به گزارش «جوان» هرچند هیئت‌های طالبان مدت زیادی است که به ایران رفت و آمد می‌کنند، ولی اولین بار هفته قبل بود که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در جریان سفر به کابل در یکی از بالا‌ترین سطوح سیاسی مذاکره با طالبان را علنی کرد و ضمن تأکید بر مطلع بودن دولت افغانستان از این گفت‌وگو‌ها گفت که این روند همچنان ادامه خواهد یافت. سخنان دیروز بهرام قاسمی، سخنگوی وزیر خارجه ایران درباره مذاکرات «مفصل و مبسوط» عباس عراقچی، معاون وزارت خارجه ایران با هیئتی از طالبان در محل وزارت خارجه نشان می‌دهد که برای تهران مذاکره کردن با طالبان که پیش از این به عنوان یک گزینه تاکتیکی مطرح بود در حال تبدیل شدن به یک اولویت جدی است. قاسمی گفته که هدف اصلی مذاکرات با طالبان «یافتن راهکار یا زمینه‌هایی تسهیل‌کننده برای کمک و مساعدت به گفت‌وگو‌های بین گروه‌های افغان و دولت این کشور برای پیشبرد روند صلح در افغانستان است». قاسمی ضمن تأکید بر اینکه ایران تنها کشوری نیست که با طالبان مراوده دارد تأکید کرده که گفتوگو با طالبان با اطلاع دولت افغانستان بوده است. سخنگوی وزارت خارجه البته این را هم گفته که مذاکره با طالبان «الزاماً به معنی یکسان بودن مواضع و همسویی در مواضع ایران با این گروه نیست»، ولی تأکید کرده است: «در عرصه سیاست و با توجه به شرایط خطیر منطقه لازم بود این گفت‌وگو‌ها آغاز شود.»
چرا مذاکره؟
مقام‌های ایرانی می‌گویند که گفتوگو با طالبان به عنوان گروهی که بیش از ۵۰ درصد اراضی و سرزمین‌های افغانستان را تحت تسلط دارد در شرایط جدید منطقه لازم است. علی شمخانی هفته پیش با اشاره به نقشه شوم امریکا و نفوذ داعش در افغانستان بر ضرورت اتخاذ اقدامات عملی در این خصوص تأکید کرده بود؛ موضوعی که نشان می‌دهد تهران طالبان را به عنوان بازیگری برای مقابله با نفوذ فزاینده داعش در افغانستان می‌داند. با این حال به نظر می‌رسد ورود طالبان به مذاکرات ادامه‌دار «مفصل و مبسوط» با عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران آن‌هم در ساختمان وزارت خارجه ایران نشان‌دهنده مرحله‌ای جدید‌تر است. روز یک شنبه بود که طالبان برای دومین بار طی هفته‌های اخیر با پیشنهاد کابل بر دیدار نمایندگان دو طرف در مذاکراتی که قرار است ماه جای (ژانویه ۲۰۱۹) با حضور نمایندگان امریکا در عربستان سعودی برگزار شود، مخالفت کرد و ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت که رهبری این گروه با دولت افغانستان مذاکره نمی‌کند. مجاهد گفته که موضع این گروه درباره عدم مذاکره با دولت افغانستان تغییری نکرده و اخباری که درباره مذاکره احتمالی این گروه با هیئت مذاکره‌کننده دولت افغانستان منتشر شده است حقیقت ندارد: «روند مذاکرات با امریکا تا زمانی که نیرو‌های خارجی این کشور را ترک کنند به صورت برنامه‌ریزی شده به پیش می‌رود.» ظاهراً این مهم‌ترین نقطه اشتراک مذاکراتی است که تهران و طالبان طی هفته‌های اخیر به خصوص بعد از اعلام تصمیم ترامپ برای کاهش نیرو در افغانستان و خارج کردن نیرو‌ها از سوریه پیدا کرده‌اند.
ترتیباتی مقابل ترتیبات امریکایی
با این حال به نظر می‌رسد «شرایط خطیر منطقه» که ایران آن را زمینه‌ای برای مذاکره با طالبان می‌داند به اتفاقات دیگری هم برمی‌گردد. اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۸ بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا در نامه‌ای به عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان خواستار کمک اسلام‌آباد در حل آشفته‌بازار افغانستان و آوردن رهبری طالبان به پای میز مذاکره شد؛ نامه‌ای که به فاصله‌ای اندک منجر به مذاکرات پاکستان و امریکا و عربستان با طالبان در امارات شد که البته دولت افغانستان نتوانست در آن حضور رسمی داشته باشد. چند روز بعد ترامپ تصمیم کاهش نیرو در افغانستان را همزمان با تصمیم خروح از سوریه علنی کرد؛ تصمیمی که البته دورنمای خروج امریکا از افغانستان را هم ترسیم کرد. در حالی که به نظر می‌رسد امریکا در افق کاهش نیرو و خروج نهایی از افغانستان به دنبال ایجاد ساختار‌های امنیتی نیابتی در منطقه با حضور کشور‌هایی مانند عربستان امارات و پاکستان است، ورود ایران به روند مذاکرات ادامه‌دار با طالبان معنی و مفهومی خاص پیدا می‌کند. پیرمحمد ملازهی در گفتوگو با دنیای اقتصاد با اشاره به موضع‌گیری علی شمخانی در مورد طالبان گفته که صحبت شمخانی به مذاکراتی که در ابوظبی با سازماندهی زلمای خلیل‌زاد بین عربستان، پاکستان، امارات و امریکایی‌ها با طالبان صورت گرفت بازمی‌گردد. به گفته ملازهی «با توجه به این واقعیت که طالبان یکدست نیستند و جناح‌های مختلفی در میان آن‌ها وجود دارد در این نوع مصالحه اگر ایران شرکت نداشته باشد با منافع ملی و امنیتی ایران در تضاد قرار خواهد گرفت، چرا که یک جریان رادیکال علیه ایران و روسیه نیز در میان طالبان وجود دارد.»در شرایطی که به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه عباس عراقچی به زودی به کابل سفر خواهد کرد، به نظر می‌رسد مراودات امنیتی ایران در مرز‌های شرقی طی ماه‌های آینده می‌تواند در ترسیم دورنمای امنیتی منطقه نقشی اساسی داشته باشد.
