سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: در میان موضوعات اجتماعی جهان معاصر، فراغت پدیدهای است که بسیار در مورد آن صحبت میشود. گرچه شکل و دامنه گفتوگوها در مرتبه علمی و دانشگاهی با آنچه در سطح عموم صورت میگیرد تفاوت دارد، اما بیشک بیانگر اهمیت و جذابیت این مبحث اجتماعی است. در محافل آکادمیک، مطالعات انجام شده درباره سبکهای فراغتی، منتهی به شکلگیری و ارائه رویکردها و نظریههای جدیدی شده است. اعتقاد غالب در متون نظری علوم اجتماعی، جوانی را با دغدغههای مربوط به هویتیابی و خودشناسی همبسته میداند.
تغییرات و تحولات حادث شده در تجربه جوانی معاصر به همراه تحولات شکل گرفته در الگوهای فراغتی زندگی جوانان که خود متأثر از تغییرات گسترده ساختاری و ارزشی در جامعه و فرهنگ مدرن است، جایگاه ویژه و تفاوتهای عمدهای به سبکهای فراغتی جوانان بخشیده است. بسیاری از جامعهشناسان بر این اعتقادند که جهانی شدن روابط اقتصادی و جریان فرهنگی و گسترش تکنولوژیهای ارتباطی، در مجموع زمینههای متفاوتی را برای توجه جوانان به الگوهای فراغتی ایجاد کرده است که ضرورتاً منطبق با هویتهای فردی، ساختاری و موقعیتی که در آن قرار دارند (جنسیت، طبقه، مکان زندگی، قومیت و موارد مشابه) نیست، بنابراین نتیجه این تغییرات ارزشی ساختاری بین نسلهای مختلف، سبکهای فراغتی متفاوتی را برای جوانان رقم میزند.
فراغت آیینهای از فرهنگ جامعه، امکانی برای ردیابی تغییرات و تحولات تاریخی آن و شاخصی برای فهم تغییرات کلان، در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه است. فرآیندها و روندهای متعددی را در توضیح شکل کنونی فرهنگ فراغتی جوانان ایرانی (هم توضیح قالب و ساختار و هم توضیح ارزشهای آن) میتوان دخیل دانست که توأمان نشانههایی از تداوم و تغییر قالبها و الگوهای سنتی نمایش میدهند و برآیند تأثیر آنها تغییر جوانی و فرهنگ فراغتی به عنوان اجزایی پیوسته به یکدیگر است. از جمله روندهای عمده یاد شده، موارد زیر قابل ذکر است:
۱- فردی شدن: فردی شدن را شاید بتوان مهمترین نیرو محرکه تغییر در الگوهای فراغتی و ارزشهای جوانان دانست که نتیجه آن برخورداری از آزادی و حق انتخاب بیشتر برای جوانان است. تنوع مسیرهای زندگی تحصیلی و حرفهای، تغییر در بافت اجتماعی شهری (جابهجایی و تحرک جغرافیایی زیاد، تراکم جمعیت)، سرعت یافتن تحرک اجتماعی، تأثیرپذیری کمتر جوانان از مدلهای نقش بزرگسالان و اتکای بیشتر به قضاوت خود در مسیر زندگی از جمله زمینههای هدایت کننده این فرآیند به شمار میآیند و تنوع بیشتری به سلیقههای فراغتی جوانان بخشیدهاند.
۲- تجاری شدن:خصوصی شدن فراغت، تجاری شدن آن را نیز رقم میزند. مصرفی شدن فراغت و لزوم صرف هزینههای مختلف برای دسترسی به آن و در نتیجه نابرابری و بیعدالتی در برخورداری از فرصتهای فراغتی، از جمله آثار تجاری شدن فراغت است.
۳- افزایش جمعیت جوانان: رونق باروری سالهای دهه ۶۰ و تغییرات هرم جمعیتی جامعه ایرانی، چالشهایی برای برنامهریزی فراغت به عنوان حوزهای فرهنگی به وجود آورده است.
۴- کمرنگ شدن مرزهای جنسیتی: ماهیت مردانه فرهنگ جوانی فرصتها و ارزشهای فراغتی خاص خود را تعریف میکند و به تدریج جای خود را به فضا و نگرش تساوی گرایانهتری در تجربه فراغت میدهد و خرده فرهنگهای جدید و انعطافپذیر بیشتری در سلیقههای جوانان به وجود میآورد.
۵- تنوع فرهنگ جوانان: گسترش ارتباطات واقعی و مجازی جوانان که اینترنت و شبکههای اجتماعی نوظهور مانند فیس بوک مهیا کردهاند، نقش بسزایی در تنوع فرهنگی داشتهاند. سرعت و گستردگی تحولات دوره جوانی در کشور ما آثار خود را در سبکها و الگوهای فراغتی جوانان بر جای گذاشته است. در این نوشتار نشان داده شد که فردی شدن به مثابه یک ایدئولوژی و یک ارزش، خصوصی شدن و تجاری شدن به عنوان زمینههای کلان مؤثر بر روند مدرنیته ایرانی، در کنار تغییرات ساختاری و نیز ارزشی فرهنگها و خرده فرهنگهای جوانی، شرایط متفاوت و جدیدی را برای مواجهه جوانان با انتخابهای فراغتی و استفاده از زمان آزاد فراهم کردهاند. نتیجه این شرایط، تنوع بخشی فرصتها و انتخابها و کاهش نسبی اهمیت و نقش تعیینکننده مؤلفههای ساختاری، چون جنسیت، مکان زندگی و تا حدودی شرایط طبقاتی در مقابل اهمیت یافتن بیشتر عوامل فرهنگی بوده است. در واقع سیاستهای سرمایهداری و پیشرفت تکنولوژی و در نهایت تحت تأثیر قرار گرفتن فراغت جوانان شاهد تغییر آن نسبت به نسلها و حتی سالهای سابق هستیم. فراغت رو به فردی شدن در حرکت است و کمتر حضور داشتن جوان و نوجوان ایرانی در اجتماع میتواند هویت در حال شکلگیری آنها را تحت تأثیر قرار دهد.