سرویس اقتصادی جوان آنلاین: یک تحلیلگر اقتصادی با تشریح نحوه کارکرد بازار متشکل ارزی و اثرگذاری آن بر کنترل نرخ در بازار ارز گفت: بازار متشکل ارزی این شانس را دارد که مرجعیت نرخ‌گذاری ارز را از دوبی به تهران منتقل کند.
مجید شاکری در گفتوگو با مهر در خصوص بازار متشکل ارزی که اولین جلسه هیئت مدیره آن پنج‌شنبه برگزار شد، گفت: بازار متشکل ارزی یکی از بخش‌های اصلی سیاست بانک مرکزی برای بازار ارز است و کارکرد آن از چند منظر شامل زاویه دید صرافی‌ها، بانک مرکزی و مسائل کلان اقتصاد ایران و تحریم است. این تحلیلگر اقتصادی در توضیح چیستی و نحوه کارکرد بازار متشکل ارزی گفت: بازار متشکل ارزی یک بازار عمده‌فروشی نقدی اسکناس در تهران است؛ بنابراین حواله نبوده و بازار فردایی هم نیست، بلکه این بازار دقیقاً درباره عمده‌فروشی اسکناس صحبت می‌کند؛ البته براساس آن قرار نیست یک مکانیسم جدیدی در بازار خلق و نرخ جدیدی ساخته شود. این بازار هم‌اکنون هم وجود دارد، اما نظام‌مند نیست و صرافان به صورت روزمره، بدهی و بستانکاری خود را در آن تهاتر و باقیمانده تهاتر را در بازار خرده‌فروشی وارد می‌کنند؛ پس بازار متشکل ارزی قرار نیست یک نرخ جدید به نرخ‌های بازار اضافه کند.
شاکری با بیان اینکه هم‌اکنون نیز نرخ عمده فروشی ارز وجود دارد، در مورد منافع راه‌اندازی بازار متشکل ارزی برای صرافان تصریح کرد: منافعی که راه اندازی این بازار برای صرافان دارد در چند مورد خلاصه می‌شود؛ اولاً کارایی اطلاعاتی را برای صرافان بالا می‌برد. در فقدان بازار متشکل ارزی، اگر یک صراف در پایان معاملات ۵۰ هزار یورو نیاز داشته باشد، منابع اطلاعاتی محدود و مشخصی در اختیار دارد که نشان می‌دهد این مبلغ را چه کسانی در اختیار دارند و کدام واردکنندگان می‌توانند این مبلغ را به صورت نقدی در تهران تحویل دهند یا اینکه به صورت تلفنی تعهد کنند که معامله انجام شود، اما در بازار متشکل ارزی یک بستر معاملات رو در رو وجود دارد که کاملاً شفاف است و به ازای این شفافیت، تأمین نیاز ارزی برای معاملات صرافی صورت می‌گیرد. در بازار متشکل ارزی، کل بستر تسویه که بزرگ‌ترین جزء معاملاتی است، در یک بستر شفاف و قانونمند پیش می‌رود و شفافیت در خروجی‌ها و نه عملیات تسویه صرافی‌ها مشاهده می‌شود. وی در خصوص تفاوت‌های این بازار با سامانه سنا نیز گفت: سامانه سنا یک بازار تسویه نیست و هر تک معامله‌ای که در خرده‌فروشی انجام می‌گیرد در آن ثبت می‌شود؛ درحالیکه بازار متشکل ارزی در مورد معاملات عمده‌فروشی رخ می‌دهد و به معنای اولیه آن، عملاً بازار تهاتری است که تهاتر بدهکار و بستانکار و نقطه تسویه را رقم می‌زند که بین صرافان تشکیل می‌شود؛ به این معنا که صرافان ممکن است نیاز ارزی کلان داشته باشند، بنابراین صراف نقش کارگزار را دارد، شبیه به نقشی که کارگزاران در بورس ایفا می‌کنند، اما باید توجه داشت که این یک بورس نیست و کاملاً با مکانیسم بورس متفاوت است و اصولاً مقام ناظر نیز نمی‌تواند سازمان بورس باشد و عملاً این بازار نزدیک به ساختار تسویه است.
سود بانک مرکزی در راه‌اندازی بازار متشکل کجاست؟
این تحلیلگر اقتصادی به نتایج مثبت بازار متشکل ارزی برای بانک مرکزی نیز اشاره و خاطر نشان کرد: همواره یکی از ریسک‌هایی که بانک مرکزی با آن مواجه است، این است که در فقدان بازار متشکل ارزی و به ویژه در تلاطمات ارزی، طرف بیرونی و داخلی می‌توانست به صورت لفظی و با انجام معاملات کم عمق، نرخ ارز را افزایش دهد و واریانس نرخ تغییر کند، اما در بازار متشکل ارزی، صحبت از معاملاتی است که به‌صورت واقعی رخ می‌دهد و حجیم است؛ به‌نحوی‌که عملاً جنسی از نرخ ارز در این بازار تولید می‌شود که موکول به معامله واقعی و حجیم است و کمک می‌کند بعد از اینکه این نرخ به بازار ارجاع شد، واریانس نرخ کم‌عمق کم شود؛ پس بنا نیست که نرخ ارز لزوماً پایین بیاید، بلکه واریانس نرخ کم‌عمق را کم خواهد کرد. در فقدان بازار متشکل ارزی و به ویژه در تلاطمات ارزی، طرف بیرونی و داخلی می‌توانست به‌صورت لفظی و با انجام معاملات کم‌عمق، نرخ ارز را افزایش دهد. شاکری به دستاورد دوم بازار متشکل ارزی برای بانک مرکزی اشاره کرد و ادامه داد: یکی از ابزار‌های دخالت بانک مرکزی در بازار، صرافی‌های بانکی هستند و اثر مداخله از طریق صرافی‌های بانکی نیز منجر به شکل‌گیری یک روند کاهنده در بازار ارز شده است، اما به هر حال مداخله بانک مرکزی هم ضعف‌هایی دارد و اصولاً اختصاص ۲۲۰۰ دلار در سال به هر نفر را نمی‌توان مداخله دانست، پس این مداخله گسسته است؛ یعنی در طی یک روز نمی‌توان نرخ را خیلی تغییر داد و این گسستگی خیلی وقت‌ها مشت بانک مرکزی را باز می‌کند. وی اظهار داشت: درحالیکه مداخله واقعی به این صورت است که به صورت پیوسته در طی یک روز، ساعت به ساعت به بازار واکنش نشان داده شود؛ چراکه نرخ بازار به دفعات به لحاظ اداری و بازاری تغییر می‌کند؛ پس این گسستگی باعث می‌شود که خیلی وقت‌ها مشت بانک مرکزی برای طرف مقابل باز باشد؛ ضمن اینکه اگر بانک بخواهد مستقیماً در داخل بازار و کف میدان مداخله کند، ممکن است ریسک داشته باشد و برخی مفاسد هم شکل بگیرد و در دوره‌های مختلف زمانی هم ثابت شد که تجربه خوبی نبوده است.
آیا بساط نرخ‌آفرینی شیخ‌نشین دوبی در ایران جمع می‌شود؟
این کارشناس مالی به دستاورد‌های بازار متشکل ارزی در حوزه اقتصاد کلان و تحریم اشاره کرد و گفت: در حال حاضر با وجود اینکه حجم مبادلاتی که از طریق کانال دوبی انجام می‌شود، نسبت به اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی به شدت کاهش یافته، ولی مرجع نرخ همچنان دوبی است؛ بازار متشکل ارزی یک شانس جدی دارد که به مرور زمان، روش محاسبه را تغییر دهد و ابزار ارجاع ایجاد نرخ را از دوبی به تهران آورد و مرجعیت دوبی در نرخ‌گذاری را از بین ببرد. به دلیل اثرگذاری نرخ درهم در تهران است که وزارت خزانه‌داری امریکا و سی‌ای‌دی در امارات با فشار امنیتی بر درهم در مقطعی توانسته‌اند که نرخ ارز در تهران را بالا ببرند. شاکری تأکید کرد: البته این به این معنا نیست که از فردای روز راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، تعیین نرخ از دوبی به تهران منتقل شود، بلکه این بازار، بهترین آلترناتیو برای این کار است که می‌توانست از سوی سیاستگذار ارائه شود و به مرور زمان می‌تواند این نقش را بازی کند که نرخ ارز بازار ایران از دوبی نیاید. بنابراین راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، محاسبه و پیشرانی برای آن است که نرخ در داخل تعیین شود؛ نکته حائز اهمیت آن است که ساعت کاری تهران از دوبی جلوتر است و این شانس وجود دارد که نرخ در تهران زودتر تولید شود و دوبی هم بر این اساس لاجرم تابع نرخ تهران خواهد بود یا حداقل در محاسبات خود ناچار است آن را لحاظ کند. وی اظهار داشت: در حال حاضر حتی بازار‌های سبکی مثل هرات نیز از این پیشگامی جغرافیایی و جلو بودن ساعت کاری، حسن استفاده را می‌کند و سعی می‌کند نرخ تهران را تحت تأثیر قرار دهد. شاکری گفت: سال‌های سال است که این موضوع تعیین نرخ از دوبی وجود داشته و بازار متشکل ارزی فعلاً بهترین آلترناتیوی است که می‌تواند این شانس را در درازمدت از دوبی بگیرد؛ چراکه تسویه واقعی دارد و اساساً پیشرانی محاسبه حتی اگر ریسک در بازار حواله باشد، در بازار نقد رخ می‌دهد، بنابراین نقد درهم دارد به نقد ریال تبدیل می‌شود.
