سرویس ایران جوان آنلاین: پس از چند سال خشکسالی و کاهش بارندگی در استانهای مختلف، شروع بارشها و افزایش آن که در برخی موارد به جاری شدن سیل و بروز خسارت منجر شده، باعث گردید تا مسئولان برای جلوگیری از مخاطرات هدررفت آنها اقدامات خوبی انجام دهند که میتوان به اجرای عملیات آبخیزداری در مازندران، لایروبی رودخانهها در گیلان و آبگیری ۹۸ درصد از سازههای آبخیزداری هرمزگان اشاره کرد، موضوعی که میتواند نویدبخش اقدامات مؤثری برای ذخیرهسازی منابع آبی در استانهای مختلف کشور باشد چراکه با توجه به گرم و خشک بودن بعضی استانها اجرای عملیاتهای آبخیزداری و آبخونداری در کنار لایروبی رودخانهها و سدها میتواند نقش مهمی در ذخایر و حفظ منابع آبی داشته باشد.
قرار گرفتن بیش از ۷۰ درصد استانها در مناطق گرم و خشک باعث شده تا کمترین بارشها در این مناطق اتفاق بیفتد. با این حال مناطق شمالی کشور از جمله استانهای گیلان و مازندران که بیشترین بارشها را دارند باید در زمینه ذخایر این بارندگیها اقدام کنند که در این میان نیاز است تا عملیات آبخیزداری و آبخونداری در این مناطق به صورت جدی اجرا شود و در کنار آن نهرها و سدها از رسوبات پاک شوند چراکه وجود این رسوبات میتواند جای نیمی از ذخیره شدن آبهای جاری و روان را بگیرد. در حالی که تا سالهای قبل به دلیل خشکسالی این مهم مورد غفلت قرار گرفته بود، حالا با شدت گرفتن بارندگیها و جاری شدن سیلاب در برخی استانها از جمله لرستان، خوزستان، ایلام و مازندران این مهم مورد توجه قرار گرفته و در این مناطق در حال اجرایی شدن است.
مازندران رتبه برتر در آبخیزداری
تنها راه مدیریت بحران آب از جمله منابع آب زیرزمینی رو آوردن به مدیریت جامع حوضههای آبخیز و مطالعه و اجرای پروژههای آبخیزداری است. اجرای این عملیات به عنوان بهترین راه برای رفع بحران آب در استانها بسیار حائز اهمیت است چراکه بحران آب، دنیا را به این فکر انداخت که پروژههای بزرگ سدسازی را متوقف سازد و به پروژههای کوچک آبی مانند آبخیزداری رو آورد. از آنجا که غالب مصارف آبی از محل منابع آبهای زیرزمینی است، لذا تنها راه مدیریت بحران آب از جمله منابع آب زیرزمینی رو آوردن به مدیریت جامع حوضههای آبخیز و مطالعه و اجرای پروژههای آبخیزداری است؛ از طرفی اجرای این پروژهها با توجه به هدف حفاظت و صیانت خاک، حداقل تخریب محیطی را به دنبال دارد. در این میان مازندران از جمله استانهایی به شمار میرود که به دلیل بارشهای خوبی که در طول سال دارد به شدت نیازمند عملیات آبخیزداری است؛ موضوعی که در سالهای اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال تاکنون ۱۴ میلیارد و ۸۰ میلیون تومان برای انجام عملیات آبخیزداری شهرستانهای تنکابن، عباسآباد، رامسر، کلاردشت، چالوس و نوشهر پیشبینی شده است، که این طرح پنج ساله هماکنون در شش حوزه مدیریت آبخیزی این مناطق در حال اجراست. عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران با بیان اینکه هیچ پدیده طبیعی، در صورت برخورد اصولی با آن، بلا محسوب نمیشود و در مدیریت سوانح طبیعی باید تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد، میگوید: «آبخیزداری به معنای دانش و فناوری تولید آب است؛ اگر بخواهیم تولید آب در دستور کار قرار بگیرد باید به این تخصص توجه کرد و به تکنیکهای آن رو آورد.» محمدعلی هادیان با اشاره به انواع عملیاتهای آبخیزداری میافزاید: «اجرای پروژههای آبخیزداری به چند صورت مکانیکی (مانند بندهای بتنی مسلح مشبک تنه و سرشاخهگیر، بندهای سنگ و ملاتی، دیوارهای نگهدارنده، بندهای تثبیتی)، بیولوژیک (استفاده از انواع پوشش گیاهی)، بیومکانیکی (تلفیق عملیات مکانیکی و بیولوژیکی) یا صرفاً مدیریتی (مانند قرق) صورت میگیرد و البته آیتم مدیریتی در تمامی انواع این پروژهها اعمال میشود.» احداث سازههای کنترل جریان مانند سدهای کوچک اصلاحی، سیلبندها، کانالهای هدایت سیل و اجرای عملیات بیولوژیکی به جلوگیری از فرسایش خاک، تغذیه منابع آب و حفاظت از عرصههای طبیعی و مناطق مسکونی منجر میشود که با لحاظ کردن سطح ایمنی بر اساس ملاحظات اقتصادی، تمایلات جوامع محلی، اثرات زیستمحیطی و عوامل دیگر انجام میشود. این در حالی است که توجه به این مهم در استان مازندران باعث شده تا علاوه بر کنترل و مهار بخش اعظمی از سیل، تقویت و تغذیه سفرههای آب زیرزمینی به طور جدی دنبال میشود.
لایروبی انهار در گیلان
از آنجا که وجود رودخانه میتواند علاوه بر هدایت آبها از جاری شدن سیلاب نیز جلوگیری کند، لذا به همین منظور لازم است تا هر ساله این مکانها از وجود رسوبات همراه آبها و زبالههایی که بعضاً در آن میریزد پاک شود. پس از مازندران، گیلان از جمله استانهایی به شمار میرود که به دلیل بارشهای خوب به شدت نیازمند مدیریت این بارشها است؛ موضوعی که موجب شد تا مدیرعامل آب منطقهای گیلان اعلام کند: «طبق برنامهها باید در سال جاری بیش از هزار کیلومتر انهار را لایروبی کنیم.» وحید خرمی با اشاره به اینکه که امسال بارشهای خوبی در حوزه آبریز سد سفیدرود اتفاق افتاد و ورودی سد سفیدرود ۷۹ متر مکعب بر ثانیه است که عدد بسیار مطلوبی برای این فصل از سال محسوب میشود میگوید: «برنامه داریم بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر از انهار استان را امسال لایروبی کنیم و برنامهریزیهای لازم را در خصوص ایستگاههای پمپاژ و دریچهها نیز انجام دادهایم. امیدواریم با مدیریت بهینه مصرف آب سال آبی خوبی در پیش داشته باشیم.» این اظهارات در حالی است که آب منطقهای گیلان در راستای وظایف ذاتی خود لایروبی انهار را در سال جاری همانند سالهای گذشته در دستور کار قرار داده به طوری که در هفته جاری لایروبی انهار استان با لایروبی نهر سیدعلیاکبری بزرگترین نهر خاکی و سنتی گیلان در بخش رودبنه شهرستان لاهیجان آغاز شد.
آبگیری ۹۸ درصد از سازههای آبخیزداری هرمزگان
از آنجایی که هرمزگان در منطقه گرم و خشک قرار دارد، لذا این استان از جمله کمبارشترین مناطق کشور است با این حال بارشهای خوب در این استان موجب شده تا مسئولان آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان برای ذخیره بارشها اقدامات خوبی را انجام دهند. معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با بیان اینکه در پی بارندگیهای اخیر ۹۸ درصد از سازههای آبخیزداری هرمزگان آبگیری شد، میگوید: «با توجه به بارندگیهای پاییز و زمستان ۲۲۰ میلیون متر مکعب آب در سه نوبت در سازهای آبخیزداری استان ذخیره شد.» ابراهیم جعفری تختینژاد با اشاره به اینکه بیشترین حجم استحصال آب در سازههای شرق استان اتفاق افتاده، میافزاید: «آبگیری سازههای آبخیزداری در تغذیه آبخوانهای زیرزمینی دشتها و تقویت پوشش گیاهی عرصههای منابع طبیعی مؤثر است.»