سرويس اقتصادی جوان آنلاين: ساخت خط لوله نورد استریم ۲ را باید پرسروصداترین پروژه انتقال گاز دنیا دانست که به تیرگی روابط آلمان و ایالات متحده در سالهای اخیر منجر شده است. این خط لوله نشان میدهد وابستگی اروپا به ویژه آلمانیها به گاز صادراتی روسیه همچنان افزایش خواهد یافت. گویی رهبران ژرمنها با راهاندازی این خط لوله بیش از گذشته وادار به پذیرش شرایط بازی کرملین خواهند شد.
به گزارش «جوان»، این پروژه متفاوت از دخالت در انتخابات، حملات سایبری یا حمایت از گروههای جدایی طلب است. رؤسای جمهور ایالات متحده و اوکراین خط لوله نورد استریم ۲ را بهعنوان طولانیترین خط لوله فراساحلی دنیا در بستر دریای بالتیک را عامل دور زدن اوکراین در ترانزیت گاز خرسها به اروپا با ظرفیت سالانه انتقال ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز میدانند.
مایک پنس، معاون رئیسجمهور امریکا در ماه آوریل اعلام کرد: با ساخت و راهاندازی این خط لوله ۱۱ میلیارد دلاری به طول هزار و ۲۰۰ کیلومتر، از سال ۲۰۲۰ میلادی، کشور آلمان به گروگان روسیه تبدیل خواهد شد.
کاخ سفید تهدید کرد که همه شرکای پروژه را تحریم خواهد کرد. حمایت از درآمدهای ترانزیت دولت اوکراین و محدود کردن مسکو، مهمترین دلایل این رویکرد محسوب میشود. لغو سفر هفته جاری مایک پمپئو به آلمان نشان داد که اختلافات دوطرف تا چه میزان گسترده شده است.
از سوی دیگر، رهبران واشنگتن و کیف بر سر این موضوع اتفاقنظر همهجانبهای دارند. ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور جدید اوکراین از رهبران اروپا خواسته تا اجرای این خط لوله را لغو کنند. تحریمهای بیشتر دولت روسیه از دیگر خواستههای وی به شمار میرود.
وی پس از نشست با مدیران انرژی اتحادیه اروپا در ۲۱ میاعلام کرد: تحریمهای گستردهتر علیه روسیه به دلیل اشغال خاک اوکراین، بزرگترین خواسته و آرزوی ماست. ما خواهان اتفاقنظر اتحادیه اروپا برای مقابله با تکمیل خط لوله نورد استریم ۲ هستیم.
پترو پوروشنکو، رئیسجمهور پیشین اوکراین نیز در پاییز سال گذشته از نورد استریم ۲ با عنوان اسب تروجان در برابر انرژی اروپا و در گسترهای وسیعتر امنیت ژئوپلتیک قاره سبز یاد کرده بود.
همسایگان اوکراین به ویژه لهستان و دولتهای حوزه بالتیک، مهمترین مخالفان اروپایی ساخت این خط لوله هستند. رهبران این کشورها معتقدند نورد استریم ۲ را باید در چارچوبی وسیعتر و همانند حملات سایبری و اطلاعاتی و نظامی روسها دانست. هرچند رهبران برلین با نگاهی متفاوت به نورد استریم ۲ مینگرند.
هدف ناممکن؟
هفته گذشته زلنسکی روانه بروکسل شد تا با مقامات اتحادیه اروپا و ناتو در مورد چالشهای اقتصادی اوکراین، پیوستن شبه جزیره کریمه به خاک روسیه و جداییطلبان جنوب شرق اوکراین و به ویژه خط لوله نورد استریم ۲ گفتوگو کند. این کمدین پیشین تلویزیون اوکراین که بدون هیچگونه سابقه فعالیت در دولت در انتخابات ۲۱ آوریل به پیروزی رسید، رایزنیهای اروپایی خود را آغاز کرده است.
دولتهای آلمان، هلند و اتریش حامیان کلیدی این طرح هستند و ناتوانی وی در توقف ساخت خط لوله نورد استریم ۲ را باید نخستین شکست وی در حوزه سیاست خارجی دانست. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در اواسط ماه میدر گفتوگو با دویچه وله اعلام کرد: این پروژه کاملاً پذیرفته شده و مصوب است. از نظر ژئوپلتیک باید پذیرفت که اروپا نمیتواند روابط خود با روسیه را قطع کند.
مرکل افزود: اوکراین باید یک کشور ترانزیتکننده گاز طبیعی باقی بماند، اما مشخص نیست در صورت افزایش قیمت گاز صادراتی روسیه به اوکراین یا قطع جریان صادراتی گاز روسیه به اوکراین، چه کسی پاسخگوی ضررهای مالی هنگفت رهبران کیف خواهد بود.
الکساندر پانکین، معاون وزیر امور خارجه روسیه میگوید: فشارهای غرب نمیتواند شرایط موردنظر ما برای پمپاژ گاز به اوکراین را تغییر دهد. منتقدان اروپایی مسکو بارها اعلام کردهاند روسیه بارها از منابع انرژی بهعنوان ابزاری برای اعمال فشار بر اوکراین بهره برده است. آنها ساخت خط لوله نورد استریم ۲ به موازات خط لوله راهاندازی شده نورد استریم ۱ را اقتصادی نمیدانند و اعتقاد دارند هدف اصلی اجرای آن نمایش خواستهای سیاسی مسکو و مجازات رهبران غربگرای اوکراین است.
تعدادی از کارشناسان پشتیبانی همهجانبه ایالات متحده از اوکراین را گامی برای ایجاد سهم بازار برای تولیدکنندگان تگزاسی الانجی در بازار اروپا میدانند. با شرایط کنونی و عبور پیشرفت پروژه از مرز ۵۰ درصد، عملاً واشنگتن و کیف در تحقق خواسته خود ناتوان بودهاند.
رهبران برلین اعلام کردهاند با توقف فعالیت نیروگاههای هستهای کشورشان نیازمند منبع انرژی پایدار و قابل اتکا هستند. کارشناسان انرژی اوکراین نیز معتقدند اروپاییها ترجیح میدهند از منابع انرژی ارزان قیمت روسها در مقایسه با الانجی گرانقیمت امریکاییها بهره ببرند. به همین دلیل کمتر کارشناسی اعتقاد دارد نورد استریم ۲ با بن بست روبهرو خواهد شد.
از دوره حکمرانی کمونیستها، بخش اعظم گاز روسیه از طریق اوکراین و در ادامه از خاک لهستان و در ادامه چکسلواکی سابق روانه بازارهای اروپایی میشده است. اقتصاد بحرانزده اوکراین هماکنون سالانه ۲ میلیارد دلار درآمد (برابر با ۳ درصد تولید ناخالص داخلی یا کسری بودجه دولتمردان کیف) از بخش ترانزیت گاز طبیعی به دست میآورد.
از سوی دیگر گاز خریداری شده از مسکو تنها گزینه در دسترس اوکراین برای جایگزینی با رآکتورهای قدیمی هستهای تولید برق و صنایعی نظیر فولاد و تولید محصولات پتروشیمی است. از سال ۲۰۰۵ میلادی، روسیه و اوکراین، «جنگ گازی» دامنهداری را به دلیل عدم توافق بر سر حق ترانزیت و قیمت گاز فروخته شده به اوکراینیها آغاز کردهاند. به خاطر داشته باشید که مسکو معتقد است شبه ترانزیت و ذخیرهسازی گاز توسط اوکراینیها از کارایی کمی برخوردار است. تاکنون در چند مرحله شاهد توقف ترانزیت گاز روسیه به خاک اوکراین بودهایم.
در زمستان سرد سال ۲۰۰۹ میلادی، شرکت گازپروم خط لوله گاز صادراتی به اوکراین را بست. بدین ترتیب ۱۸ کشور اروپایی دو هفته یخبندان را با افت فشار و کمبود بحرانآمیز گاز پشت سر گذاشتند. در سالهای ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ میلادی، انقلابهای رنگی اوکراین را به تسخیر خود درآورد و در هر دو بار رهبران غربگرا با شکست دادن حامیان روسیه به قدرت رسیدند. هر چند هر دو دولت با افزایش بدهکاری، فساد و از دست دادن حمایتهای مردمی، پس از چند سال سرنگون شدند.
دولت جدید زلنسکی با دیدگاهی پوپولیستی به قدرت رسیده و وعده داده که قیمت گاز مصرفی خانوادههای فقیر را کاهش خواهد داد، اما فضای ژئوپلتیک تحقق برنامههای وی را در هالهای از ابهام فرو برده است.
در سالهای اخیر، بارها شاهد تغییر رهبران اوکراین بودهایم. ناتوانی در مذاکره موفق با روسها یکی از دلایل کلیدی شکست آنها بوده است. روسها نیز چندان تمایلی به اعطای امتیاز به پل ترانزیت گاز صادراتی خود به بازار اروپا ندارند. این شرایط، پیشبینی نتیجه این بازی بزرگ را بسیار دشوار کرده است.
منبع: الجزیره