سرویس سیاست جوان آنلاین: در یک ارزیابی کلی میتوان گفت، طرح استانی شدن انتخابات در کنار مزایایی که دارد، معایبی دارد که نمیتوان از آن چشم پوشید. بنابراین، برخی ضمن استقبال از آن، مفید بودن این طرح را در مؤلفههایی مانند حضور افراد توانمند در احزاب و شفافیت در فرایند انتخاباتی و تقویت احزاب خلاصه میکنند.
در عین حال برای پیشگیری از آسیبهای احتمالی معتقدند این طرح به صورت پایلوت در چند استان پیش از اقدام سراسری، اجرایی شود. موافقان این طرح همچنین معتقدند که ارتقای سطح مجلس و تقویت شایسته گزینی، دوری از حرکات پوپولیستی در انتخابات، تقویت احزاب و تشکلهای مردمی، کاهش گمان تقلب و خرید و فروش آرا، کاهش هزینههای سیاسی برای دستگاههای نظارتی از دیگر مزایای آن است.
البته برخی منتقدان معتقدند استانی شدن انتخابات، تحزب را تقویت نمیکند، بلکه نمونه حوزه انتخابیه تهران را در کشور تکثیر میکند، همین که نمایندگان انتخاب شوند وابستگیهای حزبی به فراموشی سپرده میشود و باز مناسبات سابق احیا میشود.
معایب استانی شدن انتخابات
مخالفان طرح استانی شدن انتخابات، اما در بیان مخالفت خود به علتهایی، چون افزایش شکاف و تنشهای اجتماعی، بی پاسخ ماندن خواستههای مردم، افزایش هزینههای انتخابات، عدم امکان حضور نمایندگان شاخص و مستقل به دنبال افزایش هزینه تبلیغات، عدم توجه کافی به مناطق پیرامونی شهرستانها و مناطق دور افتاده، فعال شدن کانونهای قدرت و ثروت، تقلیل اتکا به آرای عمومی و کاهش مشارکت مردمی، عدم شناخت کافی از کاندیداهای استان، افزایش لابیگری، کاهش استقلال نمایندگان، کاهش انتخاب آگاهانه، مغایرت با برخی اصول قانون اساسی، حاکم شدن یک حزب یا جناح و حذف کامل جناحها اشاره میکنند.
یکی از مهمترین معایبی که طرح استانی شدن انتخابات را با چالش اساسی روبهرو کرده و حتی موافقان هم به آن اذعان دارند، کاهش سبد رأی مردم محروم و به حاشیه رفتن شهرهای کوچک و کمتر برخوردار است. دکتر عبدالله گنجی، مدیرمسئول روزنامه جوان چندی پیش در گفتوگو با یک برنامه رادیویی درباره استانی شدن انتخابات بیان کرد: «دسترسی مردم محروم ما به سبد رأی کم میشود، چراکه این سبد در شهرهای بزرگ است. دوم اینکه جوهره سیاسی رأی در شهرهای بزرگ پررنگ شده و جنبههای خدمترسانی به مردم حاشیهای کاهش مییابد. همچنین انتخابات به شدت سیاسی میشود و در فضایی که احزاب قوی نداریم، سیاستزدگی انتخابات یک آفت است».
عبدالله حاتمیان، نماینده مردم درگز در مجلس شورای اسلامی نیز با تأیید این نقیصه در گفتوگو با تسنیم با اشاره به «طرح استانی شدن انتخابات مجلس»، گفته است: «استانی شدن انتخابات مجلس بین مردم و نمایندگان فاصله ایجاد میکند، زیرا مردم در حوزههای انتخابیه به دلیل دسترسی سخت به وزرا و دولتیها، پناه آخرشان برای بیان مشکلات، نمایندگان است. استانی شدن انتخابات مجلس همچنین باعث میشود نمایندگان شهرستانها و شهرهای کوچک نتوانند به مجلس راه یابند و فقط نمایندگان طیف کمی از مردم استان به مجلس راه یابند.»
اصغر سلیمی، نماینده شهرستان سمیرم و سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها که با ایرنا گفتوگو کرده، در مقام مخالفت با این طرح میگوید: «به نظر میرسد که کار کارشناسی لازم روی طرح استانی شدن انتخابات انجام نشده است و فکر نمیکنم این طرح بتواند اهداف مورد نظر طراحان را تأمین کند. با توجه به اینکه در کشور ما اقوام، قومیتها، مذاهب و زبانهای مختلفی وجود دارد، در ۴۰ سال برگزاری انتخابات مجلس در نظام مقدس جمهوری اسلامی با کاستیهایی که در این زمینه وجود داشت، اما شاهد حضور تمام اقوام و گرایشها در مجلس هستیم و در این مدت کمترین تنشی نیز در میان مذاهب، اقلیتها و گرایشهای کشور ایجاد نشد، تغییر در سیستم و شاکله موجود میتواند پیامدهای مخربی برای کشور، نظام، وحدت و همدلی مردم به دنبال داشته باشد.»
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم از کسانی است که با استانی شدن انتخابات مخالف است. حسن کامران معتقد است: انتخابات استانی مجلس شورای اسلامی مانع خدماترسانی به مردم میشود و زمینهساز بروز فساد برای صاحبان قدرت و ثروت و قدرتنمایی احزاب است. کامران در گفتوگو با ایرنا گفته است: «برگزاری انتخابات مجلس به صورت استانی آسیبهایی دارد که مانع از خدمت به مردم و تضعیف ارتباط بین مردم و نمایندگان مجلس میشود. صاحبان قدرت و ثروت و همچنین احزاب در این چنین انتخاباتهایی قدرت نمایی میکنند و انتخاب شایسته برای نمایندگی مجلس شورای اسلامی انجام نمیشود و فعالیت حزبی و گروهی انجام میشود.» کامران ادامه داده: «با توجه به عملکرد نامطلوب احزاب در گذشته، برگزاری انتخابات استانی برای خدمت به مردم مؤثر نیست و احزاب بر اساس ظرفیت خود فعالیت انتخاباتی انجام میدهند.»
شورای نگهبان چه میگوید؟
گرچه شورای نگهبان تاکنون راجع به این طرح به جمعبندی مشخصی نرسیده است، اما دو تن از حقوقدانان این شورا تلویحاً با آن مخالفت کردهاند. عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان طی اعلام نظری گفت: «استانی شدن انتخابات نباید منجر به کاهش ارتباط نمایندگان با حوزههای انتخابیه و کاهش مشارکت شود.»
کدخدایی در گفتوگو با ایسنا درباره نظر شورای نگهبان برای استانی شدن انتخابات اظهار کرد: «شورای نگهبان در مورد نفس استانی شدن یا نشدن انتخابات نظری ندارد و هرچه مجلس تشخیص دهد بر اساس همان اظهار نظر خواهیم کرد. لیکن استانی شدن انتخابات باید به گونهای باشد که ارتباط نمایندگان با حوزههای انتخابیه کاهش پیدا نکند زیرا میتواند مغایر سیاستهای کلی نظام باشد.» وی افزود: «استانی شدن انتخابات نباید کاهش مشارکت را به همراه داشته باشد و یا خدای ناکرده مسائل امنیتی و قومیتی را در بر گیرد. اگر این موارد نباشد شورای نگهبان نظر خاص مثبت یا منفی نسبت به استانی شدن انتخابات ندارد.»
سیامک رهپیک، عضو حقوقدان شورای نگهبان نیز در گفتوگو با تسنیم با اشاره به مصوبه مجلس برای استانی شدن انتخابات مجلس و زمان اجرای این مصوبه، گفت: «هنوز هیچ چیزی مشخص نیست و نمیتوان درباره زمان اجرای مصوبه مجلس برای استانی شدن انتخابات مجلس به طور دقیق قضاوت کرد. علیالقاعده میتوان تصور کرد که مصوبه مجلس درباره استانی شدن و اصلاح قانون انتخابات، ایراداتی دارد و باید به مجلس ارجاع شود، اما در عین حال، طبق قانون قبلی انتخابات مجلس، این فرآیندهای ابتدایی و زمانبندیهایی که معمولاً انجام میشود، تدوین و مراحل آن از اردیبهشت آغاز شده است.»
رهپیک با اشاره به زمانبندی شورای نگهبان برای بررسی و اعلام نظر درباره استانی شدن انتخابات مجلس، افزود: شورای نگهبان، از زمان ارائه مصوبه از سوی مجلس، فرصت ۲۰ روزهای برای بررسی استانی شدن انتخابات مجلس دارد، اگر در این دوره هم روند بررسی و اعلام نظر آن پایان یابد، ممکن است در این دوره اجرا نشود، زیرا نیازمند الزامات قانونی است.
وی ادامه داد: هنوز متن رسمی مصوبه مجلس برای استانی شدن انتخابات مجلس را در شورای نگهبان دریافت نکردهایم، اما بررسی آن بهطور غیررسمی در پژوهشکده این شورا آغاز شده و ایراداتی نسبت به استانی و تناسبی شدن انتخابات مجلس وجود دارد، اما باید موضوع روشن شود، فعلاً نمیتوانیم قضاوت کنیم.
رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در پایان خاطرنشان کرد: «به محض اینکه مصوبه مجلس درباره استانی شدن انتخابات پارلمان از سوی مجلس به شورای نگهبان ارائه شود، در مهلت ۲۰ روزهای آن را بررسی و اعلام نظر میکنیم، اما نمیتوان به طور قطعی گفت که در این دوره از انتخابات مجلس اجرا میشود، زیرا نیازمند سازوکارهای قانونی است.»