سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: تعطیلات نوروز از بهترین زمان‌ها برای اختصاص دادن زمان برای فیلم‌های ندیده و کتاب‌های نخوانده است. کتاب‌ها و فیلم‌های زیر توسط
دانشنامه فرهنگ و علوم انسانی فرهنگ امروز تهیه شده است؛ امیدواریم ایامی پر از فکر و فرهنگ داشته باشیم.
رمان
ما گربه هستیم؛ نوشته ناتسومه سوسه‌کی؛ مترجم: احد علیقلیان؛ ناشر: مرکز
ما گربه هستیم به‌عنوان محبوب‌ترین رمان‌نویس کشور ژاپن شناخته می‌شود. ناتسومه سوسه‌کی پس از فراز و فرود‌های مختلف زندگی‌اش، نوشتن را در سال ۱۹۰۶ پس از بازگشتش از انگلستان به توکیو و ۴ سال استادی ادبیات انگلیسی در دانشگاه سلطنتی این شهر آغاز کرد. سوسه‌کی ابتدا می‌خواست فقط یک داستان کوتاه بنویسد، اما این داستان کوتاه تبدیل به اولین فصل رمان «ما گربه هستیم» او شد. در آغاز نگارش این کتاب مغشوش و درهم‌برهم بود. اما او مشکل را با قرار دادن شخصیت گربه آواره و بیزار از دنیا در مرکز و ارائه روایت از زبان او حل کرد. شخصیت اصلی این رمان یعنی همان گربه، نگاهی انتقادی با چاشنی طنز نسبت به مسائل محیط اطرافش دارد. علاوه بر موضوعات مربوط به اندیشه و روانشناسی، سوسه‌کی در این کتاب با تکیه بر تعلیماتش در فلسفه چینی، نیش و کنایه‌های گزنده‌ای حواله خیزش‌های اجتماعی ژاپن در دوره تاریخی میجی کرده است. به تعبیر مترجم کتاب، اگر این کتاب، یک چیز را آشکار کند، همانا سرشت انسان است که با گذشت نسل‌ها تغییر نمی‌کند.
پسرانی از جنس روی؛ نوشته سوتلانا آلکسیویچ؛ مترجم: ابوالفضل الله دادی؛ ناشر: نگاه
سوتلانا آلکسیویچ که در سال ۱۹۴۷ در بلاروس متولّد شده است، کار نویسندگی خود را با دو کتاب تحقیقی و مستندنگاری درمورد جنگ جهانی دوّم آغاز کرد: «جنگ چهرهای زنانه ندارد» (۱۹۸۵) و «آخرین شاهدان». سوّمین کتاب او، «پسرانی از جنس روی»، یک رسوایی واقعی در کشورش راه انداخت. برخی از آثار آلکسیویچ هنوز هم در سرزمین مادری‌اش ممنوع است و او مجبور شده نخست به فرانسه و سپس به سوئد مهاجرت کند. او اکنون در سوئد زندگی می‌کند. این کتاب در مورد، اعزام سربازان شوروی برای جنگ با مردم افغانستان را به تصویر کشیده که اینک ۳۷ سال از ورود نخستین سربازان ارتش سرخ که در تاریخ ۶ جدی/دی سال ۱۳۵۸ وارد افغانستان شدند، می‌گذرد. نویسنده در این کتاب برای نخستین بار افشا کرده که حکومت کمونیستی شوروی با هزاران خدعه و نیرنگ سربازان و مردم شوروی را فریب داده و آن‌ها را بدون اینکه خود متوجه شوند به افغانستان فرستاده است.
تاریخ
خاطرات محمدعلی فروغی؛ به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش؛ ناشر: سخن
شاید کمتر کسی را از رجال سیاسی و فرهنگی ایران بتوان سراغ کرد که در ثبت وقایع روزانه زندگی خود به اندازه محمدعلی فروغی (۱۳۲۱-۱۲۵۶) مداومت به خرج داده باشد. فروغی از ۲۶ سالگی به نوشتن وقایع ندگی‌اش پرداخت و با همه مشغله‌ای که در ادوار مختلف عمر خویش داشت، این کار را با جد و جهد دنبال کرد. او خود در عنفوان جوانی نوشته است که بدین یادداشت‌نویسی روی آورده تا مرآت حیاتش باشد؛ و امروز این روزنامه حیات- که حدوداً ۱۸ سال از ایام زندگانی او را در بر دارد- برای ما یادگار فرهنگی گرانبهایی است که بخشی از تاریخ سیاسی و فرهنگی کشورمان را آینگی می‌کند.
تاریخ نگاری و عکاسی؛ گردآوری و ترجمه: محمد غفوری؛ ناشر: آگه
آنچه عکاسی را بیش از دیگر محصولات فرهنگ دیداری به تاریخ‌نگاری نزدیک می‌کند، پیوند نمایه‌ای عکس با واقعیت است؛ پیوندی که از همان دهه‌های نخست پیدایش عکاسی مهم‌ترین امتیاز عکس بر دیگر دست‌ساخته دیداری انسان تا آن هنگام – نقاشی، گراوور و … – به شمار می‌آمد. از این قرار، عکس به‌مثابه رونوشت و نسخه‌ای اصیل و مکانیکی از هستی اجتماعی و تاریخی، می‌توانست منبعی مستقیم و موثق برای دست‌یابی به بسیاری از واقعیت‌ها و از جمله واقعیت‌های گذشته باشد، واقعیت‌هایی که از دسترس و دایره امکانات و توانایی‌های گفتمان نوشتاری و مشتقات آن به دور بود. این مسئله اکنون در تاریخ نظریه‌ی عکاسی به مسئله‌ای کلاسیک بدل شده است؛ به این معنا که به‌رغم کهنگی، قدمت و فراوانی متونی که درباره عکاسی نوشته شده، هنوز هم موضوع اصلی گمانه‌زنی نظری در این زمینه است. مقاله‌هایی که در این مجموعه گردآوری و ترجمه شده‌اند می‌کوشند پرتو‌هایی بر این مسئله بیفکنند.
تاریخ، متن، نظریه؛ الیزابت ا. کلارک؛ مترجم: سید هاشم آقاجری
کلارک استاد رشته دین و تاریخ در دانشگاه دوک و یکی از محققان برجسته دوره باستان و تاریخ مسیحیت اولیه است و به عنوان یکی از محققان پیشگام در زمینه تاریخ و فرهنگ مسیحی شناخته می‌شود. این کتاب به گفته مؤلف آن یک بررسی آموزنده، تاریخ محور و کاربر پسند از برخی لحظه‌های مهم تاریخی در مباحثات اواخر قرن نوزدهم و بیستم پیرامون تاریخ، فلسفه و نظریه انتقادی است. کتاب با بررسی آرا تاریخی رانکه آغاز می‌شود و مسائل معرفت شناختی در اندیشه و باور وی به بحث کشیده می‌شود و در ادامه به موضوع فلسفه انگلیسی آمریکایی و مورخان وارد شده و اندیشه‌های پوپر، همپل؛ دانتو و برخی مورخان و فیلسوفان اواخر قرن بیستم انگلستان را واکاوی می‌کند. در ادامه موضوع زبان و ساختار‌های آن اعم از آرای سوسور و کلود لوی با چهار نقد مورد بررسی قرار گرفته و موضوع تاریخ‌نگاری فرانسوی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. سنت انگلیسی زبان روایت در قرن بیستم نیز آرا آرتور لاجوی وکالینگ وود و معرفی نظریه پردازان ادبی و متن اعم از دریدا و کادامرر و مکتب زمینه‌گرایی از دیگر موضوعات کتاب هستند.
زمان و حکایت (کتاب اول) پیرنگ و حکایت تاریخی؛ نوشته پل ریکور؛ مترجم: مهشید نونهالی؛ ناشر: نی
پل ریکور یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان هرمنوتیک دوران معاصر است. زمان و حکایت، مشتمل بر سه کتاب مستقل، اثر محوری اوست. دل‌مشغولی اساسی، در تمامی آثار این اندیشمند برجسته، فهم هستی از دریچه‌ای تازه یعنی از دریچه تأویل متن است. بدین‌روی در زمان و حکایت، نگاه فلسفی به نقاط تلاقی ادبیات و فلسفه، تحلیل امکانات و ظرفیت‌های حکایت از رهگذر تأمل در مقوله‌های زمان، و کاوش در باب نوآوری معناشناختی به‌مدد استعاره شاکله‌های اساسی این اثر بزرگ است. در طول این مباحثه رشته‌های بسیاری مطرح می‌شود، ازجمله پدیده‌شناسی زمان، تاریخ‌نگاری و نظریه حکایت داستانی.
در زمان و حکایت ۱، ریکور با ارائه دو مقدمه مستقل، یکی نظریه زمان قدیس آوگوستینوس و دیگری نظریه پیرنگ ارسطو، مدافع این نظریه است که حکایت شامل سه بُعد تقلیدی است در ارتباط با زمان زیسته، زمان خاص پیرنگ و زمان خوانش. زمان‌مندی تجربه بشری و حکایت‌شدن این زمان منجر به تلاقی شیوه تاریخی و شیوه‌ی داستانیِ حکایت می‌شود. این چهارچوب کلی در این کتاب برمبنای حکایت تاریخی مطرح شده است.
فلسفه سیاسی؛ هابز و آزادی جمهوری خواهانه؛ کوئنتین اسکینر؛ مترجم: هرمز همایون پور؛ ناشر: فرهنگ جاوید
هدف اصلی اسکینر از این کتاب، سنجش و مقابله دو نظریه رقیب درباره ماهیت و سرشت آزادی انسانی است. اولی در ایام باستان شکل گرفت، و در کانون سنت جمهوری خواهی حیات اجتماعی روم قرار داشت. همین نظریه بعد در دایجست محترم شمرده شد، و بعد‌ها هم در جمهوری‌های شهری دوران رنسانس ایتالیا پایدار ماند. مفسران اخیر، به سبب این اصل و منشا، گرایش داشته‌اند که با توجه به سرشت و خصلت این نظریه از آن به عنوان جمهوری خواهی نام برند. اسکینر به نظریه سیاسی هابز به سادگی در حکم نظامی کلی از ایده‌ها نمی‌نگرد، بلکه به آن به عنوان دخالتی جدلی در کشمکش‌های ایدئولوژیکی زمانه او نیز توجه دارد. به گمان اسکینر، برای تفسیر و درک نوشته‌های هابز باید قدرت این اصل و قاعده کلی را که کلمات حکم عمل و کردار را نیز دارند تشخیص دهیم. یعنی نیاز داریم خود را در موقعیتی قرار دهیم که در بیابیم نوشته‌های هابز احتمالا چه نوع دخالتی داشته‌اند. بنابراین، هدف او از آنچه درپی می‌آید، ارائه توصیفی نه فقط از آنچه هابز می‌گوید بلکه از آن چیزی است که به قصد مطرح کردن استدلال هایش انجام می‌دهد.
دین و عرفان
زوهر؛ گرشوم شولم؛ مترجم: هما شهرام بخت؛ ناشر:علمی و فرهنگی
زُوهر نام مجموعه‌ای از کتب بنیادین و کلاسیک عرفان یهود، قبالا، است. این اثر شاهکاری در زمینۀ ادبیات عرفانی به شمار می‌رود و از منابع کهنی همچون تلمود، میدراش‌ها و آثار عرفانی و فلسفی یهود سود جسته است. زُوهر شرحی عرفانی-رمزی و تأویلی بر تورات است. فحوای کتاب زُوهر در باب ذات خداوند، منشأ و ساختار جهان، ذات و سرشت روح، رستگاری و نجات، ارتباط بین نفس و تاریکی و خویشتن حقیقی با نور خداوند است و بیان می‌دارد که چگونه خداوند که قبالاییان آن را ان سوف می‌نامند، جهان را به وسیلۀ ده سیروف اداره می‌کند. زُوهر قرن‌هاست که بخشی از ادعیۀ یهودیان به شمار می‌رود و قداست آن همپایۀ تلمود و میدارش‌ها است و این قداست تا به امروز نیز ادامه یافته است.
نمایشنامه
فارم هال؛ دیوید کسیدی؛ مترجم: شاپور اعتماد؛ ناشر: کرگدن
بمب اتم پیوند میان قدرت و معرفت را زیر و رو کرد و موضوع مسئولیت اخلاقی را در کانون توجه قرار داد. امروزه کمتر رشتۀ علمی‌ای است که با نمایش گره نخورده باشد؛ ریاضیات، فیزیک، شیمی، بیولوژی، علوم اعصاب، علوم شناختی، روانشناسی، پزشکی بالینی، هوش مصنوعی و غیره. رشد چشمگیر نمایشنامه‌های علمی طی دو سه دهۀ گذشته معطوف به همۀ این رشته‌ها بوده است. بی‌اعتنایی جریان‌های هنری تئاتر کشورمان به این ژانر شاید به دلیل سلطۀ شاهکار‌های برشت باشد. اما حرف آخر برشت اول حرف آخر است. از این رو، ترجمه و در دسترس گذاردن این نمایش‌نامه‌ها می‌تواند ما را دست کم با متون اجرا‌های معاصر در تماس قرار دهد و چه بسا با الهام از آن‌ها بتوانیم در مورد مسائل و مصائب خود از فاصلۀ میان صفحه و صحنه بکاهیم. فارم هال نمایشنامه‌ای است با این مضمون. از اوایل سال ۱۹۴۵ معلوم بود که امریکایی‌ها نمی‌خواهند دست روس‌ها و فرانسوی‌ها به دانشمندان آلمانی و پروژه هسته‌ای‌شان برسد. برای همین، دانشمندان آلمانی همه بازداشت شدند و به اردوگاه اسرای جنگی بلژیک انتقال یافتند. گدسمیت ده نفر را از میان آنان انتخاب کرد -از جمله ورنر هایزنبرگ- تا در فرصت مغتنم به فارم هال گسیل شوند. با آماده شدن فارم هال، او همه آن‌ها را به دست سرگرد ریتنر سپرد تا عملیات اپسیلون را آغاز کند.
فیلم و سریال
کتاب سبز (Green Book)
کتاب سبز به کارگردانی پیتر فارلی که از سوی انستیتوی فیلم آمریکا یکی از ده فیلم برتر سال لقب گرفت و موفق شد در نود و یکمین دوره جوایز اسکار بعد از ۵ نامزدی، برنده سه جایزه اسکار در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شود از بهترین گزینه‌های عید خواهد بود. شاید جو مورگنسترن در وال استریت ژورنال بهترین توصیف را از این فیلم داشته: فیلم کتاب سبز قلب را گرم و بعد از آن، ذهن را بی‌حس و کرخت می‌کند. این فیلم یک درس بدون جزئیات و سطحی را در رابطه با نژاد پرستی درون خود داشت؛ یک موعظه در رابطه با قدرت همدلی و راهنمایی بینندگان، آن هم در قالب یک اثر کمدی و با حضور دو دوستی که شباهت زیادی با هم ندارند.
رما (Roma)
رما به نویسندگی و کارگردانی آلفونسو کوارون که جزو ده فیلم برتر سال ۲۰۱۸ بود موفق شد در نود و یکمین دوره جوایز اسکار که در ده رشته از جمله، بهترین فیلم و بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی نامزد دریافت جایزه اسکار شود سه جایزه بهترین فیلم خارجی‌زبان، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمبرداری را به خود اختصاص بدهد. درواقع بررسی تحولات سیاسی، اختلافات طبقاتی و همچنین نابرابری‌های جنسی باعث می‌شود که این اثر، تبدیل به یک فیلم خیلی مهم شود. اما در حقیقت، از آنجایی که این اثر یک داستان شخصی را برای مخاطب بیان می‌کند، باعث می‌شود که از نظر احساسی و جذابیت، در سطح فوق‌العاده بالایی قرار داشته باشد. فیلمبرداری استادانه این فیلم توسط یک کارگردان کهنه‌کار انجام شده است؛ کارگردانی که در نهایت توانست شاهکار سینمایی خود را تولید کند.
بابیلون برلین (Babylon Berlin)
بابیلون برلین پرخرج‌ترین سریال تاریخ تلویزیون آلمان است. این سریال با به تصویر کشیدن برهه‌ای حساس از تاریخ اروپا، یعنی روز‌های پایانی جمهوری وایمار و دوران اوجگیری جنبش‌های فاشیستی اروپا، تصویری همه جانبه و دقیق از آن دوره به دست می‌دهد. اما بابیلون برلین این کار را به لطف گره زدن ژانر‌های مختلف سینمایی انجام داده است. بابیلون برلین را سه کارگردان برجسته آلمانی کارگردانی کرده‌اند: تام تیکور، آخیم فون بوریس و هندریک هندلوئگتون.
بلک کلنزمن (BlacKkKlansman)
«بلک کلنزمن» آخرین ساخته اسپایک لی، سریالی با نگاهی بی پروا با رگه‌هایی از طنز به مسئله نژاد پرستی است. اسپایک لی سعی داشته فیلمی بسازد که صرفا متعلق به دهه هفتاد نباشد و موضوع نژاد پرستی را در یک بازه طولانی ارزیابی کند. این درام براساس داستان واقعی دو مامور پلیس کلورادو اسپرینگز که وارد سازمان کوکلاکس‌کلان می‌شوند، ساخته شده است. لی این فیلم را براساس کتاب «بلک کلنزمن» نوشته ران استلوورث جلوی دوربین برده است که از جمله سیاسی‌ترین آثار او به شمار می‌رود. «بلک کلنزمن» در بخش رقابتی جشنواره فیلم کن حضور داشت که برنده جایزه بزرگ این جشنواره شد.
سرگذشت ندیمه (The Handmaid’s Tale)
سرگذشت ندیمه نام یک سریال به کارگردانی بروس میلر است که بر اساس کتابی از مارگارت آتوود به همین نام ساخته شده است. داستان سریال در آمریکا رخ می‌دهد. به نظر می‌رسد که سال‌ها بعد باشد و به عنوان یک فاجعه زیست محیطی زاد و ولد به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده است. مردم اغلب ناباروند و بچه‌ها اغلب مرده به دنیا می‌آیند. این اتفاق ناگوار دیدگاه مردم را به عقب بازگردانده است و تصورات مذهبی افراطی افزایش پیدا کرده است. آن‌ها گمان می‌برند که خداوند به خاطر فساد از دست آن‌ها ناراحت است بنابراین با تغییر حکومت ساختار اجتماعی به کلی عوض می‌شود. یک حکومت تمامیت خواه مسیحی به نام گیلاد تشکیل می‌شود و همه نظام‌های اجتماعی را تغییر می‌دهد. فیلم با وجود جو بسیار مذهبی‌ای که دارد و با وجود تمام دعا‌ها و مکالمات دینی‌ای که در آن اجرا می‌شود قشری مختص مذهب ندارد. مفهومی به نام کلیسا در یک حکومت تمامیت خواه مسیحی وجود ندارد. ظاهرا این سرزمین تنها نام مسیحیت را به دوش می‌کشد و حتی جایی برای علمای آن در نظر نگرفته است. البته جدای از این می‌توان این گونه توصیف کرد که دین در این سریال یک مسئله جنبی نیست بلکه تنها مسیر پذیرفته شده برای ادامه زندگی است.
اکران‌های نوروزی سینمای ایران
تختی به کارگردانی بهرام توکلی و متری شش و نیم به کارگردانی سعید روستایی دو گزینه احتمالی اکران‌های نوروزی سینما‌های ایران هستند که در جشنواره فیلم فجر امسال به نمایش درآمده‌اند. در مورد فیلم تختی به جرئت می‌توان گفت که در سینمای ایران با چنین لحن و بیانی، فیلم اتوبیوگرافی ساخته نشده است. استفاده کلاژگونه از شیوه مستند بازسازی‌شده و قالب روایی در جهت به‌تصویرکشیدن فراز‌هایی از زندگی این اسطوره مردمی کار توکلی را سخت تر، اما جذاب‌تر کرده است. فیلم دوم سعید روستایی هم که از پرمخاطب‌ترین فیلم‌ها در جشنواره بود همچون فیلم قبلی او در مورد معضل اعتیاد است، اما این بار از قالب خانواده بیرون آمده و بیشتر جنبه اجتماعی یافته است. علی رغم تعریف و تمجید‌ها و گاه انتقاد‌هایی که از فیلم می‌شود، اما برای دیدن صحنه‌های ابتدایی فیلم حتما به دیدن این فیلم بنشینید. صحنه‌های نخست فیلم خود به مثابه یک فیلم کوتاه بسیار عالی جلوه کرده است.
