سرویس سبک زندگی جوان آنلاین- بهنام صدقی: یکی از مسائلی که مدت‌هاست به نوعی مد شده ازدواج‌های مجازی و همسریابی اینترنتی از طریق برخی سایت‌های غیرقانونی است. سایت‌هایی با عناوین سایت‌های همسریابی و به تعبیر دیگر سایت‌هایی مهربان‌تر از مادر برای انتخاب همسر! کارشناسان معتقدند اتکا به اینترنت و فضای مجازی ممکن است در نگاه اول آسان‌ترین راه همسریابی تلقی شود، اما واقعیت آن است که فضای نامطمئن مجازی نمی‌تواند ملاک دقیق و قابل اعتنایی برای یافتن یک شریک دائمی به حساب آید. ازدواج‌هایی که با یک کلیک آغاز می‌شود ولی شاید فرجام آن فریب و کلک باشد. در این زمینه با دو کارشناس گفتوگو کرده‌ایم و هر یک زوایایی از موضوع را واکاوی کرده‌اند.
از انتخاب شدن تا انتخاب کردن
ساحل گرامی، دکتری تخصصی روان‌شناسی
از همان ابتدا که اینترنت راه خود را در جامعه ایرانی پیدا کرد همواره نگاهی محتاطانه نسبت به آن وجود داشت. حتی در بخشی از جامعه دیدی کاملاً منفی با این مضمون وجود داشت و بعضاً وجود دارد که در فضای اینترنت همه شیاد و کلاهبردار هستند و می‌خواهند از دیگران سوء‌استفاده کنند. هرچقدر هم این دیدگاه شدید و عمیق باشد، هستند افرادی که بنابر یکسری شرایط تصمیم می‌گیرند بر تمام دوددلی‌هایشان غلبه و در سایت‌های همسریابی ثبت‌نام کنند یا در گروه‌های تلگرامی این‌چنینی عضو شوند. طی دو دهه گذشته دوست‌یابی آنلاین در دنیا به‌شدت رشد کرده و در انگلستان اعلام شده از هر پنج رابطه یکی از اینترنت شروع می‌شود و در امریکا ۲۰ درصد از ازدواج‌ها حداقل جرقه اولیه‌اش از اینترنت زده شده است. در گذشته در جامعه سنتی ایرانی رسم بر این بود که دختر در خانه منتظر بماند تا پسری متناسب و با شرایط خوب در خانه را زده و از او برای ازدواج خواستگاری کند، اما در شرایط امروزی با توجه به شرایط اقتصادی و سخت شدن ازدواج، نرخ ازدواج به‌شدت کاهش پیدا کرده است. بنابراین بسیاری از دختر‌ها کلیشه‌های فرهنگی را کنار گذاشته و خود برای یافتن شریک مناسب زندگی دست به کار شده‌اند. تا اینجا هیچ چیز منفی و قبیحی وجود ندارد. چون طی این سال‌ها فرهنگ سنتی ایرانی و تابو‌های ناشی از آن کمرنگ‌تر شده و راه را برای رفتار‌های این‌چنینی از سمت دختران باز می‌کند. کار در جایی گره می‌خورد که شخص یا اشخاصی از این نیت سوء‌استفاده کرده و آن را وسیله درآمدزایی خود قرار می‌دهند. در این سایت‌ها در مرحله ثبت‌نام اولیه هزینه‌ای از شخص گرفته می‌شود تا با توجه به مشخصات و ایده‌آل‌های شخص فرد مناسب به او معرفی شود. غالباً تا دو مورد به شخص معرفی می‌شود و اگر مورد پسند قرار نگرفت، شخص با پرداخت هزینه اضافی می‌تواند گزینه‌های بیشتری داشته باشد و بررسی کند. تا اینجا بدون هیچ‌گونه قضاوتی به توصیف چنین سایت‌ها و گروه‌هایی پرداختیم. حال امتیاز‌ها و نواقص چنین آشنایی‌هایی را بررسی می‌کنیم.
از همسر مجازی تا همسر واقعی
در موارد آشنایی‌های مجازی دو طرف می‌توانند از میان گزینه‌های بسیار در دسترس، دست به انتخاب بزنند و درخواست آشنایی بدهند. به‌ویژه اینکه اغلب افراد در صفحات مجازی خود از علاقه‌مندی‌هایشان می‌گویند و این راه را برای شناخت بهتر فرد هموار می‌کند. به عبارت دیگر این بهتر از آشنایی‌های کور است که دو طرف باید برای شناخت یکدیگر از صفر شروع کنند و یکدیگر را بشناسند. ولی از طرف دیگر در آشنایی‌هایی با این جنس راه برای پنهانکاری و فریب دادن بسیار باز است. به طوری که شخص می‌تواند اطلاعات دروغ تحویل بدهد و چهره‌ای کاملاً متفاوت با خود به نمایش بگذارد. پس در مواردی که آشنایی از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد، قویاً توصیه می‌کنیم که از این فضا صرفاً برای جرقه آشنایی استفاده کنید و اجازه دهید ادامه مسیر در دنیای واقعی صورت بگیرد؛ چراکه در ارتباط رو در رو شما قادر به تحلیل زبان بدن و میمیک صورت هستید و اگر شخص ضد و نقیض صحبت کند، تا حد زیادی می‌توانید به این موضوع پی ببرید. از معایب دیگر آشنایی‌های این‌چنینی، آشنا شدن با اشخاصی در شهر یا کشور دیگر است. در این شرایط به دلیل اینکه دو طرف قادر به دیدار در دنیای واقعی نیستند، معمولاً رابطه به صورت چت ادامه پیدا می‌کند و همین باعث ادامه ارتباط و دلبستگی می‌شود. در حالی که دیدار این دو در دنیای واقعی میسر نبوده یا بسیار دشوار است و اشخاص به دلیل مسائل کاری یا خانوادگی قادر به ترک شهر یا کشور خود نیستند. مورد بعدی که باید مد نظر قرار داد این است که شاید در دنیای واقعی صحبت درباره بعضی مسائل خیلی سخت باشد یا شخص از گفتن آن خجالت بکشد، اما با چت کردن خیلی راحت و صریح با شخص مقابل صحبت می‌کند و نظر او را جویا می‌شود. چون در بسیاری مواقع برای ما بسیار سخت است که در چشم شخص مقابل نگاه کنیم و یکسری از حرف‌ها را به زبان بیاوریم، در حالی که در چت یا از پشت تلفن راحت‌تر می‌توانیم درباره آن صحبت کنیم. نکته مهم‌تر از آن اینکه برای برخی افراد شروع صحبت با جنس مخالف سخت و اضطراب‌آور است و از طریق فضای مجازی راحت‌تر می‌توانند سر صحبت را باز کنند و از خودشان بگویند. اما یکی دیگر از مسائل دردسرساز در آشنایی‌های اینترنتی این است که فرد به دامنه گسترده‌تری از انتخاب‌ها دسترسی دارد و ممکن است هر لحظه شخص بهتری را پیدا کند و جایگزین مورد قبلی کند یا این بدبینی وجود دارد که اگر پسر یا دختری به من پیشنهاد آشنایی داده است، پس ممکن است به اشخاص دیگری هم پیام داده باشد که همین باعث بدبینی و دل‌چرکینی از همان ابتدای رابطه می‌شود. در این مورد دو طرف باید شفاف صحبت کنند و دلایل کافی برای انتخاب شخص مورد نظر خود بیاورند تا از سوء‌تفاهم‌های بعدی جلوگیری شود. نکته آخر اینکه اشخاص صرفاً از لحظات شاد و هیجان‌انگیز زندگی خود در صفحات مجازی عکس می‌گذارند و تلاش می‌کنند خود را چندین برابر بهتر، زیباتر و سرگرم‌کننده‌تر نشان بدهند. پس ممکن است در عالم واقعیت شخص تا این حد جذاب و فریبنده نباشد. در نظر داشته باشید صفحات مجازی ما تنها نمونه‌ای کوچک از زندگی واقعی ما است و ما آن را به‌شدت تزئین شده و جذاب نشان می‌دهیم. با توجه به آنچه گفته شد اگر بخواهیم آماری از میزان موفقیت این نوع ازدواج‌ها ارائه بدهیم، باید بگوییم طبق گزارش‌های موجود تنها ۲۰ درصد از ازدواج‌هایی که از اینترنت شروع شده، بیشتر از دو سال دوام داشته‌اند، در حالی که در ازدواج‌های خارج از فضای مجازی این آمار حداقل ۵۰ درصد بوده است. پس لزوم دقت و وسواس در این نوع آشنایی‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. حال باید تأکید کنیم که فضای مجازی تنها یک مجرا از میان مجرا‌های متعدد آشنایی برای ازدواج است و کیفیت آن نیز به دقت دو طرف بستگی زیادی دارد. پس از آشنایی در این فضا به‌سرعت رابطه را به دنیای حقیقی بیاورید و بدون هیچ انکار و سوگیری، سعی کنید طرف مقابل را بشناسید. خوشبختانه در سال‌های اخیر لزوم مشاوره‌های ازدواج به‌خوبی از طریق مردم جامعه احساس شده است و جوانان می‌توانند به‌راحتی از خدمات مشاوره پیش از ازدواج بهره ببرند. چون هرچقدر هم این سایت‌ها مدعی باشند که موارد مناسب را به شما معرفی می‌کنند ولی درنهایت اطلاعات آن‌ها بسیار سطحی و کلی است و تضمین‌کننده یک ازدواج موفق نیست.
زنان، قربانیان اصلى ازدواج‌های اینترنتی
- دکتر میترا نوری، روان‌شناس بالینی
سایت‌هاى همسریابى این روز‌ها گرچه با برخى موانع قضایى مواجه می‌شوند، اما همچنان مشغول به فعالیت هستند. البته سایت‌هاى همسریابى در مواردى بسیار معدود در راه‌حل مشکل جوانان مى‌توانند راهگشا باشند، اما ضریب اطمینان این ازدواج‌ها به‌قدرى پایین است که نمی‌توان به آینده چنین ازدواج‌هایى اطمینان کرد. معمولاً مدیران و فعالان این سایت‌ها از افراد متخصص و صاحب‌نظر در زمینه مشاوره، روان‌شناسى و تشخیص مصلحت و منافع افراد تشکیل نشده و نمى‌توان گفت که در سایه حمایت و مشاوره این افراد ازدواج‌هایى می‌تواند صورت گیرد که بدون وارد شدن لطمه‌های جدى به دو طرف باشد. گرچه تغییرات تکنولوژى و نظام خانواده باعث شده است در هسته مرکزى خانواده‌ها نیز تغییراتى بنیادین صورت گیرد که یکى از آن تغییرات ازدواج به سبک گزینش در فضاى مجازى است، اما این نوع از آشنایى به واسطه سهل و آسان بودنش براى برخى افراد می‌تواند گزینه مناسبى باشد، اما پشت این سهولت، بخش‌هاى ناشناخته و پنهان شده شخصیت افراد است که ناسازگارى‌هاى زناشویى را فراهم مى‌آورد. به هر حال کمترین نظارت در زمینه ازدواج، مربوط به ازدواج‌هاى اینترنتى است که شاید بتوان گفت: یکی از عوامل پدیدآورنده آن ایجاد سایت‌هاى همسریابى است که حتى نهادهاى دولتى و نظارتى هم چندان تمایلى به بررسى وجوه مختلف و عوارض آن ندارند و با این شرایط، آمار فرآیند طلاق در جامعه همچنان تأسف‌بارترین و هولناک‌ترین عواقب ازدواج‌هاى اینترنتى و حتى ازدواج است و بسیاری از افراد در این مسیر غالباً پس از مدتى از عملکرد خود پشیمان شده و تمایل به بیرون آمدن از رابطه دارند؛ اما آنچه در این میان بسیار حائز اهمیت می‌باشد این است که قربانیان اصلى چنین انتخاب‌هایى اکثراً زنان هستند؛ چراکه بعضاً به دلیل تمایل به روابط، میل به استقلال، بیرون آمدن از خانه پدرى و... خواهان ازدواج هستند و به دلیل عدم رغبت پسر‌ها به ازدواج، چنانچه موردى باشد که تمایلى به ازدواج داشته باشد، دختر‌ها با پذیرش او و توجیه این مسئله که هر ازدواجى می‌تواند ضریب ریسک داشته باشد، تن به ازدواج مى‌دهند. جالب‌تر اینکه آنان پس از مدتى ناچار به جدایى می‌شوند و اگر از حمایت خانواده نیز محروم باشند، در دام افراد سودجویى گرفتار مى‌آیند و این امر بی‌شک مى‌تواند آینده و تمام زندگی آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده و ویران کند.
کمرنگ شدن نقش نظارتی خانواده در ازدواج
باید با هوشیارى کامل و اطلاع‌رسانى و فرهنگ‌سازى، به جوانان آموخت که مقوله ازدواج، امرى است که باید به آن از زاویه‌ای دیگر جز پول، احساس صرف، تکانش‌هاى هیجانى و... نگاه کرد و نیاز است که با آگاهى کافى و در سایه حمایت و راهنمایی‌هاى والدین دست به انتخاب زد و براى ازدواج اقدام کرد تا از گزند آسیب‌هاى ازدواج در فضای مجازی و سایت‌های اینترنتی مصون ماند. به هر حال آنچه امروز در بخشی از جامعه ما شایع شده است، گزینش همسر از طریق دنیای مجازی است. پیشتر انتخاب همسر از طریق خانواده‌ها صورت می‌گرفت و سپس جوانان، انتخاب‌کننده نهایی بودند، گرچه این روش هم آسیب‌های خاص خود را داشت، اما روابط از استحکام بیشتری برخوردار بود؛ چراکه بررسی جوانب مسئله و جزئی‌نگری‌ها به عهده خانواده‌ها بود و با دقت نظر بیشتری این امر صورت می‌گرفت و نکته مهم‌تر اینکه جوانان نیز به ارزش‌های خانوادگی پایبندتر بوده و برای نظرات خانواده اهمیت بیشتری قائل بودند، اما امروزه این مسئله نیز به‌شدت کمرنگ شده است. این در حالی است که اصل شناخت یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ارکان یک ازدواج است، اما این رکن مهم در دنیای مجازی رنگ باخته و شاهد هستیم که افراد در فضایی دست به انتخاب می‌زنند که هیچ اشرافی بر ابعاد مختلف روحی و روانی آن ندارند و نمی‌توانند مورد انتخابی خود را مورد بررسی قرار داده و از نظر روانی و... بسنجند. در دنیای مجازی، ارتباطاتی به منظور ازدواج شکل می‌گیرد که افراد با دادن اطلاعات دروغین سعی در قانع کردن طرف مقابلشان دارند و با چنین روشی از خود و آینده، تصویر ایده‌آلی ساخته و فرد را چنان زیرکانه تحت تأثیر قرار می‌دهند که دیگر جدایی برایش امکانپذیر نباشد و در صورت قطع ارتباط نیز ضربات جبران‌ناپذیری را متحمل شود. در این میان به عدم تعهد و پایبندی افراد نیز می‌توان اشاره کرد. شخص می‌تواند در سایت‌های همسریابی همزمان با افراد زیادی به صورت همزمان در ارتباط باشد و به هر یک نیز به شیوه‌ای خاص ابراز علاقه کند و همین مسئله در آینده آنان نهادینه شده و با وی وارد زندگی مشترک شده و مهم‌ترین مؤلفه که تعهد و پایبندی به شریک زندگی است، نیز سست شود. به هر حال روابط بیمارگونه در این سایت‌ها به انحای مختلف قابل مشاهده و بررسی است. ازدواج‌هایی که بعضاً عاقبتشان در این سایت‌ها به ناکجاآباد ختم می‌شود. امید است با همکاری و جدیت در جهت فرهنگ‌سازی درست ازدواج گام برداریم و مسئولان نیز بستری جهت ازدواج و کار برای جوانان فراهم کنند تا بتوان در سایه ازدواج‌های درست و تحت لوای خانواده‌هایی سالم در راستای رشد و بالندگی در جامعه قدم‌هایی مؤثر برداشت و انتخاب‌های صحیح را جایگزین گزینش‌های مجازی کرد تا قشر عظیم جامعه‌مان که جوانان هستند، از گزند آسیب‌های اجتماعی در امان باشند.
