سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: ساخت سریال زندگی شهید بهشتی، بازگشت مجدد تلویزیون به زندگی شخصیت‌های شناخته شده تاریخ معاصر را در پی دارد. تجربه خوب استقبال مردم از سریال‌های بیوگرافیک، می‌توانست تولید این سریال‌ها را بیش از گذشته در تلویزیون رونق دهد، اما موانعی که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت باعث شده تعداد این گونه سریال‌ها چندان چشمگیر نباشد.
مردم سرک کشیدن در زندگی‌ها را دوست دارند
درست در روز‌هایی که ایران درگیر جنگ تحمیلی بود و تفریحات مردم در حداقل قرار داشت، تلویزیون دست به ابتکاری ماندگار زد و موضوع ساخت سریال‌های تاریخی پیش کشیده شد؛ سریال‌هایی که اکنون جزو ارزشمندترین داشته‌های صداوسیما به شمار می‌روند. از سریال «سربداران» گرفته تا «ابوعلی سینا»، «امیر کبیر» و «کوچک جنگلی» که همگی یک نقطه اشتراک داشتند و آن پرداخت به زندگینامه افراد مشهور تاریخی بود. در سال‌های بعد روند ساخت سریال‌های اینچنین ادامه داشت؛ زندگی «شیخ بهایی»، «ملاصدرا» و «دکتر محمد قریب» هم در سریال‌های تلویزیونی به تصویر درآمد، حتی صداوسیما گام را از نظر تاریخی نزدیک‌تر گذاشت و زندگی شهیدان «کشوری» و «شیرودی» را در سریال سیمرغ و زندگی فرمانده شهید نیروی هوایی، سرلشکر بابایی را در «شوق پرواز» روایت کرد. در سریال‌های مذهبی نیز تلویزیون رویه ساخت آثار بیوگرافیک را ادامه داد و «امام علی (ع)»، «تنها‌ترین سردار»، «ولایت عشق» و «معصومیت از دست رفته» و «مسافر ری»، «یوسف پیامبر» و در نهایت «مختارنامه» با چنین رویکردی ساخته شدند.
آخرین و شاید پرهزینه‌ترین اثر ساخته شده در ژانر تاریخی و بیوگرافیک در تلویزیون سریال «معمای شاه» بود. اگرچه با تدوین بخش‌هایی از سریال «ایراندخت» زندگی «ستارخان» هم به سریال تلویزیونی تبدیل شد، اما بسیاری از طرح‌های مشابه برای ساخت سریال‌های بیوگرافیک به دلایلی هیچ وقت به نتیجه نرسید.
یکی از ناکام‌ترین سریال‌های بیوگرافیک که سرنوشت نامعلومی دارد، مجموعه تلویزیونی «چمران» است که مدت‌ها در کشاکش ساخت قرار داشت، اما از چرخه تولید کنار گذاشته شد، هنوز در تلویزیون و سینمای ایران تک‌نمونه‌ها هستند که می‌درخشند. اما چرا هنوز در ایران ساخت آثار بیوگرافیک در اقلیت است؟
دخالت‌ها مشکل بزرگ ساخت زندگینامه‌ها
حسین تراب نژاد، نویسنده سریال «شهید بهشتی» در گفت و گو با «جوان»، درباره اینکه چرا در ایران سریال و فیلم بیوگرافیک کمتر ساخته می‌شود، می‌گوید: «یکی از مسائلی که باعث می‌شود در اینجا کمتر سراغ کارهای بیوگرافیک برویم این است که خانواده آن شخصیت خیلی دوست دارند در داستان دخل و تصرف کنند یا وقتی درباره شهدا کار تولید می‌شود، همرزمان شهید هم می‌خواهند دخالت کنند و هر کس از هر زاویه‌ای که آن شهید را دیده و شناخته دوست دارد کار با همان دید ساخته شود.»
تراب‌نژاد که سابقه نگارش فیلمنامه سریال «شوق پرواز» را در کارنامه خود دارد، درباره شرایط ساخت آن سریال توضیح می‌دهد: «ما در شوق پرواز این شانس را داشتیم که همسر شهید بابایی در زمان ساخت سریال حضور داشت و اقتضائات مدیوم سینما و تلویزیون را به خوبی می‌شناخت، همین کار ما را آسان کرد. به تبع همسر شهید، همرزمان شهید بابایی هم خیلی به فیلمنامه کمک کردند.»
در کنار دخالت خانواده‌ها مشکلات مالی نیز سنگ بزرگی بر سر راه ساخت سریال‌های بیوگرافیک است. تراب نژاد با اشاره به پروژه ساخت سریال «شهید بروجردی» می‌گوید: «در سریال شهید بروجردی، ما مشکلات و مسائل زیادی درباره دخالت‌های افراد داشتیم، اما تا مرحله سیناپس همه چیز پیش رفت، آنجا بود که مسئله مالی پیش آمد و باعث شد کار به نتیجه نرسد.»
واقعه هفتم تیر و شروع ایده سریال
تراب نژاد با اشاره به اینکه سریال شهید بهشتی اکنون در مرحله تحقیق و پژوهش است و نگارش فیلمنامه آن سال آینده آغاز می‌شود، درباره چگونگی کلید خوردن ایده ساخت این سریال می‌گوید: «سال گذشته قرار بود پروژه‌ای درباره حادثه هفتم تیر با تهیه کنندگی محمدرضا شفیعی و کارگردانی مرتضی عباس میرزایی کار کنیم. همه چیز خوب بود، اما نهادی که قرار بود بودجه تولید را بدهد پا پس کشید و کار به نتیجه نرسید، در آن کار محوریت با حادثه هفتم تیر بود و فقط چند اشاره کوتاه به شهید بهشتی آن هم در لانگ شات داشتیم.» وی ادامه می‌دهد: «بعد از منتفی شدن ساخت آن فیلم، شفیعی پیشنهاد داد که کاری درباره شهید بهشتی بسازیم، بعد از آن جلساتی با قوه قضائیه و پسران شهید بهشتی درباره این موضوع داشتیم.»
چالش‌های جذاب زندگی شهید بهشتی
تراب نژاد در پاسخ به این سؤال که چه مقطعی از زندگی شهید بهشتی در این سریال به تصویر در‌می‌آید، پاسخ می‌دهد: «هنوز در مرحله تحقیق هستیم و واقعا نمی‌دانم قرار است از کجا روایتمان را شروع کنیم. زندگی شهید بهشتی چالش‌های جذابی دارد، به خصوص بعد از انقلاب اسلامی و در سال‌های ۵۹ و ۶۰ که با بنی‌صدر درگیر می‌شود. چندی قبل کتاب زندگی و زمانه شهید بهشتی را مطالعه کردیم که اطلاعات جالبی از زندگی شهید در آلمان داشت، حتی ممکن است در این سریال صرفاً به زندگی و فعالیت‌های شهید بهشتی در آلمان پرداخته شود.» زندگی شهید بهشتی قرار است در یک مجموعه تلویزیونی ۴۰ قسمتی به تصویر کشیده شود. این سریال با مشارکت قوه قضائیه، بنیاد شهید انقلاب اسلامی و استانداری و شهرداری استان اصفهان ساخته می‌شود.
