سرویس بین الملل جوان آنلاین: تحولاتی که در ماه‌های اخیر در کشور‌های لیبی و سودان رخ داد، هر چند بخش‌هایی از آن به بحران‌های داخلی مربوط می‌شود، اما نقش عربستان سعودی و امارات هم فتنه انگیزی در شمال آفریقا به خوبی مشهود است. عربستان سعودی با همکاری امارات سعی دارند مدل مصر را در سودان و لیبی هم پیاده کنند و با روی کار آوردن یک دولتی نظامی، ماهیت اقتدارگرای دولت در این کشورها را حفظ کنند و سودان و لیبی را در جرگه اقتدارگرایان عربی نگه دارند.
عربستان که سودای رهبری در جهان عرب را در سر دارد با پرداخت مشتی دلار، درصدد است تا اعراب را تحت حاکمیت خود درآورد و سیاست‌های این کشورها را همسو با منافع خود جهت دهد. وابستگی کشور‌هایی مثل لیبی و سودان به منابع مالی، فرصت خوبی برای عربستان فراهم ساخته است تا با تزریق پترو دلار‌های نفتی، شمال آفریقا را به حوزه نفوذ خود تبدیل کند.
مداخله عربستان و امارات در امور کشور‌های آفریقایی، به نوعی با چراغ سبز آمریکا و غربی‌ها انجام شده است تا خواسته‌های غرب را در این منطقه پیاده کنند. باتوجه به حساسیت مردم شمال آفریقا به حضور مداخله جویانه آمریکا، عربستان و امارات این نقش وکالتی را برعهده گرفته‌اند تا بر منابع نفتی سودان و لیبی مسلط شده و جریان انتقال نفت به غرب را تضمین کنند. اعطای کمک‌های مالی سعودی‌ها و ابوظبی به خلیفه حفتر، فرمانده نیرو‌های ارتش لیبی و همچنین حمایت مالی از شورای نظامی سودان، با هدف جلوگیری از روی کار آمدن دولت‌های مردمی در این کشورها انجام می‌شود.
از سوی دیگر، عربستان در سال‌های اخیر به دلیل کشتار مردم بی گناه یمن، نقض گسترده حقوق بشر، حمایت از تروریسم همیشه از سوی نهاد‌های حقوق بشری تحت فشار بوده و به همین منظور به شدت به آرای کشور‌های آفریقایی در حمایت از خود در مجامع بین المللی نیاز دارد. بنابراین، با حمایت‌های مالی و توسعه نفوذ خود سعی دارد حمایت کشور‌های فقیر آفریقایی را پشت سر خود داشته باشد تا از بار فشار‌های بین المللی علیه خود بکاهد.
جبران شکست در یمن
یکی از دلایل عربستان برای نفوذ در شمال آفریقا، جبران شکست‌هایی است که این کشور به همراه ائتلاف تحت امر خود در جنگ یمن متحمل شده است. سعودی‌ها بیش از چهار سال است که مردم یمن و زیرساخت‌های این کشور را بمباران می‌کنند و در این میان از انواع تسلیحات برای کشتار کودکان یمنی استفاده کرده‌اند، اما تاکنون هیچ دستاوردی نداشته و در باتلاق یمن فرو رفته‌اند. این درحالی است که یمنی‌ها که از زمین، دریا و هوا به طور کامل محاصره شده‌اند، به رغم محدودیت ها، با استفاده از قابلیت‌های موشکی و پهپادی خود توانسته‌اند عمق خاک عربستان و امارات را مورد هدف قرار داده و موازنه میدانی را به نفع خود تغییر دهند. فرو رفتن در باتلاق یمن، وجهه عربستان و امارات را که میلیارد‌ها دلار برای اشغال کشور فقیر یمن هزینه کرده‌اند، در منطقه و جهان خدشه دار کرده است و این رژیم‌ها به دنبال این هستند با نفوذ در سودان و لیبی، بخشی از شکست‌های منطقه‌ای خود را جبران کنند.
از طرفی، سعودی‌ها برای ادامه جنگ یمن، به کمک کشور‌هایی مثل سودان نیاز دارند و لذا تلاش می‌کنند با حمایت‌های خود از شورای نظامیان در سودان، این کشور را همچنان در ائتلاف عربی نگه دارند. در واقع ریاض و ابوظبی می‌خواهند هر گونه تحولی در سودان که با منافع سیاسی و اقتصادی شان منافات دارد را تغییر دهند. امارات و عربستان سعودی می‌خواهند در سودان، فردی روی کار بیاید که با اهداف سیاسی، اقتصادی و نظامی آن‌ها در منطقه همسو باشد. بنابراین، روی کار آمدن هر حکومت مردم سالار غیرنظامی در سودان می‌تواند در این روند خلل ایجاد کند. عربستان و امارات، تاکنون با دلار‌های نفتی تلاش کرده‌اند خون بهای نظامیان سودانی در جنگ یمن را بپردازند و در آینده هم سعی می‌کنند با روی کار آوردن حکومتی همسو با خود، حوزه نفوذشان در شمال آفریقا را توسعه دهند.
ریاض و ابوظبی به دنبال سرقت دستاورد‌های مردم سودان هستند، اما از این مسئله غافل هستند که دلیل اصلی تظاهرات سودانی‌ها و سرنگونی عمر البشیر، رئیس جمهور سابق سودان به خاطر وابستگی او به سعودی‌ها بود و سودان در ماه‌های آینده شاهد برگزاری انتخابات مردمی خواهد بود و نظامیان تحت حمایت سعودی، از اریکه قدرت به زیر کشیده خواهند شد و با خروج نیرو‌های سودانی از یمن، ائتلاف متجاوز سعودی ضعیف‌تر از گذشته خواهد شد.
مقابله با نفوذ قطر و ترکیه
شروع دور جدید درگیری‌ها در لیبی که با چراغ سبز سعودی‌ها و اماراتی‌ها انجام شد، الان به یک رقابت منطقه‌ای تبدیل شده است. عربستان که در سال‌های اخیر با قطر و ترکیه در مسائل منطقه‌ای دچار اختلاف شده است، به دنبال بریدن پای ترکیه و قطر در شمال آفریقا است. ترکیه و قطر از حامیان دولت وفاق ملی لیبی هستند و از دولت مشروع این کشور در مقابل نیرو‌های خلیفه حفتر که تحت حمایت ریاض و ابوظبی هستند، پشتیبانی مالی و نظامی می‌کنند. ترکیه اخیرا تعدادی از تجهیزات نظامی به دولت لیبی ارسال کرده است تا با این کار مانع پیروزی نیرو‌های طرفدار سعودی در لیبی شود. عربستان که در ماجرای قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار منتقد سعودی در استانبول، از سوی مقامات ترکیه تحت فشار است، سعی دارد تا در شمال آفریقا، با آنکارا زورآزمایی کند و مانع گسترش نفوذ ترکیه در کشور‌های عربی شود.
عربستان همچنین برای اینکه حجم فشار‌ها به قطر را افزایش دهد، به دنبال یارگیری‌های جدید در شمال آفریقا است تا با افزایش متحدانش در جهان عرب، قطر را به تسلیم شدن در برابر خواسته‌های خود وادار کند. اما این درحالی است که عربستان و متحدش امارات به رغم هزینه‌های زیاد در لیبی تاکنون موفقیتی به دست نیاورده‌اند و به نظر می‌رسد با حضور قدرتمند ترکیه و قطر در لیبی، سعودی‌ها شکست دیگری را از رقبای منطقه‌ای خود متحمل خواهند شد.
تامین منافع اسرائیل
یکی از مسائلی که سبب شده تا آفریقا برای عربستان سعودی جذابیت داشته باشد تسلط بر آبراه دریای سرخ است. باتوجه به نزدیکی کشور‌های شمال آفریقا به دریای سرخ، عربستان و امارات با تسلط بر دریای سرخ می‌توانند مسیر انتقال انرژی از این دریا به آفریقا و اروپا را در کنترل خود داشته باشد و در صورت تشدید بحران و احتمال بسته شدن تنگه هرمز و باب المندب، همچنان بتوانند به انتقال نفت به سایر کشورها اقدام کنند. سعودی‌ها با تسلط بر دریای سرخ هدف دیگری را نیز دنبال می‌کنند که در راستای تامین منافع رژیم صهیونیستی است. در صورت کنترل دریای سرخ توسط ائتلاف سعودی، اسرائیل از کنترل ریاض بر دریای سرخ برای افزایش فشار بر ایران بهره خواهد برد و در صورت بسته شدن تنگه باب المندب و تنگه هرمز توسط ایران، اسرائیل می‌تواند ائتلافی بین المللی علیه تهران تشکیل دهد. ریاض برای حفاظت از منافع رژیم اصهیونیستی به طور مداوم در راستای تقویت و عادی سازی روابط خود با تعدادی از کشور‌های آفریقایی گام بر می‌دارد. چرا که ریاض و تل آویو، ایران را به عنوان تهدید مشترک در منطقه می‌دانند و برای مقابله با نفوذ تهران، در پی همکاری‌های استراتژیک هستند.
باتوجه به اینکه آمریکا تشکیل ناتوی عربی را برای مقابله با تهدیدات ادعایی از سوی ایران پیشنهاد داده است، ریاض به همکاری با کشور‌های شمال آفریقا نیاز دارد و هدف از این اقدام، جلب حمایت کشورها از ناتوی عربی است و در صورت محقق شدن، ناتوی عربی از منافع رژیم صهیونیستی در منطقه نیز حمایت خواهد کرد. عربستان سعودی که به شدت در پی ایجاد پیوند‌های سیاسی با رژیم صهیونیستی است، در پروسه عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی، به حمایت کشور‌هایی نظیر الجزایر، لیبی و سودان به شدت نیاز دارد و لذا مداخله در امور شمال آفریقا در راستای ائتلاف سازی عربی – صهیونیستی علیه ایران است.
در مجموع می‌توان گفت، عربستان و امارات روی اسب‌های بازنده شرط بندی کرده‌اند و همچنانکه در یمن و سوریه شکست خوردند، از شمال آفریقا هم دست خالی خارج خواهند شد و با شکل گیری دولت‌های مردم سالار در لیبی و سودان، ائتلاف سعودی شکست منطقه‌ای دیگری را متحمل خواهد شد.
