سرویس ایران جوان آنلاین: این روزها بسیاری از استانهای کشور درگیر مسائل مربوط به خشکسالی و کم آبی هستند و مسئولان امر هم برای برون رفت از این مشکل جز حرف زدن کار دیگری ندارند. با اینکه بحث خشکسالی فقط مختص به ایران نیست و بسیاری از کشورهای به اصطلاح سرسبز دنیا هم با معضل کمآبی درگیر هستند، اما آنها، دست به دامن فناوریهای مختلف شدهاند و با جدی گرفتن مسئله کم آبی صدها راه برای احیای دوباره منابع آبی خود تعریف کردهاند. راهکارهایی که حداقل نزدیک به یک دهه است در ایران هم مطرح میشود، اما کسی نمیخواهد به آنها توجه کند و ترجیح و انتخاب اول در اینجا دست روی دست گذاشتن و چشم به کمکهای ابر و باد و مه و خورشید و فلک بستن است. بیتوجهی به تکنولوژیهایی که به راحتی در بسیاری از استانهای حساس و کم آب مثل سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، بوشهر، خوزستان و... قابل نصب و اجرا هستند.
امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا فناوریهایی مانند بارور کردن ابرها برای کمک به بارندگی بیشتر و دستیابی به منابع آبی جدید و همچنین تکنولوژی شیرینسازی و نصب انواع تصفیه آب مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. در برخی استانهای ایران هم بهرهبرداری از این فناوریها در دستور کار قرار گرفته است، اما معلوم نیست چرا با توجه به نیاز مبرم اکثر استانها به تأمین آب شرب، با در نظر گرفتن نوع اقلیم و پتانسیل مناطق، سیستمهای دیگر مورد استفاده قرار نمیگیرند.
بیبرنامگی در میان حرفهای شیرین
در حال حاضر ستادی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به نام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیطزیست مشغول به فعالیت است که میخواهد به بهرهگیری از دانش روز به تأمین آب مورد نیاز مناطق مختلف ایران بپردازد. اولویتهای این ستاد در چهار بخش که همان عناوین خودش است تعریف شده و در حوزه آب، فرسایش، خشکسالی و محیطزیست هستند که ۱۰ اولویت مربوط به حوزه آب «فناوریهای شناسایی منابع جدید آب غیر متعارف»، «فناوریهای مرتبط با استفاده از آبهای شور و زه آب»، «توسعه و بومیسازی روشهای نوین کاهش مصرف آب و افزایش بهرهوری (سیستمهای انتقال و شبکههای توزیع، آب و گیاه، آب و مزرعه، آب و حوضه، آب و واحدهای شرب، آب و واحدهای صنعتی)»، «فناوریهای کاهش تبخیر بارش و کاهش تبخیر از سطوح آزاد آب (اعم از سطوح پلیمری و سیستمهای سایهبان و سلولهای خورشیدی) و طرحهای الگویی کاهش تبخیر»، «فناوری کاهش آلودگی زیستمحیطی و آبی»، «فناوریهای جدید در آبیاری»، «تهیه مدل بومی برآورد فرسایش آبی و بادی»، «طرحهای الگویی تعادل بخشی منابع و مصارف آب زیرزمینی»، «فناوریهای مدیریت منابع آب»، «فناوریهای مرتبط با حذف آلایندههای آب» اولویتهای ستاد در زمینه آب به شمار میرود. هم اکنون در اکثر استانهای ایران مانند سیستان و بلوچستان، یزد، بوشهر و هرمزگان و حتی خوزستان منابع آبی ویژهای وجود دارد که در دسترس نیستند و نیاز به شناسایی دارند یکی از کارهای این ستاد این است که فناوریهایی را که بتواند به شناسایی و اکتشاف منابع آبی غیر متعارف کمک کند را مورد حمایت قرار دهد. اما اینکه چشم بر روی اقدامات صورت گرفته در دنیا ببندیم و منتظر فناوریهایی باشیم که ارائه شوند تا مورد حمایت قرار گیرند، همان از بین بردن وقت و بیبرنامگی در مدیریت آبها به شمار میآید و نقطه تمایز ما با دیگر کشورها.
طرحهایی برای دلخوشی مدیران بالادستی
در بیعمل بودن حرفهای مسئولان و بیاثر بودن نهادها و ستادها همین بس که حدود چهار سال پیش هم دبیر کارگروه آب ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیطزیست وقت از ارائه ۱۴۸ فناوری و راهکار برای مدیریت بحران کمآبی کشور خبر داده بود. در آن روز دکتر علیاصغر اعلمالهدی با بیان اینکه کیفیت آب رودخانه کارون در محل ساختگاه سد از لحاظ ضوابط آشامیدن مناسب بوده و قابل استفاده برای مصارف کشاورزی نیز میباشد، گفته بود: «در راستای مقابله با بحران کم آبی و مشکلات حوزه آب، در دو سال اخیر اقداماتی از جمله تدوین سند راهبردی فناوریهای آب انجام شده که در آن ۱۴۸ راهکار و فناوری برای مدیریت کم آبی و رفع چالشهای آب کشور ارائه شده و امید است که با استفاده از این سند بتوان گامهای مؤثری در جهت مشکلات این حوزه برداشت.» وی همچنین گفته بود: «تدوین سند فناوریهای راهبردی آب با در نظر گرفتن چالش خشکسالی از اسناد بالادستی کشور بوده که با همکاری نمایندگان دستگاههای اجرایی، نظارتی و اساتید دانشگاهی انجام شده و پیشنویس آن به ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیطزیست جهت دریافت تأیید نهایی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است.» حالا و با گذشت چهار سال از این اظهار نظرها که در عمل هیچ چیزی را عاید مردم و وضعیت آبی کشور نکرده است.
دکتر جهانگیر پُرهمت در جایگاه دبیر کارگروه آب ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیطزیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از لزوم بومیسازی شدن فناوریها و بهرهمندی از دستاوردهای محققان در این زمینه سخن میگوید و از اولویتهای این ستاد که توسعه فناوری کاهش آلاینده و تصفیه است. پرهمت بیان کرد: «روشهایی که در حال حاضر برای افزایش بهرهوری آب به کار گرفته میشوند کارآمد نیستند از این رو نیاز است که پای فناوریهایی به میان بیاید که به توسعه تکنولوژیها در این زمینه بپردازد. همچنین به کارگیری روشهایی که بتواند در کاهش تبخیر بارش و کاهش تبخیر از سطوح آزاد آب اثرگذار باشد.» حرفهای تکراری و شیرینی که سالهاست هر کس بر مسندی نشسته از آنها سخن گفته تا دل مدیران بالادستی خود را به دست آورد و دیگر هیچ.
نیاز نیست برای یافتن راهکاری جهت حفظ منابع آبی راه دوری برویم. فقط کافی است مسئولان کمتر حرف بزنند و تصمیمی برای کار کردن داشته باشند. آنوقت به جای هدر دادن بودجه و اعتبارات، حداقل فرصتی برای کپیبرداری از اقدامات دیگر کشورها به دست میآورند. به عنوان مثال در شرایطی که مسئولان محترم اعلام کردهاند حدود ۴۰ درصد آب شرب مردم در استانهای مختلف فقط به خاطر نشت و فرسودگی در لولههای انتقال هدر میرود و نمیتوانند محل نشتها را پیدا کنند و درخواست اعتبار دادهاند و...، تیمهای استارت آپی در برخی از کشورها توانستهاند با ایدههای خود گامی در راستای رفع مشکلات مدیریت آب در شهر و روستا بردارند که از جمله آنها میتوان به ربات شناساگر نشت آب اشاره کرد.