سرویس ایران جوان آنلاین: چند سالی است سایه افکندن خشکسالی‌ها بر سر برخی استان‌ها باعث شده آن‌ها از لحاظ منابع آبی در مضیقه باشند؛ مسئله‌ای که در برخی موارد با تهدیدات زیست محیطی همراه شده است که دریاچه ارومیه و اکثر تالاب‌های کشور از جمله هامون و جازموریان نیز جزو آنهاست. در این میان تالاب گاوخونی در استان اصفهان چند سالی است به دلیل بی‌توجهی به حق‌آبه آن در آستانه خشک شدن قرار گرفته و به محلی برای تصاعد انواع گاز‌های سمی تبدیل شده است، موضوعی که به گفته کارشناسان با توجه به وضع خوب بارش‌ها می‌تواند با پس گرفتن حق‌آبه‌اش دوباره احیا شود و محیط زیست پیرامونش را از نابودی نجات دهد.
خشک شدن تالاب گاوخونی در استان اصفهان علاوه بر اینکه معیشت مردم منطقه را به مخاطره انداخته، باعث افزایش بیکاری و مهاجرت ساکنان بومی شده و همچنین پوشش گیاهی و زیستگاه‌های جانوری را دچار تغییر کرده است. علاوه بر آن در حال حاضر در برخی مناطق این تالاب تصاعد گاز‌های سمی موجب شده تا حیات جانداران و انسان‌هایی که در اطراف آن هستند به مخاطره بیفتد؛ موضوعی که به گفته کارشناسان با دادن حق‌آبه حتی از پساب‌ها می‌تواند از خطر زیست محیطی که تهدیدی جدی برای آن به حساب می‌آید جلوگیری کرد.
تولید گاز‌های سمی و ریزگرد‌ها
تأمین حق‌آبه زیست محیطی تالاب‌های کشور از جمله تالاب‌های خوزستان و گاوخونی که کانون تولید گرد و غبار هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در صورت خشک شدن این تالاب‌ها باید عملاً شاهد بروز ریزگرد‌ها و آسیب‌های زیست محیطی بود؛ موضوعی که هم‌اکنون در بیشتر استان‌ها از جمله خوزستان و سیستان و بلوچستان سبب شده تا آلودگی‌ها به شدت سلامت انسان‌ها، حیوانات و محیط زیست را در این مناطق دچار مشکل کند. خشک شدن تالاب علاوه بر اینکه معیشت مردم منطقه را به مخاطره انداخته، باعث افزایش بیکاری و مهاجرت ساکنان بومی شده است. همچنین پوشش گیاهی و زیستگاه‌های جانوری را نیز دچار تغییر کرده و بیماری‌هایی مانند سرطان رشد داشته‌اند.
تأمین حق‌آبه نیاز گاوخونی
با وجود سایه افکندن خشکسالی در دو دهه اخیر، در سال جاری بارش‌های خوبی در بیشتر استان‌های کشور اتفاق افتاد که در صورت مدیریت می‌توان بسیاری از مشکلات از جمله بحث تأمین حق‌آبه تالاب‌ها را برطرف کرد. استاد مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان با تأکید بر اینکه تأمین حق‌آبه زیست محیطی تالاب‌های کشور از جمله تالاب‌های خوزستان و گاوخونی که کانون تولید گرد و غبار هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، می‌گوید: «با توجه به اینکه این مسئله سلامتی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، باید در اولویت برنامه‌های دولت باشد.» جهانگیر عابدی کوپایی می‌افزاید: «در این رابطه مصوبه شورای عالی آب، ۱۷۶ میلیون مترمکعب آب در سال را برای تالاب گاوخونی تعیین کرده است که این به معنی جریان حدود ۵/۵ مترمکعب در ثانیه برای زاینده‌رود است و هر انسان منصفی آن را تأیید می‌کند.» این در حالی است که حتی در صورت مدیریت منابع آبی و حتی جاری کردن پساب‌ها نیز می‌توان این معضل گاوخونی را حل کرد.
تدوین برنامه مدیریت جامع
به خطر افتادن حیات این تالاب در استان اصفهان طی سال‌های اخیر سبب شده تا برنامه‌های جامعی برای حفظ گاوخونی انجام بگیرد. طرح تدوین برنامه‌های مدیریت جامع زیست‌بومی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست طی سال‌های گذشته به‌طور جدی پیگیری شده و هم‌اکنون ۱۸ تالاب کشور دارای برنامه مدیریت هستند که تالاب گاوخونی هم از جمله همین تالاب‌هاست. در حال حاضر برنامه مدیریت تالاب گاوخونی تدوین شده و در انتظار تصویب برنامه در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان است. در فرآیند تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب گاوخونی، کلیه ذینفعان حضور دارند؛ ذینفعان دولتی، غیردولتی و نمایندگان جامعه محلی، اما هنوز طرح مدیریت این تالاب در شورای برنامه‌ریزی استان مصوب نشده است. گام اول که یکی دو سال طول می‌کشد موضوع ظرفیت‌سازی، جریان‌سازی اجتماعی و تدوین برنامه مدیریتی است. کارشناس دبیرخانه مدیریت زیست‌بومی تالاب گاوخونی در خصوص طرح تدوین برنامه مدیریت جامع این تالاب می‌گوید: «طرح تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی که برای تالاب‌های مختلف در کشور اجرایی شده بود، از سال ۹۴ در اصفهان و برای تالاب گاوخونی آغاز شد و شش کارگاه به صورت مشارکتی با حضور تمامی ذینفعان برای تدوین این برنامه تشکیل شد.» این در حالی است که برنامه مدیریت زیست بومی تدوین شده، ولی هنوز نهایی نشده است. سال گذشته ستاد احیای تالاب گاوخونی در استانداری اصفهان تشکیل و پس از سه جلسه ستادی کلیات برنامه تصویب شد. گلناز صفا می‌افزاید: «مطالعات روی معیشت و آلودگی‌هایی که در تالاب گاوخونی و اطراف آن تحت عنوان بررسی اثرات زیست محیطی خشک شدن تالاب گاوخونی انجام گرفته است و علاوه بر آن پروژه با موضوع بررسی نیاز آبی تالاب بین‌المللی گاوخونی در حال انجام است که هم نیاز آبی را مشخص می‌کند و هم می‌تواند روی مطالبه‌گری اداره کل محیط زیست از وزارت نیرو تأثیر داشته باشد.» لذا با توجه به اثرات مخربی که این مهم می‌تواند برای اصفهان داشته باشد جا دارد در این رابطه هرچه زودتر برنامه مدیریت زیست‌بومی تدوین، تصویب و اجرایی شود.
