سرويس اقتصادی جوان آنلاين: آمار صادرات طی ۹ ماه گذشته نشان می‌دهد که در صادرات غیرنفتی و بدون در نظر گرفتن صادرات میعانات گازی، در آذر ماه امسال شاهد افت شدید ارزش صادرات کشور به نسبت ماه‌های گذشته یعنی آبان، مهر و شهریور‌ماه هستیم؛ به‌طوری‌که ارزش دلاری صادرات غیرنفتی به استثنای میعانات گازی در آبان ماه که معادل ۲۳۶/ ۴ میلیارد دلار بوده، در آذر‌ماه با افت ۵۶ درصدی نسبت به ماه قبل از آن به ۸۶۴ /۱ میلیارد دلار رسیده است.
کاهش چشمگیر صادرات در بخش صنعت، بسیار قابل‌توجه است و صادرات این بخش به نسبت آبان ماه، معادل ۸۵ درصد کاهش داشته است و این درحالیست که صادرات بخش صنعت، سهمی نزدیک به ۴۵ درصد از کل صادرات کشورمان در این ماه را داشته است.
در‌حالی‌که تا همین چند هفته پیش رئیس کنفدراسیون صادرات مشکل صادرات را غیر‌واقعی بودن نرخ‌های پایه صادراتی عنوان کرده بود، روز گذشته در گفت‌وگویی هماهنگ با چند خبرگزاری که به شکل مستقل انجام شده بود اصلاح قیمت پایه را دلیل افت صادرات ندانست و اعمال محدودیت در صادرات برخی کالا‌های اساسی را عامل افت صادرات بیان کرد!
این اظهارات در حالی صورت می‌گیرد که تا پیش از افزایش نرخ ارز این صادرکنندگان از بیش‌اظهاری صادرات منفعت می‌بردند، ولی با افزایش نرخ ارز، چون منافعشان کم شده بود، خواستار واقعی کردن نرخ پایه کالا‌های صادراتی در گمرک شدند. دلیل این موضوع هم اصرار و اجبار بانک مرکزی برای بازگشت ارز صادراتی بود که آنها نمی‌توانستند ارز خود را با نرخی بالاتر در بازار ارز آزاد و خارج از نیما بفروشند.
بر‌اساس اظهارات هشت روز پیش سرپرست سازمـان توسعـه و صادرات ۵/ ۲۶ میلیارد یورو ارز صادراتی بازنگشته است و رئیس کل بانک مرکزی و کمیسیون تلفیق بودجه خواستار بازگشت ارز‌های صادراتی هستند، اما همچنان بخشی از صادرکنندگان بدون توجه به شرایط موجود به دنبال چانه‌زنی برای گرفتن امتیاز‌های بیشتر از دولت هستند.
نگاهی به مصاحبه‌های این فعال بخش خصوصی در روز گذشته حاکی از آن است که صادرکنندگان همراه وی خواستار امتیاز بیشتری از دولت هستند، زیرا پیش از این به طور تلویحی تهدید کرده بود که اگر نرخ‌های پایه صادراتی اصلاح نشود استفاده از کارت‌های مورد‌دار زیاد خواهد شد.
محمد لاهوتی گفته بود: نرخ پایه گمرکی، تعیین‌کننده افزایش، کاهش و توقع دولت از ارزآوری صادرات است، مسئله‌ای که بعد از اجرای تعهد ارزی ایجاد شد، افزایش استفاده از کارت‌های یک‌بار مصرف است؛ به‌طوری‌که ۲ هزار کارت جدید در حوزه صادرات فعال شده است.
۳ دلیل نصف شدن صادرات ایران در آذر‌ماه
سرپرست سازمان توسعه تجارت، در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به کاهش صادرات و افت صادرات غیرنفتی کشورمان در آذر‌ماه امسال به نسبت ماه‌های قبل درخصوص علل وقوع این کاهش اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که چندین عامل در کاهش آمار صادرات مؤثرند و یکی از اصلی‌ترین عوامل کاهش آمار صادرات در آذر‌ماه این است که در آذر‌ماه و دی ماه امسال، قیمت پایه گمرکی نزدیک به ۵۰۰ قلم کالا اصلاح شده و معمولاً وقتی صحبت از اصلاح قیمت پایه گمرکی اقلام کالایی می‌شود، این به معنای کاهش ارزش پایه گمرکی این اقلام است. بنابراین کاهش ارزش پایه گمرکی این اقلام، در آمار‌ها تأثیر داشته و یکی از دلایل کاهش آمار صادرات آذر‌ماه، کاهش ارزش پایه گمرکی است.
محمدرضا مودودی افزود: علاوه بر این، طی هشت ماه ابتدایی امسال، شاهد رشد جهشی صادرات کشورمان به کشور‌های هدف در بسیاری از اقلام و گروه‌های کالایی بودیم؛ مثلاً در هفت ماه نخست امسال، شتاب صادرات ما به عراق به ۶۶ درصد رسید و این شتاب ممکن است در مقطعی، باعث افت صادرات در ماه‌های اخیر شده باشد؛ چراکه به هر حال بازار این کشور‌ها هم تا اندازه خاصی کشش دارند.
وی با تأکید بر اینکه افت صادرات ادامه‌دار نخواهد بود گفت: از نظر ما این کاهش صادرات، به صورت مقطعی است و بعید می‌دانیم که این افت صادرات در ماه‌های آینده هم ادامه‌دار باشد و تصور می‌کنیم در ماه‌های پایانی سال مجدداً آمار‌های خوبی را در بخش صادرات تجربه خواهیم کرد.
مودودی اضافه کرد: همچنین در شرایط فعلی، تجارت ما با بسیاری از کشور‌هایی که در فاصله دورتری از مرز‌های ما قرار دارند، با مشکلات حمل‌و‌نقل مواجه بود؛ چراکه به هرحال کشتیرانی‌ها با فشار‌هایی مواجه است که این امر نیز در کاهش آمار اخیر صادرات بدون تأثیر نیست.
وی خاطر نشان کرد: به هر حال زیرساخت‌های تجارت خارجی کشورمان مبتنی بر اینترنت، جی‌پی‌اس، سوئیفت، دلار و موارد دیگری است که متأسفانه سوئیچ آنها در دست امریکایی‌ها است؛ مثلاً وقتی صحبت از جی‌پی‌اس می‌شود، این بدان معناست که امریکا با تحت‌اختیار داشتن کنترل جی‌پی‌اس، امکان رصد و شناسایی کشتی‌ها و شناور‌هایی که با ما همکاری می‌کنند را دارد و با اخطار به آنها، تحت فشار قرارشان می‌دهد یا مثلاً همکاری شرکت‌های مختلف با شرکت‌های ایرانی در بستر سوئیفت، هشدار‌های امریکایی‌ها را برای طرف‌های مقابل به همراه دارد.
اصلاح قیمت پایه دلیل افت صادرات نیست
اما محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها، درخصوص چرایی کاهش چشمگیر صادرات ایران در آذر‌ماه به نسبت ماه‌های قبل از آن اظهار کرد: متأسفانه در ماه‌های گذشته نابسامانی ارزی در کشور دولت را مجبور کرد تا تصمیماتی را اتخاذ کند که در گذشته به آن نقد داشت؛ تصمیماتی همچون اعمال محدودیت صادرات برای برخی کالا‌ها یا ممنوعیت صادرات کالا‌هایی که شامل تنظیم بازار می‌شوند.
وی ادامه داد: علاوه بر این، تصمیم دولت بر اعمال تعهد ارزی برای صادرکنندگان و همچنین عدم تطابق قیمت مواد‌اولیه داخلی با قیمت ارز در سامانه نیمایی باعث شده بود تا اتاق بازرگانی ایران و کنفدراسیون صادرات کشور، این کاهش صادرات را پیش‌بینی کند و ما پیش از این نیز هشدار داده بودیم که با شرایط موجود، صادرات کشور و به‌خصوص صادرات بخش خصوصی واقعی کاهش خواهد یافت و امروز نیز شاهد آن هستیم که متأسفانه این پیش‌بینی‌ها صحیح بوده و صادرات کشور کاهش یافته است.
همچنین این اظهارات در حالی صورت می‌گیرد که همواره این فعال بخش اقتصادی خواستار واقعی کردن نرخ ارز و اثر مثبت آن بر صادرات برای سال‌جاری بوده است، اما در مصاحبه خود بر‌خلاف رویه قبلی به معاون وزیر تاخته و گفته است که افت صادرات غیرنفتی به دلیل سیاست‌های نادرست صادراتی ادامه‌دار خواهد بود.
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در واکنش به اظهارات مودودی، سرپرست سازمان توسعه تجارت که پیش از این، اصلاح قیمت پایه صادراتی نزدیک به ۵۰۰ قلم کالا را از مهم‌ترین دلایل کاهش آمار صادرات در آذر ماه عنوان کرده بود، گفت: تغییر قیمت پایه صادراتی کمترین تأثیر را در این بخش داشته؛ چراکه طبق آمار ارائه شده از سوی گمرک، ارزش صادراتی کالا‌هایی که قیمت پایه صادراتی آنها کاهش یافته، طی ۹ ماه ابتدایی سال‌جاری حدود ۳ میلیارد دلار بوده و این بخش کوچکی از صادرات کشور را شامل می‌شود.
وی افزود: عمده کاهش قیمت پایه صادراتی شامل آبزیان، فرش دستباف و فرش‌ماشینی شده که این اقلام به ترتیب کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار، ۲۵۰ میلیون دلار و ۵۰۰ میلیون دلار صادرات دارند، لذا کاهش قیمت‌های پایه صادراتی به هیچ وجه نمی‌تواند نقش زیادی در کاهش صادرات در آذر ماه داشته باشد و علت کاهش صادرات ریشه در موضوعات دیگر از جمله اعمال تعهدات ارزی، افزایش ریسک تجارت و موارد اینچنینی دارد.
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با تأکید بر احتمال کاهش صادرات در ماه‌های آینده و ادامه‌دار بودن افت صادرات کشور گفت: ما پیش‌بینی می‌کنیم این روند کاهشی در بخش خصوصی واقعی از جمله کالا‌های صنعتی و کشاورزی ادامه‌دار خواهد بود.
در پایان باید دید آیا دولت تن به این خواسته‌های مکرر صادر‌کنندگانی که ارز خود را به داخل کشور وارد نمی‌کنند، تن خواهد داد؟
