سرویس جامعه جوان آنلاین: نظام رتبه‌بندی لایدن وابسته به دانشگاه لایدن هلند یکی از نظام‌های معتبر ارزیابی دانشگاهی است. این نهاد هر ساله دانشگاه‌های برتر دنیا را براساس شاخص‌های معتبر علم سنجی مورد ارزیابی و رتبه‌بندی قرار می‌دهد. در سال ۲۰۱۹، دانشگاه‌های دنیا در ۲۰ شاخص در قالب چهار معیار کلی مرجعیت علمی، همکاری علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی در لایدن رتبه‌بندی شدند.
این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها از پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده کرده است که معیار مرجعیت علمی (تأثیر علمی) از شاخص‌هایی، چون مقالات یک درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر بهره گرفته است.
ایران رتبه نخست غرب آسیا
علاوه بر رتبه‌بندی کلی، در پنج حوزه دانشی شامل ریاضیات و علوم کامپیوتر، علوم فیزیک و مهندسی، علوم سلامت و پزشکی، علوم‌زیستی و زمین و همچنین علوم اجتماعی و انسانی رتبه‌بندی‌های جداگانه صورت می‌گیرد.
معیار دیپلماسی علمی نیز از شاخص‌هایی، چون همکاری علمی، بین‌المللی، صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر استفاده کرده است.
به گفته بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام «بررسی دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن حاکی از آن است که هر ساله عملکرد دانشگاه‌های کشور در حال رشد بوده است و ایران همچون سال‌های گذشته در بین کشور‌های اسلامی رتبه نخست را به لحاظ تعداد دانشگاه برتر در اختیار خود دارد؛ همچنین ایران نسبت به دیگر کشور‌های منطقه همچون عربستان، ترکیه و مالزی بیشترین رشد تعداد دانشگاه در بین دانشگاه‌های برتر دنیا را داشته است.»
آنطور که جعفر مهراد گفته، انتخاب این دانشگاه‌ها «براساس تعداد انتشاراتی صورت گرفته که در Web of Science نمایه شده است. نکته قابل‌توجه اینکه دانشگاه آزاد اسلامی امسال هم توانست در میان ۲۶ دانشگاه برتر ایران خودنمایی کند که رتبه این واحد در بین دانشگاه‌های ایران سیزدهم و جایگاهش در جهان ۶۳۸ است.»
امسال پس از ایران کشور‌های عربستان و ترکیه با ۲۰ و ۱۹ دانشگاه مقام‌های بعدی در غرب آسیا را به‌دست آوردند. در رتبه‌بندی سال ۲۰۱۸ لایدن، کشور ترکیه دارای ۱۹ دانشگاه، مالزی پنج و عربستان دارای چهار دانشگاه بوده‌اند و این تعداد برای کشور‌های مذکور در سال ۲۰۱۷ به ترتیب برابر با ۱۶، ۵ و ۴ مورد بوده است.
باز هم تهرانی‌ها صدرنشین شدند
دانشگاه‌های برتر کشور هم عبارتند از: تهران، صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، صنعتی شریف، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز و تبریز.
رتبه‌های ۱۱ تا ۲۰ در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی شهیدبهشتی، دانشگاه شهیدبهشتی، آزاد علوم‌وتحقیقات، صنعتی خواجه نصیر، اصفهان، علوم پزشکی تبریز، گیلان، کاشان، علوم پزشکی شیراز و علوم پزشکی مشهد است. رتبه‌های ۲۱ تا ۲۶ نیز شامل دانشگاه‌های علوم پزشکی اصفهان، شهید باهنر کرمان، بوعلی سینا، رازی، سمنان و دانشگاه پیام نور است.
شاخص دسترسی آزاد به انتشارات
رتبه‌بندی در این شاخص به این صورت است که رتبه اول تا دهم متعلق به دانشگاه تهران، علوم پزشکی تهران، صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس، صنعتی شریف، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، علوم پزشکی شهید بهشتی، واحد علوم و تحقیقات آزاد اسلامی و فردوسی مشهد.
دانشگاه‌های شیراز، تبریز، شهید بهشتی، صنعتی خواجه نصیر، علوم پزشکی تبریز، علوم پزشکی مشهد، اصفهان، علوم پزشکی شیراز، علوم پزشکی اصفهان و گیلان به ترتیب رتبه یازدهم تا بیستم را به خود اختصاص داده‌اند و دانشگاه پیام نور، کاشان، رازی، شهید باهنر کرمان، بوعلی سینا و سمنان نیز به ترتیب رتبه بعدی را از آن خود کرده‌اند.
شاخص تنوع جنسیتی
در رتبه‌بندی با شاخص تنوع جنسیتی، رتبه‌بندی به ترتیب به این صورت است: علوم پزشکی تهران، تهران، امیرکبیر، علوم پزشکی شهید بهشتی، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، شریف، علم و صنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز، علوم پزشکی اصفهان، شهید بهشتی، واحد علوم و تحقیقات آزاد اسلامی، اصفهان، صنعتی خواجه نصیر، کاشان، گیلان، بوعلی سینا، رازی، پیام نور، شهید باهنر کرمان و سمنان.
نکته جالب اینکه در رتبه‌بندی لایدن ۵۷ کشور اسلامی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که ایران در بین کشور‌های اسلامی بیشترین دانشگاه‌ها را داشته است. از کشور ترکیه ۲۰ دانشگاه، مالزی و مصر هر کدام پنج دانشگاه، عربستان سعودی چهار دانشگاه، پاکستان و تونس هر یک دو دانشگاه و از لبنان و قطر نیز تنها یک دانشگاه ممتاز در بین ۹۶۳دانشگاه برتر جهان وجود دارد. بررسی دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن حاکی از آن است که هر ساله عملکرد دانشگاه‌های کشور در حال رشد بوده است.
