سرویس ایران جوان آنلاین: اثرات منفی استفاده از سموم در تولیدات محصولات باغی و کشاورزی موحب شده تا در سال‌های اخیر روش‌های بی‌خطر جای آن‌ها را بگیرد چراکه بررسی‌ها نشان می‌دهد این سموم در کوتاه‌مدت نیز می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت افراد و محیط زیست بگذارد. در این میان خراسان شمالی و همدان از جمله استان‌هایی به شمار می‌روند که در سال‌های اخیر توانسته‌اند با استفاده از پرورش حشرات مفید در راه مبارزه بیولوژیک با آفات اقدامات قابل توجهی را انجام داده و سالم‌ترین محصولات کشاورزی را پرورش دهند. این مهم موجب شد تا مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی همدان با اشاره به اینکه میزان مصرف سم در استان طی سال‌های گذشته از ۷۰۰ تن به ۴۶۰ تن در سال رسیده است اعلام کند: «محققان همدانی دو نوع زنبور براکون و تریکوما را تولید کرده‌اند که این مهم باعث شد تا سال گذشته مبارزه با آفات در ۲۵۱۰ هکتار از مزارع توسط این حشرات مفید انجام شود.»
خطرات ناشی از استفاده از انواع سموم شیمیایی در تولیدات محصولات کشاورزی موجب شده تا در سال‌های اخیر کارشناسان محدودیت‌هایی را برای این مهم اعمال کنند. در این میان کارشناسان کشاورزی استان‌های خراسان شمالی و همدان از جمله محققانی بودند که در زمینه استفاده از روش‌های جایگزین سموم اقدامات قابل توجهی را انجام داده‌اند، که می‌توان به عنوان نمونه از کنه شکارگر و برخی گونه‌های زنبور برای مبارزه با آفات اشاره کرد. در حال حاضر بعضی از دوزیستان، خزندگان، پرندگان و عده زیادی از پستانداران از حشرات و کنه‌های نباتی تغذیه می‌کنند، این جانوران معمولاً پرتحرک و فعال هستند و در دوران زندگی خود صد‌ها بلکه هزار‌ها حشره یا شکار خود را از بین می‌برند و از منابع پرارزش نقصان انبوهی آفات هستند.
استفاده از حشرات به جای آفت‌کش‌ها
محققان کشاورزی همدان از جمله کارشناسانی به شمار می‌روند که در سال‌های اخیر با انجام تحقیقات گسترده در زمینه استفاده از حشرات مفید به جای آفت‌کش‌ها به موفقیت‌های قابل توجهی رسیده‌اند. با وجود اینکه میزان مصرف سم در کشور بین ۷ /۰ تا یک لیتر است، این میزان در همدان کمتر از میانگین کشوری است. مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی همدان با اشاره به اینکه میزان مصرف سم در استان طی سال‌های گذشته از ۷۰۰ تن به ۴۶۰ تن در سال رسیده است می‌گوید: «در حال حاضر در همدان دو نوع زنبور براکون و تریکوما تولید می‌شود که در سال گذشته ۲۵۱۰ هکتار از مزارع مبارزه با آفات توسط این زنبور‌ها انجام شد.» شهرام پیشه‌ور می‌افزاید: «در حالی که همدان ۲ /۱ مساحت کشور را دربر دارد، ۵ درصد تولیدات بخش کشاورزی کشور توسط کشاورزان این استان تولید می‌شود.» از آنجا که مهم‌ترین وظیفه حفظ نباتات قرنطینه گیاهی است که به دو صورت داخلی و خارجی انجام می‌گیرد به طوری که در قرنطینه داخلی از ورود بیماری‌ها و آفات سایر استان‌های کشور به داخل استان جلوگیری می‌شود و در قرنطینه خارجی از ورود عوامل خسارت زایی که در کشور وجود ندارد جلوگیری می‌شود. سال گذشته بود که در ۷۵۹ هکتار از محصولات سبزی و صیفی و گلخانه‌ای استان همدان به صورت تلفیقی و بیولوژیک مبارزه با آفات صورت گرفت، به طوری که ۲۳ هزار و ۹۱۲ هکتار از مزارع تحت پوشش مبارزه بیولوژیک قرار گرفت؛ موضوعی که موجب شد تا نسبت به سال ۹۶ با افزایش ۱۲ درصدی در این زمینه مواجه شود. مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به پرورش حشرات مفید در استان همدان، می‌گوید: «در حال حاضر در استان همدان دو نوع زنبور براکون و تریکوما تولید می‌شود که در سال گذشته ۲۵۱۰ هکتار از مزارع مبارزه با آفات توسط این زنبور‌ها انجام شد.» پیشه‌ور با اشاره به پرورش کنه شکارگر برای اولین بار در همدان می‌افزاید: «برای اولین بار شرکت دانش‌بنیانی در استان تأسیس شد که کنه شکارگر را تولید و پرورش می‌دهد و این حشره در گلخانه‌های استان مورد استفاده قرار می‌گیرد به‌طوری که در سال گذشته ۳ هکتار از گلخانه‌های همدان تحت پوشش کنه شکارگر قرار گرفت.»
حشرات، خزندگان و پرندگان بهترین مبارزان با آفات
از آنجا که از گذشته تاکنون حشرات، خزندگان و پرندگان بهترین مبارزان با آفات گیاهی و درختان به شمار می‌رفتند لذا با اثبات اثرات مخرب استفاده از سموم بار دیگر پای مبارزان قدیمی به میان آمد و دوبار استفاده از آنان برای نابودی آفات ممکن شد. یکی از کارشناسان مبارزه با آفات در این خصوص می‌گوید: «بعضی از دوزیستان، خزندگان، پرندگان و عده زیادی از پستانداران از حشرات و کنه‌های نباتی تغذیه می‌کنند، این جانوران معمولاً پرتحرک و فعال هستند و در دوران زندگی خود صد‌ها بلکه هزار‌ها حشره یا شکار خود را از بین می‌برند و از منابع پرارزش نقصان انبوهی آفات می‌باشند.» رضا ابوالحسنی می‌افزاید: «علاوه بر این، حشراتی مانند کفشدوزک‌ها، بالتوری‌ها، آسیابک‌ها و عده زیادی از زنبور‌ها شکارچی حشرات مضر می‌باشند.»
خراسان شمالی در رتبه بعدی
پس از همدان، خراسان شمالی نیز از جمله استان‌هایی است که در زمینه مبارزه طبیعی با آفات کار‌های خوبی را انجام داده است. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بجنورد در این خصوص می‌گوید: «در راستای کاهش و بهینه‌سازی مصرف سموم استفاده از روش‌های مبارزه غیرشیمیایی از جمله تله‌های رنگی، نصب مواد جلب‌کننده آفات، ترکیبات گیاهی، استفاده از حشره‌کش BT در مزارع و باغات این شهرستان انجام شد.» اسماعیل محمودآبادی می‌افزاید: «جایگزنی برنامه کنترل غیرشیمیایی آفات در این شهرستان در سطح ۸۲۲ هکتار در مزارع گوجه فرنگی، نخود، عدس، سبزی و صیفی و باغات به طور صحیح و به موقع انجام گرفت.»
