سرويس اقتصادی جوان آنلاين: سنتکام؛ ارتش نفت ایالات متحده امریکا با تصمیم جمهوری اسلامی ایران و در واکنش به تروریستی خواندن سپاه پاسداران توسط امریکا، یک گروه تروریستی شناخته شد تا معادلات نظامی – نفتی در منطقه دچار یک شوک شود.
به گزارش «جوان»، سنتکام که مخفف مقر مرکزی فرماندهی امریکاست در سال ۱۹۸۳ و در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان تأسیس شد. ریگان در دوران ریاست جمهوری خود با هدف پیروزی در جنگ سرد و توسعه نیروهای نظامی امریکا در سراسر جهان این فرماندهی را تأسیس کرد که بیشتر تمرکز آن بر کنترل مناطق نفتی و آبراهههای استراتژیک بنا نهاده شد. البته هدف دیگر و مهمتر آن بود که مانع نفوذ شوروی و نقشآفرینی نیروی دریایی و زمینی این کشور در مناطق مهم و استراتژیک شود لذا محدوده فعالیت این ستاد خاورمیانه شامل مصر، آفریقا و آسیای مرکزی و از همه مهمتر افغانستان و عراق و خلیج فارس قرار داده شد.
سنتکام در جریان جنگ ایران و عراق در چند عملیات علیه ایران مشارکت داشت و حفاظت از نفتکشهای کویتی و عربستانی را در جریان جنگ خلیج فارس بر عهده گرفت که به ادعای منابع نظامی، بزرگترین اسکورت حفاظتی پس از جنگ جهانی دوم بود. در جریان جنگ نفتکشها که میان ایران و عراق صورت گرفت، ابتدا رژیم بعث با حمله به جزیره خارک به عنوان محل صادرات نفت ایران و سپس نفتکشهای خارجی و ایرانی این جنگ را استارت زد و سپس نیروهای نظامی ایران با مینگذاری دریایی و انهدام چند نفتکش، عملیات عراق را تلافی کردند. این کشمکشها موجب حمله نظامی سنتکام به سکوهای نفتی ایران شد و درگیریها شدت گرفت. نیروهای این مرکز فرماندهی در خلیج فارس و عملیاتهای مختلفی شرکت داشتند که یک پای اصلی دلیل این حضور، مسئله نفت بود؛ چه در دوران جنگ تحمیلی، چه در جنگ نخست خلیج فارس و چه در حمله دوم امریکا به عراق در سال ۲۰۰۳. سنتکام به عنوان یکی از شش فرماندهی امریکا، به طور دقیق مراقب شاهراهها و مناطق نفتی است که رابطه مستقیمی با امنیت اقتصادی و انرژی امریکا دارد.
حفاظت از منافع
اگرچه منطقه تحت فرماندهی سنتکام بیش از ۳ هزار مایل وسعت دارد و از مصر در شرق تا قرقیزستان در غرب را دربرمیگیرد، قلب جغرافیایی و راهبردی آن در حوزه خلیج فارس با حدود دوسوم منابع نفتی شناخته شده زمین قرار دارد. این منطقه شامل پنج تولیدکننده عمده نفت جهان – ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و امارات متحد عربی – و بسیاری از منابع بسیار مهم گاز طبیعی است.
مأموریت اصلی فرماندهی مرکزی مبنی بر حفظ امنیت جریان نفت خلیج فارس به عنوان «علاقه حیاتی» ایالات متحد به طور رسمی در دکترین کارتر در ۲۳ ژانویه ۱۹۸۰ اعلام شد. رئیسجمهور جیمی کارتر با این باور که علاقه حیاتی ایالات متحد به واسطه اشغال افغانستان توسط شوروی (که در دسامبر ۱۹۷۹ آغاز شده بود) و ظهور تقریباً همزمان حکومتی اسلامی در ایران تهدید میشود، خطاب به کنگره گفت که واشنگتن از «هر وسیله ممکن، از جمله نیروی نظامی» برای حفظ جریان نفت استفاده خواهد کرد، اما در آن زمان ایالات متحده نیروهای زیادی در خلیج فارس نداشت و توانایی آن برای استقرار نیروهای کمکی در منطقه بسیار محدود بود.
نظر رؤسای جمهور امریکا
علاوه بر آن، صلاحیت اعزام نیروهای امریکایی به منطقه خلیج فارس بین فرماندهیهای اروپا و اقیانوسیه تقسیم شده بود که این موضوع، ایجاد هماهنگی را مشکلتر میکرد. کارتر با هدف پشتیبانی از بیانیه خود، نیروی عملیاتی مشترک واکنش سریع را در پایگاه هوایی مکدیل مستقر کرد و مسئولیت عملیات جنگی خلیج فارس را بر عهده آن گذاشت. سه سال بعد در اول ژانویه ۱۹۸۳، رئیسجمهور رونالد ریگان با تغییر نام این گروه به فرماندهی مرکزی (چراکه «منطقه مرکزی» بین اروپا و آسیا را شامل میشد) آن را ارتقا و در جایگاهی برابر با دیگر فرماندهیهای منطقهای قرار داد.
ریگان درباره سنتکام هم گفته بود: «چنین اقدامی برای نشان دادن تعهد ایالات متحد به محافظت از جریان نفت از طریق خلیج فارس ضروری بوده است.» سه سال بعد در آگوست ۱۹۹۰، جورج بوش از همان واژگان برای توجیه استقرار نیروهای سنتکام در عربستان سعودی با هدف جلوگیری از حمله احتمالی نیروهای عراقی استفاده کرد. او در نطق تلویزیونی خود در هشتم آگوست اظهار داشت: «کشور ما هم اینک حدود نیمی از نفت مصرفی خود را وارد میکند و از این رو، ممکن است با تهدیدی بزرگ علیه استقلال اقتصادیاش مواجه شود. بنابراین استقلال کامل عربستان سعودی از منافع حیاتی ایالات متحد است.»
پس از آن، در جنگ خلیج فارس بود که مشهورترین فرمانده سنتکام به مردم امریکا و رسانههای بینالمللی معرفی شد: ژنرال اچ. نورمن شوارتسکف، طراح شجاع و قدرتمند عملیات طوفان صحرا. ژنرال شوارتسکف اعتبار خود را عمدتاً از طریق رزمایش مشهور «درود بر مریم مقدس» که منجر به محاصره و شکست سریع نیروهای عراقی در کویت شد، به دست آورد. در آن مقطع شوارتسکف – که تحت فرمان رئیسجمهور بود – عملیات نظامی را متوقف و آنچه را که «مهار عراق» نام گرفت، آغاز کرد. اجرای راهبرد مهار – شامل منطقه پرواز ممنوع در جنوب عراق و محاصره دریایی اعمال شده از سوی سازمان ملل در خلیج فارس– نیروهای سنتکام را تا ۱۲ سال بعد و هنگام حمله به عراق در مارس ۲۰۰۳ به خود مشغول کرد.
سنتکام و یک تروریست
شاید برای کسانی که شناخت چندانی روی سنتکام ندارند این پرسش ایجاد شود که چرا جمهوری اسلامی ایران این ستاد فرماندهی را در لیست تروریستی قرار داده است؟ پاسخ به این پرسش ساده است، سنتکام نزدیکترین نیروی نظامی امریکا به ایران است، از خلیج فارس گرفته تا عراق و افغانستان و اطلاق کلمه تروریست به این ستاد فرماندهی به آن معناست که دولت ایران دیگر نوع نگاهش به سنتکام یک نیروی امریکایی نیست بلکه یک گروه تروریستی مثل داعش و القاعده است! گرچه رویارویی نظامی طرفین در خلیج فارس با توجه به قدرت نیروی دریایی کشور بعید است، اما نباید از یاد برد که نفت نقش مهمی را در معادله طرفین ایفا میکند.