مدیرعامل بانک سلولهای بنیادی خون بند ناف رویان میگوید: «امروز در زمره ۱۰کشور برتری هستیم که دانش سلولهای بنیادی را در اختیار دارند.» سلولهای بنیادی در آن واحد دو ویژگی مهم دارند؛ یک اینکه قدرت تکثیر و خودنوعزایی دارند، یعنی میتوانند سلول مشابه خود را تولید و همچنین میتوانند به سلولهای دیگر تمایز پیدا کنند.
اکسیر شفابخش
خون موجود در بند ناف و جفت یکی از منابعی است که مملو از سلولهای بنیادی است و به همین دلیل بانکهای خون بندناف در دنیا شکل گرفته است. به گفته عضو هیئتعلمی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی خون موجود در بند ناف حجم ۸۰تا ۲۰۰میلیلیتر دارد و در زمان زایمان سه تا پنج دقیقه زمان طلایی داریم، وقتی نوزاد متولد شد خون بند ناف را جمعآوری کنیم. حجم خونی که در زایمان طبیعی گرفته میشود، بیشتر است. به همین خاطر خانوادههایی که میخواهند حتماً خون بند ناف را جمعآوری کنند بهتر است، زایمان طبیعی انجام دهند. اما اینکه تا چه زمانی این ذخیره قابل استفاده است، باید گفت: در حال حاضر گفته میشود، امکان نگهداری خون بند ناف تا ۲۰- ۲۵ سال وجود داد.
احتمال تطابق ژنتیکی غیرخویشاوندان
در پیوند فرد دهنده و گیرنده از نظر ژنتیکی باید با هم تطبیق داشته باشند. ضرابی میگوید: «از نمونههای خون بند ناف رویان حدود ۳۰پیوند انجام دادهایم که بیشتر در زمینه بیماران مبتلا به اختلالات خونی بوده است. همچنین این شانس وجود دارد که نمونه خون بند ناف افراد غیرخویشاوند را در صورت تطابق ژنتیکی برای افراد استفاده کنیم. خوشبختانه در کشور شرایط طوری است که بسیاری افراد از نظر ژنتیکی با یکدیگر تطبیق دارند.»
درمان ۷۰ بیمار با یک دارو
آنطور که ضرابی میگوید در کنار بیماریهای خونی با سلولهای بنیادی خون بند ناف قابل درمان است. در دنیا در مورد خیلی بیماریها در حال انجام کار تحقیقاتی هستند، زیرا محققین معتقدند پتانسیل درمان بیش از ۷۰بیماری با استفاده از سلولهای بنیادی وجود دارد. در دنیا تلاش میشود برای بیماران اوتیسم، سکته مغزی و سکته قلبی کارآزمایی بالینی با استفاده از سلولهای بنیادی را انجام دهند. مدیرعامل بانک خون بند ناف رویان تأکید میکند: «به نظر میرسد در یکی دو سال آینده بتوانیم برای درمان بخشی از این بیماریها از سلولهای بنیادی استفاده کنیم. سال گذشته کارآزمایی بالینی را در کشور روی کودکانی که دچار فلج مغزی هستند، شروع کردیم. این کار روی ۱۲۰کودک انجام گرفت و سلولهای بنیادی خون بند ناف را در یک مرحله به آنها تزریق کردیم. نتایج فاز اول بسیار خوب بود و فاز دوم از اول دیماه شروع شده است و امیدواریم با نتایج آن امکان ارائه خدمات به همه بیماران فلج مغزی صورت بگیرد.»
بند ناف نوعی سلول بنیادی دارد به نام سلول بنیادی میزانشیمی؛ این سلولها میتوانند به سلولهای ماهیچهای، استخوانی و عصبی تبدیل شوند. چیزی که در حال حاضر برای بیماران فلج مغزی از آن استفاده میشود. وی میافزاید: «البته نتایجی که گرفتیم متفاوت بوده و بهعنوان مثال در بیماری تکلم او بهتر شده، در بیماری دیگر بینایی بهبود یافته و آنچه در دنیا برای بهبود بیماران فلج مغزی با استفاده از سلولهای بنیادی صورت گرفته نتایج بسیار امیدبخشی داشته است.»
بنا به تأکید ضرابی، در دنیا خون بندناف را بعد از تولد نوزادان نارس بلافاصله به خود آنها تزریق کردند و متوجه شدند بهتر شده، مثلاً عوارض تنفسی و عصبی کمتر شده است. در ایران هم این کار در یکی از بیمارستانهای تهران آغاز شده تا دریچههای تازهای رو به درمان این نوزادان گشوده شود.
البته بهجز خون بند ناف سایر ضمائم زایمانی هم قابل استفاده است؛ ضمائم زایمانی بهجز خون بند ناف شامل خود بندناف، جفت و پرده جنینی است. پرده جنینی یک زخم پوش بسیار خوبی است که میتواند در سوختگی و زخم پای دیابتی مورد استفاده قرار گیرد.
انجام یک دهم پیوندهای مورد نیاز در کشور
هزینههای پیوند زیاد است. همین موجب شده تا به رغم نیاز ما به انجام سالانه ۳ هزار پیوند سلولهای بنیادی خونساز یا همان پیوند مغز استخوان، در کشور طی۱۰ سال گذشته تنها حدود ۳ هزار و ۵۰۰ پیوند انجام شود. یعنی فقط یک دهم نیاز کشور!
مدیرعامل بانک خون بند ناف رویان میگوید: «هر پیوند در حال حاضر ۶۰-۷۰ میلیون تومان هزینه دارد و این هزینه برای بیمار تقریباً رایگان است و به همین دلیل بسیاری از بیمارستانها زیربار این هزینه نمیروند.»