لغو کاپیتولاسیون ۲ سال پیش از کودتای رضا خان روی داد
«واقعیت یا توهمِ لغو کاپیتولاسیون در دوران رضاخان» در گفت‌وشنود با علی‌اکبر رنجبر کرمانی

لغو کاپیتولاسیون ۲ سال پیش از کودتای رضا خان روی داد

رئیس‌الوزرای ایران، نجف قلی‌خان صمصام السلطنه که مرد ملی وطن دوستی بود، با موقع شناسی بر اساس اعلامیه لنین در سال ۱۲۹۷ شمسی، دو سال قبل از کودتای رضاخان قرارداد ترکمنچای و تمامی امتیازات ناشی از آن از جمله کاپیتولاسیون را ملغی اعلام کرد، یعنی کاپیتولاسیون را در واقع، نجف‌قلی خان بختیاری لغو کرد نه رضاشاه پهلوی!
مرتیکه حمال بار خودش را تا آخرین دقیقه بست!
حاکمیت به شیوه پهلوی اول از دریچه توصیف صادق هدایت

مرتیکه حمال بار خودش را تا آخرین دقیقه بست!

صادق هدایت «حاجی‌آقا» را پس از شهریور ۲۰ منتشر ساخت و آن را بهانه‌ای کرد برای بازگویی شرایط سیاسی و فرهنگی دوران رضاخان. او در این داستان، سخنان خود درباره پهلوی اول را در حول و حوشِ گفتن از پیرمردی طماع به نام «حاجی‌ابوتراب» سامان داده است. صرف‌نظر از اینکه نفرت‌های شخصی یا وهمی هدایت تا چه میزان در پروردن شخصیت حاجی مؤثر بوده، او توانسته در این رمان، تصویری نسبتاً واقعی از رضاخان به دست دهد. این روایت وی، ربطی به تاریک‌نگری و تلخی ذاتی او ندارد، بلکه توصیف شرایطی است که خود از نزدیک آن را مشاهده کرده است
تقلیدی ناکارآمد از سرمایه‌داری جهانی

تقلیدی ناکارآمد از سرمایه‌داری جهانی

پس از اینکه جان. اف. کندی به ریاست جمهوری امریکا انتخاب شد، پهلوی دوم را به اصلاحات ارضی و اجتماعی متقاعد ساخت، تا به اصطلاح از خطر توسعه کمونیسم جلوگیری به عمل آورد. شاه از نقش سیاسی امینی و ارسنجانی در این فرآیند در هراس و خود خواستار رهبری مستقیم و از بالا بود. در این رابطه پس از آنکه استعفای علی امینی را به دست آورد، اسدالله علم دوست وفادارش را در رأس دولت گذاشت و کوشید تحت عنوان انقلاب سفید، زمینه به اصطلاح اصلاحات را فراهم سازد
ساواک سایه سیا

ساواک سایه سیا

سفر تیمور بختیار اولین رئیس ساواک به امریکا پس از ریاست جمهوری کندی، آثار و پیامد‌های فراوان داشت که اولین ِ آن، برکناری و نهایتاً تبعید خود وی بود. در مقالی که پیش رو دارید، برنامه‌های این سفر به مدد یکی از اسناد محرمانه ساواک بازخوانی شده است.
رضاخان به انگلیس پیام داد: من چه کار کرده‌ام که می‌خواهید مرا بردارید؟!
«رصدی از جای پای استعمار در ادوار گوناگون تاریخ معاصر ایران» در گفت‌وشنود با قاسم تبریزی

رضاخان به انگلیس پیام داد: من چه کار کرده‌ام که می‌خواهید مرا بردارید؟!

رضاخان به فروغی گفته بود: «تو که با انگلیسی‌ها ارتباط داری، از آن‌ها بپرس: من چه کار کرده‌ام که می‌خواهید مرا بردارید؟! فروغی هم وقتی که با سفیر صحبت می‌کند، به رضاخان می‌گوید تنها راه این است که تو بروی و پسرت بیاید»
واژگونی منحنی اقتصاد ملی
پهلوی دوم و نمایش توسعه اقتصادی از دهه ۴۰

واژگونی منحنی اقتصاد ملی

شرکت‌های خارجی غالباً در صنایع شناخته شده ایران که احتمال به خطر افتادن سرمایه در آن‌ها کم بود، سرمایه‌گذاری می‌کردند. نکته قابل ذکر اینکه سرمایه‌گذاری‌های مستقیم شرکت‌های خارجی در ایران چندان چشمگیر نبود و آن‌ها بیشتر به صورت غیرمستقیم و از طریق اعتبارات سرمایه‌های محلی سرمایه‌گذاری می‌کردند
بالا رفتن قیمت نفت اوپک دست شاه نبود
«عیارسنجی فاصله شاه با غرب در واپسین سالیان سلطنت» در گفت‌وشنود با علی‌اکبر رنجبر‌کرمانی

بالا رفتن قیمت نفت اوپک دست شاه نبود

شاه هرگز نمی‌توانست قیمت نفت را تعیین کند، تعیین قیمت نفت تابع عوامل بسیاری است از جمله عرضه و تقاضا و شرایط سیاسی بین‌المللی و... شما می‌بینید که ماجرای ویروس کرونا در چین قیمت نفت، طلا و دلار را در بازار‌های جهانی چقدر بالا و پایین کرد و... ضمناً، بالا رفتن قیمت نفت در سال‌های دهه ۷۰ میلادی قرن بیستم چندان هم به ضرر امریکا نبود
پیشگیری ناکام!
نظری بر زمینه‌ها و پیامد‌های طرح موسوم به «اصلاحات ارضی»

پیشگیری ناکام!

مهاجرت روستاییان به شهر‌ها در پی اصلاحات ارضی، علل گوناگونی داشت که مهم‌ترین آن وضع نامطلوب درآمد روستاییان در پی سیاست‌های توسعه‌ای دولت در بخش کشاورزی بود. مهاجرت روستاییان، روستا‌ها را از تولیدی‌ترین نیرو‌های کشور خالی کرد، زیرا قریب به ۶۵ درصد مهاجران را نیرو‌های فعال بین ۱۴ تا ۳۵ سال تشکیل می‌دادند
قلدری با ملت نوکری مقابل انگلستان
جستار‌هایی در نقش جناح صهیونیستی حکومت انگلستان در برکشیدن رضاخان

قلدری با ملت نوکری مقابل انگلستان

یک روز پس از موفقیت رضاخان در انجام کودتا، آیرونساید در دفترچه یادداشت خود می‌نویسد: «رضاخان در تهران کودتا کرده و به قولی که به من داد وفادار مانده است. تصور می‌کنم همه مردم چنین می‌اندیشند که من کودتا را طراحی و رهبری کردم. اگر در معنای سخن دقیق شویم واقعاً من این کار را کردم.» با این وجود در اولین سالگرد کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ رضاخان با صراحت و افتخار مسئولیت آن کودتا را شخصاً بر عهده می‌گیرد!
همه چیز «بنا به فرمان همایونی!»
پهلوی‌ها و فروکاستن فرآیند تصمیم‌گیری پارلمانی به اراده فردی

همه چیز «بنا به فرمان همایونی!»

با سقوط حکومت رضاخان، مردم بیزار از نوع حکومتش دیگر علاقه‌ای به ادامه شیوه او ندارند. مضافاً بر اینکه محمدرضا شاه جوان ویژگی‌های ضروری برای استبداد را نداشت. به همین دلیل اکثر نهاد‌هایی که در دوره رضاخان تعطیل شده بودند، مجدداً فعالیت خود را آغاز کردند و جانی دوباره گرفتند. اما این دوره گذرا بود و شاه پس از کودتای ۲۸ مرداد همه ابزار‌های استبداد را یکی پس از دیگری در اختیار گرفت و به سرعت تبدیل به یک دیکتاتور تمام‌عیار شد
۱۷