با توجه به پیشرفتهای اخیر در حوزه پزشکی و پیوند اندام، پیشبینی میشود در آیندهای نزدیک پیوند سر یا تن نیز امکانپذیر شود؛ بدین معنی که سر یک فرد به تن فرد دیگر یا برعکس پیوند زده خواهد شد. برای مثال تن فردی که دچار سکته مغزی شده با سر فردی که تن آن مبتلا به سرطان است، پیوند زده خواهد شد و نتیجه این پیوند انسانی با هویت مشترک از دو انسان قبلی خواهد بود. هر چند انجام این نوع پیوند، برخلاف پیوند سایر ارگانها با پیچیدگیهای خیلی زیادی همراه خواهد بود، ولی با توجه به تلاشهایی که توسط متخصصین این حوزه در حال انجام است، ادعای انجام موفقیتآمیز آن طی آینده نزدیک وجود داشته و انتشار اخباری درباره انجام این عمل، پرسشهای قابلتوجهی را از جنبههای مختلف اخلاقی، اجتماعی، حقوقی و شرعی پدید آورده است که باید مدنظر قرار گرفته و تبعات احتمالی آن پیشبینی شود. شاید ابتداییترین سؤالات مطرح در این خصوص شامل این موارد باشد:
اگر بدن فرد با سر فرد دیگری به حیات بازگردد، از نظر حقوقی هویت فرد جدید هویت سر خواهد بود یا هویت تن؟
فرد جدید به کدام یک از خانوادهها تعلق دارد و آیا محارم فرد جدید، محارم سر خواهند بود یا محارم تن؟
آیا فرد جدید از والدین سر ارث خواهد برد یا از والدین تن؟ و همچنین وراث فرد جدید چه کسانی خواهند بود؟
دیونی که هر کدام از افراد قبل از پیوند بر ذمه داشتن آیا بر عهده فرد جدید خواهد بود؟
درصورت پیوند سر یک مرد به تن زن دیگر یا بالعکس آثار حقوقی و اخلاقی و مسائل شرعی آن چگونه خواهد بود؟
قطعاً پاسخ به سؤالات فوق و تعداد کثیری از سؤالات دیگر در این خصوص، احتیاج به زمان زیادی خواهد داشت و بهتر است قبل از اینکه دانش پزشکی با سرعت پیشرفت زیاد خود این نوع پیوند را امکانپذیر کند، نخبگان حوزه و دانشگاه حل و فصل مسائل مربوط به آن را در دستور کار خود قرار دهند.
* عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران