سرویس تاریخ جوان آنلاین: آیتالله میلانی از مراجع تقلید شیعه در دوران معاصر است که علاوه بر جایگاه علمی و فقهی، در تحولات سیاسی و فرهنگی دهه ۴۰ و ۵۰ ایران حضور چشمگیری داشت چنانکه میتوان وی را از پایهگذاران نظام نوین آموزشی در حوزههای علمیه به شمار آورد. ایشان در هشتم محرم ۱۳۱۳ق مصادف با ۱۲۷۴ ش. در نجف اشرف به دنیا آمد و در روز جمعه ۲۹ رجب ۱۳۹۵ ق. مصادف با ۱۷ مرداد ۱۳۵۴ ش. در مشهد مقدس رحلت کرد. زندگانی ایشان را میتوان در سه مرحله توصیف کرد:
۱- دوران نجف (۴۳ سال) /این دوره از ولادت، یعنی ۱۳۱۳ ق. تا سال ۱۳۵۶ ق. ادامه دارد و ۴۳ سال به طول میانجامد. ایشان در این دوران دروس خود را از ابتدا تا سطوح عالیه در حوزه علمیه نجف سپری میکند و علاوه بر دروس رایج فقه و اصول، علوم دیگری، چون تفسیر، ریاضیات، فلسفه، حدیث و اخلاق را نزد استادان برجسته آن زمان تلمذ میکند. وی در نجف اشرف نخست به تدریس سطوح عالیه و سپس به تدریس خارج فقه و اصول میپردازد. در همین دوره با جمعی از بزرگان نجف و همدورهایهای خود، چون سیدمحمدحجت کوهکمرهای، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، شیخ علی قمی و سیدصدرالدین جزایری به مقابله و تصحیح کتاب وسائلالشیعه میپردازند و کتاب را با نسخه شیخ حر مقابله میکنند. این مباحثه علمی هشت سال به درازا میانجامد چنانکه در همین دوره همراه دیگر عالمان در جنگ مردم عراق علیه انگلیس شرکت میکند.
۲- دوران کربلا (۱۷ سال) /از سال ۱۳۵۶ ق. تا هنگام عزیمت به مشهد، یعنی ۱۳۷۳ ق. که ۱۷ سال به درازا میکشد، در کربلا زندگی میکند. سبب این مهاجرت، ابتلای خود و همسرش به بیماری تب شدیدی است که پس از بهبودی به درخواست فضلا و وساطت آیتاللهالعظمی حاج آقا حسین قمی در کربلا اقامت کرد. وی در این ایام جز تدریس درس خارج فقه و اصول که اکثر ابواب فقهی را شامل میشد، به تدریس تفسیر و تجریدالاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسی اهتمام داشت و کتاب تفسیر سورهجمعه و تغابن محصول بخشی از این ایام است.
۳- دوران مشهد (۲۲ سال) /ایشان در روز عرفه سال ۱۳۷۳ ق مصادف با ۱۸ مرداد ۱۳۳۲ ش. وارد مشهدمقدس شد و تا پایان عمر، یعنی ۲۹ رجب ۱۳۹۵ ق. مصادف با ۱۷ مرداد ۱۳۵۴ ش. به مدت ۲۲ سال در این شهر زندگانی کرده است. شخصیت علمی و عملی آیتالله میلانی در دوران سکونت در مشهد مقدس ظهور و بروز مییابد. در این ایام علاوه بر تدریس، به فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اشتغال داشته است و خدمات ایشان در زمینههای تأسیس مدارس علمیه، اعزام مبلغ، ملاقات با شخصیتهای جهان اسلام و... همه در این مقطع از عمرشان اتفاق افتاده است.
ایده بزرگداشت آیتالله میلانی با خاندان آن مرحوم در میان گذاشته شد و مورد استقبال قرار گرفت. در آن زمان فرزند برومند ایشان حجتالاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی میلانی در قید حیات بود و جلسهای را دوستان برگزارکننده با ایشان در مشهد داشتند ولی اجل وی را مهلت نداد. البته کار با دیگر خاندان آیتالله میلانی یعنی آیتالله سیدفاضل میلانی و برادر ایشان مرحوم آیتالله سید علی میلانی (فرزندان مرحوم آیتالله سیدعباس میلانی) و آیتالله سیدعلی میلانی (فرزند آیتالله سیدنورالدین میلانی) ادامه پیدا کرد. گرچه در این فاصله آیتالله سیدعلی میلانی (فرزند سیدعباس) نیز به رحمت ایزدی پیوست. آنچه از کارهای علمی در این دو سال و اندی و با فراز و فرودهای فراوان به ثمر نشسته و انشاءالله در همایش عرضه میگردد عبارتند از:
۱. مقالات (حاوی نوشتارهایی در معرفی و تبیین شخصیت و اندیشههای آیتالله میلانی)
۲. مصاحبهها (شامل گفتوگوهایی با شاگردان و نزدیکان ایشان)
۳. مکاتبات (حاوی نامههای آیتالله میلانی به شخصیتها و عالمان معاصر خود)
۴. اسناد (حاوی اسناد منتشر نشده ساواک درباره آیتالله میلانی)
۵. شناختنامه (حاوی گزیده نوشتههای پیشین در تبیین شخصیت، آثار و اندیشههای آیتالله میلانی)
۶. کلمات (شرح کلمات معارفی و اخلاقی حاوی ۱۶۸ کلمه از آیتالله میلانی که به صورت فرازهایی مستقل نوشته شده و تاکنون در جایی منتشر نشده است.)
طبیعی است که این مجموعه توسط محققان و نویسندگان گوناگون به نگارش درآمده یا در مصاحبه از سوی شخصیتهایی با آرا و نظریات متفاوت بیان شده و الزاماً بیان نظرات برگزارکنندگان نیست. با احترام و تشکر از آنان این نظرات بازتاب یافته است.