سرویس بین الملل جوان آنلاین: دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جنجالی امریکا از ابتدای روی کار آمدنش روند خروج از پیمان‌های بین‌المللی از جمله معاهدات تسلیحاتی و امنیتی را کلید زده و دولت ترامپ در سه سال گذشته از تعداد زیادی از توافقات بین‌المللی خارج شده است. پس از خروج از پیمان نیروهای هسته‌ای میانبرد (آی ان اف) در آگوست ۲۰۱۹ در مرحله بعد واشنگتن از پیمان «آسمان‌های باز» در مه ۲۰۲۰ خارج شد. نگرانی‌ها درباره رویکرد منفی ترامپ به معاهدات کنترل تسلیحات، اکنون با نزدیک شدن به موعد پایان زمان اجرای پیمان تسلیحات هسته‌ای استراتژیک موسوم به «استارت جدید» در فوریه ۲۰۲۱ دو چندان شده است. در واقع یکی از اختلافات عمده روسیه و امریکا درباره تمدید پیمان‌های کنترل تسلیحات مربوط به پیمان استارت جدید است. امریکا در راستای سیاست کلی دونالد ترامپ مبنی برخروج از پیمان‌های کنترل تسلیحات، بر تمدید نکردن این معاهده تأکید کرده است و اکنون در موضعی جدید خواهان پیمان هسته‌ای جدیدی با روسیه در زمینه تسلیحات هسته‌ای استراتژیک شده که شامل چین نیز شود.
مذاکرات اخیر
امریکا و روسیه مذاکرات خود را برای نجات آخرین پیمان کنترل تسلیحات هسته‌ای یعنی پیمان استارت جدید پس از فقط یک روز خاتمه دادند. چین به‌رغم دعوت از سوی امریکا، نماینده‌ای به این مذاکرات نفرستاد. در نشست مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای که صبح دوشنبه ۲ تیر (۲۲ ژوئن) پشت در‌های بسته آغاز شده بود «مارشال بیلینگزیا» نماینده جدید کنترل تسلیحاتی امریکا و «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه حضور داشتند. قرار بود این مذاکرات به مدت دو روز یعنی دوم و سوم تیر در وین ادامه داشته باشد. محور این مذاکرات تلاش برای دستیابی به توافقی به منظور تمدید پیمان استارت جدید که مهلت اجرای آن در ۱۷ بهمن ۱۳۹۹ (۵ فوریه ۲۰۲۱) به پایان می‌رسد، بود. با این حال توافقی بین دو طرف حاصل نشد و قرار بر ادامه گفتگو‌های کارشناسی شده است. طبق این پیمان که در سال ۲۰۱۰ میان اوباما و مدودوف رؤسای جمهوری وقت امریکا و روسیه منعقد شد این دو کشور متعهد شدند شمار سامانه‌های پرتاب موشک هسته‌ای استراتژیک را به ۸۰۰ و تعداد کلاهک‌های هسته‌ای را به ۱۵۵۰ کلاهک کاهش دهند.
رازداری پکن در پشت دیوار
چین که در حال حاضر زرادخانه اتمی بسیار کوچک‌تری نسبت به امریکا و روسیه در اختیار دارد، پیشتر دعوت برای حضور در این نشست مشترک را رد کرد و امیدواری واشنگتن را برای سه‌جانبه کردن پیمان استارت جدید از میان برد. بیلینگزیا در این زمینه در توئیتی نوشت: «چین در این مذاکرات که روز دوشنبه در وین برگزار شد، حضور نیافت. پکن هنوز خودش را پشت دیوار بزرگ رازداری پنهان می‌کند. با وجود این، ما با روسیه گفتگو می‌کنیم.» وی در ادامه گفته بود، چین به دنبال تأیید جایگاهش به عنوان یک قدرت جهانی است و «چه راهی بهتر از نشستن بر سر میز با حضور امریکا و روسیه؟» این در حالی است که سخنگوی وزارت امور خارجه چین چندی پیش اعلام کرده بود هنوز زمان مناسب برای مشارکت چین در مذاکرات خلع سلاح نرسیده است. بر پایه برآورد‌های سرویس‌های اطلاعات نظامی امریکا، چین قصد دارد برای رسیدن به دو قدرت دیگر هسته‌ای یعنی امریکا و روسیه و کم کردن فاصله خود با این دو کشور در زمینه زرادخانه تسلیحات هسته‌ای، شمار سلاح‌های اتمی خود را به زودی دو برابر کند. بر پایه گزارش «فدراسیون دانشمندان امریکایی» امریکا در حال حاضر بیش از ۵۸۰۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد، در حالی که روسیه ۶۳۷۰ و چین به طور تخمینی، ۳۲۰ کلاهک هسته‌ای دارد. واشنگتن مدعی است چین برنامه‌های تسلیحاتی خود را سری نگه می‌دارد و این مسئله ضرورت حضور پکن در مذاکرات کنترل تسلیحات را بیشتر می‌کند. دولت ترامپ مدعی است تنها با شفافیت است که می‌توان از رقابت تسلیحانی میان این سه کشور جلوگیری کرد.
امریکا دنبال خارج کردن چین از پشت دیوار
مقامات دولت ترامپ به ویژه مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا در دوسال اخیر چندین بار شروط واشنگتن برای تمدید پیمان استارت جدید را مطرح کرده‌اند. آن‌ها خواهان پیوستن چین به هر پیمان جدید در زمینه کنترل تسلیحات از جمله پیمان استارت جدید و نیز کنار گذاشتن تسلیحات فراصوت از زرادخانه روسیه به عنوان دو شرط مهم برای تمدید پیمان استارت جدید هستند. با این حال پکن و مسکو این شروط را نپذیرفته‌اند. دولت کنونی امریکا معتقد است، مادامی که زرادخانه هسته‌ای چین در نظر گرفته نشود و در محاسبه نیاید، تمدید پیمان استارت جدید با واقعیات موجود، همخوانی ندارد. مارشال بیلینگزیا، فرستاده ویژه امریکا در امور کنترل تسلیحاتی می‌گوید این کشور پیمانی را که منطبق با واقعیات کنونی جهان نباشد، امضا نمی‌کند. به گفته او از مسکو انتظار می‌رود تمام تلاشش را برای آوردن پکن به میز مذاکره به کار بندد. به نوشته روزنامه بریتانیایی گاردین، چنین دستاوردی مستلزم سال‌ها مذاکره میان دو کشور خواهد بود. از سویی اگر توافق موجود منقضی شود، برای اولین بار در طول نیم قرن گذشته منعی در خصوص گسترش تسلیحات هسته‌ای برای مسکو و واشنگتن وجود نخواهد داشت.
کشور‌های اروپایی و متحدان امریکا امیدوارند واشنگتن با تمدید پیمان استارت جدید موافقت کند، اما بیلینگزی چندی پیش در نشست شورای ناتو چندان رغبتی به این مسئله نشان نداد. این مسئله به ویژه پس از اعلام خروج امریکا از پیمان «آسمان‌های باز» که با ادعای افزایش نگرانی نسبت به نقض توافقنامه‌های کنترل تسلیحات توسط روسیه صورت گرفت موجب نگرانی متحدان امریکا شده است. نادیا اشمید، رئیس کمپین ممنوعیت سلاح‌های هسته‌ای هشدار داده است: «در صورتی که تا پنجم فوریه ۲۰۲۱ توافقی حاصل نشود ما با مسابقه تسلیحاتی غیرکنترل شده‌ای روبه‌رو خواهیم شد.» در واقع قصد واقعی واشنگتن این است که با خروج و پایان دادن به معاهدات کنترل تسلیحات و به راه انداختن یک مسابقه تسلیحاتی بزرگ، رقبای خود به ویژه روسیه را از پا بیندازد. روزنامه اتریشی «استاندارد» می‌نویسد: «استراتژی امریکایی‌ها ظاهراً شامل این محاسبه است که هر رقیب و دشمنی مانند اتحاد جماهیر شوروی در گذشته در صورت وارد شدن به رقابت تسلیحاتی با امریکا، دیر یا زود از نظر اقتصادی به ورشکستگی می‌رسد. بیلینگزیا این سناریو را در مه ۲۰۲۰ در دیداری در مؤسسه هادسن در امریکا تشریح کرده بود. او گفته بود، می‌دانیم چگونه پیروز چنین رقابت‌هایی باشیم، می‌دانیم چگونه باید آنقدر پول خرج کنیم که در پایان برای رقیب راهی جز تسلیم شدن باقی نماند. او همچنین گفته بود اگر امریکا مجبور شود این کار را برای بار دوم انجام دهد، این قدم را برمی‌دارد، «اما مشخص است که خواستمان پرهیز از این اقدام است.»
اگر استارت تمام شود...
واشنگتن تلاش می‌کند تا مسکو را مقصر لغو و تمدید نشدن پیمان‌های کنترل تسلیحات از جمله پیمان استارت جدید معرفی کند. به نوشته روزنامه اتریشی «استاندارد» چیزی که روسیه را بیشتر از همه آزار می‌دهد این است که واشنگتن پیوسته تقصیر را متوجه مسکو دانسته است. امریکا بار‌ها روسیه را در زمینه حفظ و پایبندی به پیمان‌های کنترل تسلیحات به فریبکاری متهم کرده و بر بهبود ساز و کارهای راستی‌آزمایی تأکید می‌کند. با این حال مقامات ارشد روسیه بر عزم این کشور برای ایستادگی در برابر امریکا و اقدام متقابل تأکید کرده‌اند. به گفته ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، در صورتی که پیمان استارت جدید بدون رسیدن به یک نسخه جدید، منقضی شود دیگر وسیله‌ای برای محدود کردن رقابت تسلیحاتی وجود نخواهد داشت. پوتین تهدید کرده است اگر امریکا نشانه‌ای از قصد خود برای تمدید پیمان استارت جدید نشان ندهد، روسیه نیز اجازه خواهد داد این پیمان در سال ۲۰۲۱ منقضی شود.
مسابقه تسلیحاتی شروع می‌شود
پایان مهلت پیمان استارت جدید در فوریه ۲۰۲۱ موجب می‌شود تا امریکا بار دیگر توسعه تسلیحات هسته‌ای استراتژیک را بدون هیچ محدودیتی آغاز نماید که با واکنش متقابل روسیه مواجه خواهد شد و بدین ترتیب این امر موجب افزایش بی‌ثباتی در عرصه بین‌المللی و گسترش مسابقه تسلیحات هسته‌ای بین قدرت‌های هسته‌ای جهان خواهد شد. با این همه موضع‌گیری‌های مسکو نشان می‌دهد روسیه بسیار بیشتر از امریکا خواهان حفظ معاهدات محدودیت و کنترل تسلیحاتی است. دلیل این امر نیز مشخص است، مقامات مسکو به خوبی می‌دانند با توجه به بنیه اقتصادی و مالی امریکا و مقایسه آن با بنیه اقتصادی روسیه به راه افتادن مسابقه تسلیحاتی دوجانبه در نهایت به قیمت تضعیف قابل ملاحظه اقتصاد روسیه تمام خواهد شد. بنابراین مسکو مایل به تکرار رقابتی تسلیحاتی، شبیه آنچه یک بار روی داد و در آن شوروی به لحاظ مالی و اقتصادی دچار فروپاشی شد، نیست. با این همه امریکا به هر بهانه خواهان لغو همه پیمان‌های کنترل تسلیحات است. شواهد نشان می‌دهد دولت ترامپ به رغم لفاظی‌های وی درباره آمادگی برای انعقاد معاهده‌ای جدید در زمینه محدود‌سازی تسلیحات هسته‌ای استراتژیک، قصد جدی برای تمدید پیمان استارت جدید را ندارد.
