سرویس اقتصادی جوان آنلاین: امارات، امریکا، هند و... برای افزایش سود خود پروژههای بزرگی را برای ساخت پتروپالایشگاهها آغاز کردند.
نگاهی به تغییرات صنایع پالایشی و پتروشیمی جهان و حرکت جهانی برای ساخت پتروپالایشگاهها نشان میدهد ایران، اما در این حوزه در حال درجا زدن است. مجلس شورای اسلامی قرار است با ارائه طرحی به دولت، مسیر را برای احداث این واحدها هموار کند که گامی بزرگ برای جلوگیری از خام فروشی و آغاز اقتصاد مقاومتی در این بخش به شمار میرود.
با پیشبینی کاهش تقاضا برای سوخت و رشد تقاضای جهانی محصولات پتروشیمی، صنعت پالایش در آستانه یک تحول بزرگ قرار گرفته است. پالایشگران برای تداوم رقابت در بازار و رشد باید به سوی متنوع کردن محصولات تولیدی و بهبود کارایی فرآیندها گام بردارند. با این اقدام، ریسک افول تدریجی بازار سوخت کاهش خواهد یافت.
آینده صنعت پالایش
تعدادی از پالایشگران تلاش میکنند با تداوم شرایط کنونی، بازارهای فعلی خود را حفظ کنند. تعدادی از پالایشگران نیز به سوی تغییر خوراک و استفاده از نفت سبک داخلی میادین شیل و افزایش سهم در بازار امریکای لاتین گام برمیدارند.
در کشورهای امریکای لاتین، استانداردهای سوخت مصرفی چندان سختگیرانه نیست و سرمایهگذاری اندکی برای توسعه ظرفیت تولید سوخت انجام شده است. پیشبینی میشود صادرات روزانه بنزین و گازوئیل به امریکای لاتین از مرز ۸ میلیون بشکه فراتر رود. در کنار رشد اندک بازار تقاضای سوخت باید به این نکته توجه کرد که نرخ رشد سالانه محصولات پتروشیمی ۳ تا ۴ درصد است. با افزایش تعداد طبقه متوسط، مصرف کالاهای بستهبندی، پلاستیکها و انواع لاستیک افزایش چشمگیری دارد. این شرایط به افزایش محبوبیت فناوریهای نوین پالایشی منجر شده است.
پالایشگاههای ایالات متحده دارای مزیت رقابتی با نرخ بالای کارایی خوراک ارزان و در دسترس، هزینه انرژی پایین و زیرساختهای توسعهیافته هستند. به هر ترتیب، آنها در حال تغییر در مدل تجاری خود بوده و به دنبال عبور از چالشهای تجاری برای سلطه بر بازارهای آسیا هستند.
با توسعه پتروپالایشگاهها، بیش از ۵۰ تا ۷۰ درصد تولید محصولات این مجتمعها به صنعت پتروشیمی اختصاص یافته است. پالایشگاههای کنونی نیز به دنبال تغییر در سبد محصولات کنونی خود هستند.
دورنمای راهبردی صنعت پالایش در آستانه تحولی بزرگ قرار گرفته و با جذب سرمایهگذاریهای جدید زنجیره ارزش در حال بهبود سریع است.
نفتا خوراک محبوب پتروپالایشگاهها
پس از اعمال ممنوعیت استفاده از پلاستیکهای یک بار مصرف در کشورهای پیشرفته، تقاضا برای پلیاسترها افزایش یافته است. در پنج سال فرارو این نرخ رشد ۵ درصد پیشبینی شده است. از سوی دیگر تقاضای پارازایلین در سال ۲۰۲۸ میلادی از مرز ۱۹ میلیون تن فراتر خواهد رفت.
تقاضا برای محصولات آروماتیک نظیر بنزن و زایلینها نیز در حال افزایش است. پتروشیمیها خواهان خرید خوراکهای ارزانتر هستند. بدین ترتیب در سالهای آینده، شاهد کمبود نفتا خواهیم بود. به همین دلیل چینیها ساخت پتروپالایشگاهها را در دستور کار خود قرار دادهاند. در گذشته بخش زیادی از نفتای سنگین پالایشگاهها به سوخت تبدیل شده و مقدار کمتری به محصولات آروماتیک تبدیل میشد. اما این روند دگرگون شده و سهم محصولات آروماتیک از سوختها پیشی گرفته است. درمجموع، در نقشه راه توسعه فناوریهای پالایشی، کارایی هزینهها در اولویت بوده است؛ لذا پالایشگاههای امریکا برای رقابت با پالایشگاههای جدید چین باید رقابت دشواری را آغاز کنند.
یکپارچگی و انسجام
پالایشگاههای دنیا برای تداوم سودآوری باید با روند تحولات این صنعت همراه شوند. پالایشگاههای آینده علاوه بر انعطافپذیری با نیازهای جدید بازار همراه خواهند شد. یکپارچگی پالایشگاهها و پتروشیمیها، کلید کاهش هزینهها و بهبود کارایی همراه با ایجاد ارزش بیشتر خواهد بود.
اما در این مسیر، فناوریهای پیشرفته یک مزیت بزرگ و کلیدی برای بهینه کردن عملیات به شمار میرود. در مجتمعهای یکپارچه، از محاسبات ابری برای بهبود کنترل عملیات و راهبری دادهها استفاده میشود. هماکنون بسیاری از پالایشگران از پایش پیشرفته عملیات با رویکرد پیشگیرانه و تعاملی بهره میگیرند تا همه بخشهای فرآیند با دقت بالا کنترل شود. بدین ترتیب موارد کاهش کارایی به سرعت شناسایی شده و اقدامات اصلاحی انجام میشود. کاهش مصرف انرژی، بهبود ایمنی و از بین رفتن میلیونها دلار زیان هدررفت زمان از دستاوردهای این فناوری محسوب میشود.
در این واحدها از هوش مصنوعی، خودکارسازی عملیات و واقعیت مجازی برای پر کردن چالشهای ورود کارکنان جدید و فاقد تجارب عملیاتی سالهای گذشته استفاده میشود.
توسعه سهم در بازار پتروشیمی
در سایه رشد پرشتاب تولید گاز شیل در ایالات متحده، ظرفیت واحدهای کراکر در این کشور از رشدی پرشتاب برخوردار شده است. همچنین در خاورمیانه، غولهای این بازار، پروژههای بزرگی را آغاز کردهاند که میتواند از سال ۲۰۲۵ میلادی بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی را به چالش بکشد.
شرکت ادنوک امارات متحده عربی در نظر دارد تا ۴۵ میلیارد دلار در بخش صنعت پتروشیمی سرمایهگذاری کند. با اجرای این برنامه، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در منطقه رویس از ۵ /۴ میلیون تن کنونی با رشدی سه برابری به ۴/ ۱۴ میلیون تن خواهد رسید. همچنین زنجیره عرضه محصولات ساختمانی، افزایههای شیمیایی سرچاهی و محصولات بهداشتی این شرکت توسعه چشمگیری خواهد یافت. در فوریه سال ۲۰۱۹ میلادی، این غول اماراتی مطالعات فید فاز چهارم توسعه رویس با ظرفیت سالانه تولید ۸ /۱ میلیون تن خوراک کراکر و ۳/۳ میلیون تن اولفین و آروماتیک را آغاز کرد. این واحد کراکر برای اولین بار در امارات متحده عربی از خوراکهای ترکیبی شامل اتان، بوتان و نفتا استفاده میکند.
حسن احمد، تحلیلگر مؤسسه پژوهشهای سرمایهگذاری آلمبیک گلوبال ادوایزر میگوید: خاورمیانه در حال گذار از عصر گاز طبیعی ارزان است. همه پروژههای جدید دارای خوراک ترکیبی شامل ۳۵ درصد اتان و ۶۵ درصد پروپان هستند. باید به این نکته توجه کرد که نفتا در مقایسه با اتان فاقد جذابیت است.
آرامکوی سعودی
آرامکو در نظر دارد تا با مشارکت سابیک، مجتمع تبدیل نفت خام به محصولات شیمیایی را در ینبوع احداث کند. براساس طراحی اولیه، ۴۵ درصد هر بشکه نفت به محصولات پتروشیمی تبدیل میشود.
به هر ترتیب، شرکت آرامکو با تلاش برای بهبود فناوریهای فرآیندی خواهان افزایش این عدد است. این شرکت امیدوار است تا عدد فوق را به ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش دهد. هماکنون ۱۰ تا ۱۵ درصد محصولات پالایشگاهها در صنعت پتروشیمی مصرف میشود. هرچند میان محصولات خوراک آنها تنوع زیادی وجود دارد.
استفانو زهندر، معاون مؤسسه مشاور آیسیآیاس میگوید: در سالهای اخیر، پالایشگران سهم خود را از واحدهای پتروشیمی افزایش قابل توجهی دادهاند. در مقابل، سهم سوختهای سنتی در سبد تولیدات آنها در حال کاهش است.
تعدادی از پالایشگاههای جدید چین تا ۴۰ درصد تولیدات خود را روانه مجتمعهای پتروشیمی میکنند.
زهندر افزود: در عربستان سعودی، دیدگاههای پیشین در حال دگرگونی است. غول نفتی آرامکو، طرحهای تجاری فناوری نوظهور تبدیل نفت خام به محصولات پتروشیمی را آغاز کرده است.
آنها خواهان افزایش سهم ۴۵ درصدی کنونی هستند و بیش از ۹ میلیون تن ظرفیت جدید سالانه تولید محصولات پتروشیمی و روغنهای صنعتی را در دست توسعه دارند. بدین ترتیب شاهد شکلگیری توازنی جدید میان محصولات پتروشیمی و روغنهای صنعتی و انواع سوختهای تولیدی خواهیم بود.
احمد از کارشناسان موسسه مشاور آلمبیک گلوبال میگوید: در طرحهای تبدیل نفت خام به محصولات پتروشیمی، شاهد افزایش یکپارچگی و کارایی بخشهای بالادستی و پاییندستی خواهیم بود. در همه طرحهای جدید پتروپالایشی ساخته شده در خاورمیانه، کارایی هزینهها و متنوع کردن خوراکها در دستور کار قرار دارد.
شتاب در پروژههای بزرگ جهانی
علاوه بر دو شرکت آرامکو و ادنوک، در سراسر دنیا شاهد ساخت مجتمعهای پتروپالایشی هستیم. در ژوئن سال گذشته میلادی، شرکتهای دولتی هند (ایندین اویل، هندوستان پترولیوم و بهارات پترولیوم) قرارداد مشترکی با آرامکو و ادنوک امضا کردند تا یک مجتمع پالایشی و پتروشیمی با ۴۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری و ظرفیت سالانه ۱۸ میلیون تن محصولات پتروشیمی احداث نمایند.
دولت هند اعلام کرده در سال ۲۰۲۰ میلادی، عملیات ساخت این مجتمع آغاز خواهد شد و در سال ۲۰۲۵ میلادی شاهد افتتاح آن خواهیم بود. کشور چین یکی دیگر از مقاصد شرکتهای نفتی خاورمیانه به شمار میرود. در فوریه سال جاری، شرکت آرامکو قراردادی با شرکتهای نورینکو گروپ و پانجین سینکن چین امضا کرد تا یک مجتمع یکپارچه پالایشی و پتروشیمی در شهر لیاونینگ چین احداث کند. در سال ۲۰۲۴ میلادی، شاهد راهاندازی این طرح خواهیم بود. خوراک این مجتمع روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام و ۳/ ۱ میلیون تن پارازایلین در هر سال خواهد بود. ۷۰ درصد خوراک مجتمع توسط آرامکو تأمین خواهد شد.
انفعال وزارت نفت
در حرکت جهانی ساخت پتروپالایشگاهها مسئولان عالی وزارت نفت ایران اعتقادی به ساخت پترو پالایشگاه ندارند و حتی آن را به صرفه هم نمیدانند!