جلوگیری از تاثیرات منفی دارها بر بافتهای سالم بدن، حداقل رسیدن اثرات جانبی دارو و افزایش اثر دارو و جلوگیری از اتلاف زمان درماناز جمله مواردی است که باعث شده تا نانوداروها با استقبال خوب پزشکان ومتخصصان درمان انواع بیماریها خصوصا بیماریهای لاعلاج مواجه شود. اهمیت این موضوع باعث شدهتا بسیاری از مراکز داروسازی در کشورزمینه مطالعاتی خودرا به سوی آن سوق دهند که درحال حاضر میتوان ازدانشگاه علوم پزشکی زنجان به عنوان قطب مهم نانوفناوری دارویی کشور نام برد.
تنوع ومقاومت برخی از اعضای بدن به برخی از داروها درهنگام بروز برخی از بیماریها موجب شده تا علم نانو درمانی در ساخت برخی از داروها به شدت رواج پیدا گند موضوعی که هزمان با رونق آن در جهاتن کشورمان نیز توانسته دراین زمینه ئحرفهایر بسیاری برای گفتن داشته باشد به طوری که درحال حاضر میتوان ازدانشگاه علوم پزشکی زنجان به عنوان قطب مهم نانوفناوری دارویی کشور نام برد. فناوری نانو با کاربردهای وسیع در حوزههای مختلف از جمله در علم پزشکی و داروسازی به منظور درمان بیماریها به یکی از پرکاربردترین و موثرترین فناوریهای قرن حاضر تبدیل شده است.
با کاربردهای وسیع در حوزههای مختلف از جمله در علم پزشکی و داروسازی بهمنظور درمان بیماریها به یکی از پرکاربردترین و موثرترین فناوریهای قرن حاضر تبدیل شده است و استفاده از این فناوری در حوزه علوم دارویی و پزشکی روز به روز در حال گسترش است. از جمله مقولههای مهم در صنعت داروسازی، دارورسانی کنترل شده به بدن است، در روشهای معمول دارو در سراسر بدن توزیع مییابد.
زنجان قطب ساخت نانوداروها
در چهار دهه اخیر برای جلوگیری از واردات انواع داروهای خارجی پژوهشگران ایرانی تحقیقات خوبی را انجام دادند که این مهم تاثیر به سزایی در رفع بی نیازی از واردات وبالا رفتن کیفیت داروها داشته است دراین میان باید محققان دانشکده داروسازی زنجان نام برد که تحقیقات آنها باعث شده تا این استان به قطی ساخت نانو داروها تبدیل شود.
یکی ازمحققان دانشکده داروسازی زنجان با تایید این موارد میگوید: «در دانشکده دارو سازی زنجان پروژههای تحقیقاتی متعددی انجام دادهایم که موفق شدهایم اقداماتی را در بخشهای مختلف نانو فناوری در سطح جهان عرضه کنیم که نتیجه آن چاپ مقالات متعددی با ضریب تاثیرهای بسیار بالا بوده است.»
دکتر مهرداد حمیدی میافزاید: «همین عاملی شد تا استان زنجان به عنوان قطب نانو دارویی کشور از سوی وزارت بهداشت تعیین شود.» وی با اشاره به احداث مرکز رشد نانو دارو در زنجان ادامه میدهد: «حاصل این مرکز رشد، در دست دو شرکت داروسازی دانش بنیان است که در حوزهی نانو داروها این شرکتها فعالیت چشمگیر دارند.» این محقق نان داروادامه میدهد: «دنیای پزشکی با محدودیتهای مواجه است این در حالی است که فناوری نانو دارو حرف اول را میزند و ما در تلاش هستیم تا بتوانیم با استفاده از نانو فناوری، داروی هوشمندی را تهیه کنیم که در طول روز با یک بار مصرف این دارو توسط بیمار، نیاز فرد به دارو تامین شود.»
حمیدی با اشاره به اینکه دو شرکت دانش بنیان در حوزه نانو دارو در زنجان تاسیس شده بیان میکند: «کارخانههای تولید نانو دارو هم اکنون در حال احداث هست که در ایندهای نه چندان دور شاهد راه اندازی فاز تولید خواهیم بود که در نوع خودش منحصر به فرد است.» این درحالی است که نانو داروهای کهدراین مرکز تولید میشود مبتنی بر پلنت فرمهای تکنولوژی میباشد و محدودیتی برای هیچ نوع بیماری نداریم حتی بیماران مانند دیابتی، افراد مبتلا به پارکینسون، آلزایمر وام اس را میتوان با نانو داروهای تولیدی بهبود بخشید. حمیدی با اشاره به اینکه این نانو دارو میتواند در آیندهای نه چندان دور جای همه داروها را در دارو خانهها بگیرد میگوید: «نانو دارو یک هویت جدید نیست همان داروهای قبلی است، اما با ویژگیها یی متفاوتتر از داروهای امروزی است.»
ایجاد دوشرکت نانو دارو در زنجان
این موفقیتها موجب شده تا در حال حاضر دو کارخانه نانودارو در زنجان احداث ووارد خط تولید شوند. حمیدی با اشاره به اینکه دو شرکت دانش بنیان در حوزه نانو دارو در زنجان تاسیس شده میگوید: «کارخانههای تولید نانو دارو هم اکنون در حال احداث هست که در ایندهای نه چندان دور شاهد راه اندازی فاز تولید خواهیم بود که در نوع خودش منحصر به فرد است.» این نانو داروساز میافزاید: «در تشخیص مولکولهای دارویی بدن در حوزه ضد سرطانها نقش به سزایی دارد.»
وی خاطر نشان میکند: «در بیماری سرطان پروتوکولهای شیمیایی دچارمشکل هستند، و نانو فناوری میتواند در این عرصه مولکولهایی ایجاد کند که سلولهای سرطانی را از سلولهای سالم تشخیص بدهد و کانون سرطان را به سرعت از بین ببرد.» دکتر حمیدی با اشاره به این که قبل از انقلاب صنعت دارو سازی یک صنعت کاملا وابسته به شرکتهای چند ملیتی بود و تحقیق و توسعه بومی وجود نداشت بیان میکند: «دانشکدههای داروسازی هم محدود به چاپ مقالات علمی بود و در حوزه فناوری نیز کاری در کشور انجام نمیشد.» به گفته این محقق، به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی ایران شاهد رشد چشمگیر در زمینه داروسازی بودیم، به طوری که جوانان علاقهمند، فعال و پرشور را جذب کردیم و نسلی پرورش یافت که علاقهمند به پژوهش و فناوری بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که در حوزه دارو سازی پس از انقلاب اسلامی ایران جزو یکی از قدرتهای مطرح جهانی شدهایم خاطر نشان میکند: «اکنون به جرات میتوان گفت که کشور ما در عرصه داروسازی طبق شاخصها و استانداردهای دنیا پیشرفت کرده و در رتبه ۱۵ در کل دنیا قرار گرفته است.» به گفته وی درحال حاضر، در بخش صنعت نیز، صنعت بومی داوسازی به شکل واقعی شکل گرفته به طوری که بیش از ۹۴ درصد تعدادی داروها در داخل تولید میشود.
رتبه برتر در داروسازی
بررسیها نشان میدهد کیفیت داروهای ایرانی افزایش یافته و کشور در این حوزه به خودکفایی نسبی رسیده است؛ تا جایی که ۹۶ درصد از داروهای موردنیاز کشور در ایران تولید میشود و ایران جزو ۱۰ کشور برتر در صنعت داروسازی جهان است. آمارها نشان میدهد ۹۶ درصد از داروهای موردنیاز کشور در ایران تولید میشود و با پیشرفتهای حاصلشده، ایران سکوی هفتم داروهای نوترکیب و رتبه دهم کلی را در صنعت داروسازی کسب کرده است.
حدود ۲۰ دانشکده و نزدیک به ۱۵۰ شرکت دارویی در ایران فعال هستند که در پوشش بخش خصوصی و دولتی فعالیت میکنند. در حال حاضر عمده خطهای ساخت دارو در کشور موجود است و ازنظر کمی، بیش از ۱۰۰ خط تولید دارو در کشور فعال هستند. از نظر تعدادی نیز بیش از ۱۶۰ قلم مادهی مؤثر برای تولید دارو در کشور تولید میشود که در کنار تولید مواد بستهبندی، این تعداد افزایش مییابد. امروز با تلاش صورت گرفته مواد اولیهی مهم با حجم و ارزبری بالا در کشور تولید میشود.
به لحاظ مواد اولیه در ابتدای انقلاب اسلامی، هیچگونه تولیدی در مواد اولیه دارویی وجود نداشت؛ اما امروز بیش از ۵۴ درصد مواد اولیه دارویی در شرکتهای مواد اولیه و شیمیایی داخل کشور تولید میشوند. به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، ۹۶ درصد حجم بازار دارویی ایران را داروهای ایرانی و چهار درصد آن را داروهای خارجی و وارداتی تشکیل میدهد و اگر این ۹۶ درصد از حجم بازار دارویی کشور را که داروهای ایرانی است، میخواستیم از خارج کشور وارد کنیم، دستکم چهار تا ۱۰ برابر در حوزه دارو باید هزینه میکردیم.
چرخش مالی بازار دارویی ایران ۱۶ هزار میلیارد تومان است که معادل چهار میلیارد دلار برآورد میشود و این میزان، حدود ۱.۳ درصد کل تولید ناخالص ملی کشور را تشکیل میدهد. تولید نخستین نانو داروی ضد «سالک» دنیا، شکستن انحصار داروهای نوترکیب توسط متخصصان ایرانی، تولید انبوه داروی ضد سرطان به نام «دوکسوروبیسین لیپوزومال» با فناوری نانو و تولید انسولین قلمی برای نخستین بار در دنیا، دستاوردهای جدید کشور در حوزهی صنعت داروسازی به شمار میرود.
ایران در حوزه داروهای بایوسیمیلار نیز وارد عرصه بینالمللی شده است و بازارهای دارویی ترکیه و روسیه شاهد حضور داروهای بایوسیمیلار ایرانی هستند؛ همچنین اکنون یک شرکت تولیدکننده مواد اولیه دارویی در روسیه تحت لایسنس ایران فعالیت میکند. توانمندی نیروی انسانی داروسازی از نقاط قوت داروسازی ایران به شمار میرود. موفقیتهای نخبگان داروسازی در ایران باعث شده است ایران رتبه اول تولید داروی منطقه را به خود اختصاص دهد و در حوزهی تولید داروهای نوترکیب در ردهی هفتم جهان قرار دارد و در تولید کلی دارو در جمع ۱۰ کشور برتر دنیا ایستاده است.