سرویس سیاسی جوان آنلاین: «خبر خوب طلب شما، بامداد با وزرای ICT دولتهای هشتم تا دوازدهم به پایگاه فضایی امام خمینی رفتیم. ماهوارهبر طی دو مرحله موفق، در مرحله ۳ بهسرعت کافی نرسید و «پیام» در مدار آرام نگرفت. «دوستی» در انتظار حضور در مدار، با جوانان عزم کردیم مجدد بسازیم.»
این مطلب را محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات صبح دیروز و پس از پرتاب ناموفق ماهواره پیام عنوان و در عین حال تأکید کرد نباید کوتاه بیاییم.
وزیر ارتباطات در پیام دیگری نوشت: «دوست داشتم با «خبر خوب» همه را شاد کنم، اما گاهی زندگی آنطور که انتظار داریم پیش نمیرود ولی نباید کوتاه بیاییم و متوقف شویم. دقیقاً در همین شرایط است که ما ایرانیان با بقیه ملتها در روحیه و شجاعت متفاوتیم. این بار هم با تلاش بیشتر به دنیا ثابت میکنیم که «دوستی» موفق میشود. ان شاءالله.»
اشاره وزیر ارتباطات به ماهواره دیگری تحت عنوان «دوستی» است که به زودی به فضا پرتاب خواهد شد. انتشار خبر ناموفق بودن پرتاب ماهواره پیام که به صورت رسمی از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شد، بازتاب وسیعی در رسانهها و فضای مجازی داشت. انبوه پیامهایی که در فضای مجازی منتشر شده نشان میدهد که کاربران با توجه به اینکه از مدتها پیش در خصوص پرتاب ماهواره دوستی تبلیغاتی صورت گرفته بود، واکنشهای متفاوتی داشتهاند.
گامی برای پیروزی
اولین نکتهای که در خصوص پرتاب ماهواره پیام و اتفاقی که برای آن روی داده باید ذکر شود، ضرورت نگاه ملی به پروژههای علمی است. ذات کار علمی به خصوص در حوزه حساسی همچون پرتاب ماهواره آزمایشهای مداوم و گاه شکستهای بزرگ است. همانگونه که سایر کشورها نیز در پرتابهای قبلی چنین شکستهایی را که زمینهساز پیروزیهای بعدی شد، تجربه کردهاند. تنها نکتهای که پرتاب ماهواره پیام را نسبت به سایر پرتابها متمایز میکند، انتشار خبر پرتاب آن از سوی مقامات دولتی از جمله رئیس جمهور بود. انتشار این خبر و به کار بردن عناوینی همچون خبر خوش سبب شد تا انتظارات از این پرتاب به شدت بالا رفته و فضای هیجانی ایجاد شود. به این ترتیب یک اتفاق طبیعی که روندی معمول در تمام برنامههای فضایی محسوب میشود، تبدیل به خبری یاس آور در فضای مجازی شد. شاید دراین میان بد نباشد که نگاهی به برخی از مهمترین شکستهای کشور صاحب فناوری در حوزه فضای مجازی داشته باشیم.
نگاهی به شکستهای جهانی
واقعیت این است که فیلمهای پرتاب شکوهمند موشکهای قارهپیمای نظامی و یا پرتابگرهای فضایی چهره دیگری دارد که کمتر از آن سخنی به میان میآید. وقایعی که در سیر پیشرفت یک تکنولوژی کاملاً طبیعی، اما بیان آن گاه بسیار مشکل است. اتحاد جماهیر شوروی سابق و روسیه فعلی را شاید بتوان پیشروترین و قدرتمندترین کشور دنیا در عرصه موشکی عنوان کرد که هنوز رتبه اول خود را حفظ کرده است.
اما در این میان این کشور شکستهای منحصربهفرد خود را دارد که البته واقعیات اغلب آنها تا دهه ۹۰ روشن نشد. شاید مهمترین فاجعه موشکی اتحاد جماهیر شوروی را بتوان انفجار نمونه آزمایشی موشک SS-۷ عنوان کرد که هنوز روشن نیست تعداد دقیق کشتهشدگان این فاجعه چه تعداد است.
موشک SS-۷ توسط میخائیل یانگل از دستیاران سابق سرگئی کرولیف طراحی شده بود و هدایت پروژه نیز بر عهده مارشال میترو فان ندلین فرمانده کل نیروهای استراتژیک شوروی قرار داشت. موشک آزمایشی نیز در حالی در پایگاه فضایی بایکنور آماده پرتاب میشد که سوخت این موشک که سوختی اسیدی و به شدت خورنده بود، به داخل مخزن موشک تزریق شده و به دلیل تعجیل در کار، حتی از تخلیه سوخت موشک در هنگام انجام تعمیرات خودداری شده بود.
از این رو هنگام پرتاب این موشک موتور مرحله دوم این موشک آتش گرفت و ناگهان حجم وحشتناکی از آتش در محل پرتاب ایجاد شد. بسیاری از حاضران در صحنه بر اثر شعله آتش کشته شدند و گازهای سمی نیز اشخاصی را که در حال فرار از صحنه بودند به هلاکت رساند. نکته جالب ضبط تمامی اتفاقات توسط دوربینهای فیلمبرداری بود. در نهایت تعداد دقیق کشتهشدگان این حادثه هرگز مشخص نشد و تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی واقعیت حادثه روشن نگردید، اما گزارشهای غیررسمی، تعداد کشتهشدگان را تا ۱۸۰ نفر عنوان کرده است.
امریکاییها در این دوره نیز حوادث فراوانی تجربه کردهاند. شاید جدیترین اتفاقاتی که بتوان به آن اشاره کرد، انهدام دو شاتل فضایی امریکاییها در مقابل دیدگان میلیونها بیننده تلویزیونی بود که در نهایت به تعطیل شدن برنامه شاتلها انجامید. در کنار این میتوان به دهها مورد شکست در شلیک راکتهای ماهوارهبر به فضا اشاره کرد. از جمله این اتفاقات شکست پرتاب ماهوارهبر فالکون بود که نزدیک به ۱۰۰ میلیون دلار خسارت بر جا گذاشت. چینیها هم شکستهای بزرگی را در این حوزه تجربه کردهاند. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۶ و زمانی که یک ماهواره اینتلست ۷۰۸ توسط پرتابگر لانگ مارچ از مرکز پرتابهای موشکی ژیچانگ در حال پرتاب به فضا بود، به روی سکوی پرتاب سقوط کرد. در این حادثه دولت چین مدعی شده است که تنها شش نفر کشته شدهاند درحالی که مشاهدات خبرنگاران حاضر در محل، چیزی به غیراز این مسئله را تأیید میکرد.
خسارتی که باید جلوی آن را گرفت
با جمعبندی این رویدادها به خوبی میتوان دید که شکست در پرتاب ماهواره پیام تنها یک توقف کوتاه در مسیر یک پروژه ملی است. پروژهای که بدون شک با تجربیات بیشتر دنبال خواهد شد که ثمرات بیشتری در حوزه فضایی برای نظام جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت.
در اهمیت برنامه فضایی همین بس که کشور از کمبود ماهوارههای مخابراتی، شناسایی، ارتباطی و هواشناسی در حال ضربه خوردن است. اهمیت این مسئله زمانی بیشتر میشود که بدانیم رقبای منطقهای ایران از جمله امارات و عربستان سعودی در حال سرمایهگذاری سنگین در حوزه ماهواره و سیستمهای پرتاب هستند و با استفاده از کشورهای خارجی در حال پرتاب ماهواره به فضا هستند.