شود.
این خط لوله در دو دهه گذشته، بارها هدف حمایت تروریستی قرار گرفته، اما حمله انجام شده در بهار امسال، در شرایط ژئوپلتیک متفاوتی روی داده است.
پلاتس ادعا کرده که آنکارا در اجرای عملیات تعمیر این خط لوله، وقتکشی کرده است. همچنین در گزارش این مؤسسه مطالعات بازار انرژی اعلام شده که رهبران ترکیه، تقاضای ایران برای تعمیر این خط لوله را نپذیرفتهاند تا همراهی خود با سیاستهای واشینگتن را نشان داده و بر ایران برای کاهش قیمت گاز صادراتی فشار بیاورند.
ایران در روزهای گذشته اعلام کرده تعمیر این خط لوله به پایان رسیده و تا پایان ماه، عملیات صادرات گاز از سر گرفته خواهد شد. ایرانیها تلاش میکنند تا بهای گاز خود در دوره توقف صدور آن را از طرف ترک دریافت کنند.
واشینگتن به شرایط کنونی به عنوان یک فرصت مینگرد و با تحریم گاز طبیعی ایران، امریکاییها میتوانند میان تهران و آنکارا یک مانع پدید آورند، همچنین راه برای فروش، صادرات، ترانزیت و ذخیرهسازی گاز ایران از سوی سایر کشورها و شرکتهای تجاری بسته خواهد شد. رئیسجمهور ایالاتمتحده یا مصوبه کنگره میتواند آغازگر تحریم گاز طبیعی ایران باشد، اما کاخ سفید باید در گام نخست، جایگزینهای مناسب و کارایی برای خریداران گاز ایران بیابد؛ بهترین راه پیشبینی آینده، ساختن آن است.
منبع:The Hill