میزان صید هر سال را باید در طول فصل صید و یک دوره اوج آن سنجید، اما میتوان گفت که طی سالهای اخیر حجم صید خزر به میزان ۷۰درصد کاهش یافته است.
این بخشی از سخنان رئیس هیئتمدیره اتحادیه صید «پره» است. صید پره یا تور گستر یکی از قدیمیترین روشهای صید ماهیان استخوانی از جمله ماهی سفید در خزر است.
آلودگی دریا متهم ردیف اول این معضل و به خصوص مرگومیر دستهجمعی کفال ماهیان است. بخشی از این آلودگی بهدلیل انباشت آلودگی در جنوب خزر است، چون شیب خزر به سمت کشور ماست. اما بخش دیگر مربوط به سوءمدیریتهای ماست، سازمان شیلات سخنانی را که از کاهش جمعیت ماهیان خبر میدهد، علمی نمیداند. ولی این سازمان حتی یک کشتی تحقیقاتی هم ندارد که در خزر مطالعه کند. به گفته آرش جوانشیر دانشیار دانشگاه تهران، مواد آلاینده خزر بیشتر فلزات سنگین و فاضلابهایی است که از طریق زهکش وارد دریا و رودخانهها میشود. جوانشیر معتقد است: «در تمام دنیا تأثیر آلودگیها بر کاهش جمعیت موجوات زنده حدود ۵ درصد است، اما در ایران این وضعیت شدیدتر است. سیستم تصفیهخانه برای حذف آلودگی در محل تولید نداریم و این آلودگیها مستقیماً وارد دریا میشوند.»
زهکشهای کشاورزی و فاضلاب انسانی و صنعتی که مربوط به شهرهای ساحلی حاشیه دریای خزر است، مستقیم وارد رودخانه و دریا میشود. رودخانههای سیاهرود، سفیدرود، تجن و بابلرود حجم بزرگی از فاضلاب را انتقال میدهند و این مسئله در مناطق ساحلی اثرگذار است.
آلودگی رودخانهها به فاضلاب، اثر کشنده و مهلک روی نوزادان ماهیانی دارد که در آبشیرین تولید مثل میکنند؛ این آلودگیها جمعیت گونههایی که در رودخانه زاد و ولد میکنند را کاهش میدهد.
از سوی دیگر هم محیطزیست اعلام کرد: صرفاً آلودگی دریا زمینه افت جمعیت را فراهم نمیکند. بلکه «عدم تأمین حقابه لازم برای رودخانهها در فصل تخمریزی ماهیان، منجر به کاهش تنوع آبزیان شده است.
قربانعلی محمدپور، مدیرکل محیطزیست گیلان نیز ضمن تأیید اثرآلودگی بر جمعیت آبزیان از «نبود مطالعات و گزارشهای رسمی درباره اثرآلودگی بر کاهش تنوع زیستی خزر» خبر میدهد. این مقام محیطزیست، نبود آلودگی نفتی در خزر را نکته مثبتی برای این اکوسیستم آبی توصیف میکند و درباره بحث آلودگی دریا به فاضلاب نیز توضیح میدهد: «اقدامات زیادی در حوزه انزلی، لنگرود، رودسر و حوضه تالش برای جلوگیری از واردشدن فاضلاب به دریا انجام شده است. همچنین اقداماتی برای بهبود وضعیت رودخانههای زرجوب و گوهررود که میتواند تالاب و دریا را آلوده کند، انجام دادهایم.»
این در حالی است که محیطزیست از گزارش صیادان مجازی و کارتدار استان گیلان درباره جمعیت آبزیان استفاده میکند. ولی در مجموع گزارشها، کاهش صید در خزر را نشان میدهند که میتواند زنگ خطری برای کاهش تنوعزیستی خزر باشد. پیش از این هم برداشت بیرویه شن، ماسه، ورود فاضلابهای صنعتی، خانگی و کشاورزی و همچنین ساخت متعدد انواع سدها در بالادست که موجب کاهش سهم آب رودخانه سفیدرود در گیلان شده، رشد ماهیان خاویاری را به خطر انداخته است.