سرويس حقوق جوان آنلاين:
سلمان کونانی- جرم‌شناس فضای مجازی:
در ایران مصادیق جرایم ارتکابی در فضای مجازی و کیفیت تأثیرگذاری کلی این فضا بر رخداد جرایم بسیار متنوع است. در بسیاری از حالات مشاهده می‌کنیم افراد بی‌آنکه خود در میدان ارتکاب جرم حضور داشته باشند، دست به اعمالی می‌زنند که موجب سهولت ارتکاب جرم توسط دیگران یا تحریک مرتکبان بالقوه به‌سوی ارتکاب جرم می‌شوند. در لسان حقوقی اجمالاً از این اعمال مجرمانه به معاونت در جرم یاد می‌کنیم.
۱- در جامعه کنونی ایران، متأثر از ظهور تلفن‌های هوشمند و متصل به اینترنت عملاً یک‌سری تریبون‌ها، شبکه‌های خبری و اطلاع‌رسانی و تلویزیون‌های شخصی شکل گرفته‌اند که افراد مختلفی در بستر آن احساس می‌کنند حق هرگونه اظهارنظری را دارند و طبعاً دست به فعالیت‌هایی می‌زنند که هم خلاف قانون اساسی و الزامات آن در حوزه رسانه و فرهنگ عمومی و ملی اطلاع‌رسانی است و هم آشکارا مجرمانه و انحرافی‌اند. وقتی فردی به خود اجازه می‌دهد راجع به هر اتفاق کوچک و بزرگی در جامعه بی‌آنکه تحقیق کرده باشد یا نظر علمی داشته باشد، اظهار نظر کند، به بسط و شیوعِ شایعه در جامعه دامن بزند یا با درج و نشر اخباری جعلی که علم به جعلی بودن آن‌ها دارد در آرامش حاکم بر جامعه ایجاد اخلال کند یا موجبات تحریک شدن فرد یا افرادی را برای گرایش به‌سوی جرم و بزهکاری فراهم آورد، قطعاً مرتکب اعمالی خلاف قانون و عمیقاً مجرمانه شده است.
۲- تشویش اذهان عمومی، نشر هجونامه‌های مختلف نسبت به برخی نهاد‌ها و مقامات، تبلیغات جعلی و غلط، تحریک احساسات عمومی به‌واسطه ایجاد شایعات و رخداد‌های خیالی و غیرواقعی نه تنها فی‌نفسه مجرمانه‌اند، بلکه حتی به سادگی می‌توانند موجب گرایش مجرمان بالقوه و دیگران نیز به‌سوی جرم و تبهکاری شوند.
۳- طبق قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، برای تحقق عنوان مجرمانه‌ای، چون معاونت در وقوع جرم نیازی به هیچ‌گونه مذاکره و هماهنگی قبلی میان مباشر و معاون نبوده و حتی در صورتی که مباشر مطلقاً از وجود معاون هم باخبر نباشد، امکان تحقق عمل مجرمانه معاونت وجود دارد.
۴- اگر فردی با نفرت‌افزایی و بسط تنفر نسبت به شخص یا اشخاصی خاص در فضای مجازی یا با بهتان و ارائه دادن اخبار و اطلاعاتی غلط و افتعالی نسبت به آن‌ها موجب تحریک فردی شود که سابقاً برای ارتکاب جرم نسبت به آن شخصی که مورد تنفر یا تکذیب قرار گرفته است، تصمیم به ارتکاب جرم گرفته باشد و اینک به‌خاطر تأثیرپذیری به یکباره دست به ارتکاب جنایت و مثلاً قتل می‌زند، قطعاً عمل آن شخصی که حس تنفر یا علاقه را در وجود مجرم بالقوه برانگیخته مصداق معاونت در قتل خواهد بود.
۵- اجمالاً می‌توان رفتار کسی را که در یک کانال یا یک سایت یا یک وبلاگ و... مثلاً به یک مقام دولتی یا حتی فردی غیرمسئول آشکارا عملی غیرواقع یا مجرمانه را نسبت می‌دهد یا او را مورد وهن قرار می‌دهد با استناد به موادی نظیر ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم بخش تعزیرات و یا ماده ۶۰۸ همین قانون و یا ماده ۶۹۷ آن تطبیق داد و صریحاً حکم به مجرمانه بودن رفتار مرتکبی داد که مبادرت به توهین یا هجو دیگری نموده و یا عمل مجرمانه‌ای را به دیگری نسبت داده است.
۶- طبق بند ب. ماده ۷۴۳ قانون مجازات اسلامی (بخش جرایم رایانه‌ای) چنانچه فردی در فضای مجازی به هر نحو، دیگران را به ارتکاب اعمال خشونت‌آمیز نسبت به هر کس یا هر گروه و شخصی در اجتماع تحریک یا ترغیب یا دعوت کرده یا فریب داده یا شیوه ارتکاب جرم را ارائه و آموزش دهد، مجرم بوده و مجازات حبس و زندان در انتظار اوست.
بنابراین، مصادیق افعال و اعمال مجرمانه در فضای مجازی بسیار متنوع است تا جایی که می‌توان گفت: کمتر جرمی وجود دارد که در این فضا قابلیت رخداد نداشته باشد.
