سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: کتاب «تربیت کودک بدون کتک یا لوس کردن» (نگرشی عملی به شیوههای تربیت فرزندان) نوشته الیزابت کرری و ترجمه نسرین پارسا یکی از آثار مفید و کاربردی برای والدینی است که در پی روشی متعادل و به دور از لوس کردن یا تنبیه کردن برای تربیت کودکان خود و مواجهه اصولی با رفتار آنان هستند. این کتاب از سوی انتشارات رشد روانه بازار کتاب شده و با قیمتی بسیار مناسب در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است. با هم مروری بر محتوای این کتاب داریم.
مسئله تربیت صحیح فرزندان، اصول علمی و عملی آن و ضرورتی که در باب تربیت فرزند هم از جهت علمی و هم از جهت کاربردی وجود دارد، مؤلف کتاب «تربیت کودک بدون کتک یا لوس کردن» را بر آن داشته است تا با روشی خاص به این بحث مهم بپردازد؛ روشی که مؤلف اذعان دارد با نگرشی عملی به شیوههای تربیت فرزندان است. الیزابت کرری این کتاب را حاصل تجربیاتش به عنوان یک مادر و یک پرورشدهنده والدین میداند. در باب ضرورت تألیف این کتاب باید گفت: تربیت فرزند و استفاده از شیوههای صحیح برخورد با فرزندان در تمام دورههای رشدی تضمینکننده آینده والدین، فرزندان و جامعه خواهد بود.
زندگی انسان دارای فراز و نشیبها و سختیهایی است، اما به اشتباه زمانی که از سختی زندگی صحبت به میان میآید، ذهن افراد به سختی کار و سختیهای متعلق به زندگی روزمره معطوف میشود. البته نمیتوان از سختیهای این امور چشمپوشی نمود ولیکن از سختترین و مهمترین مسائل زندگی، مسئله تربیت فرزند است. تربیتپذیری از ویژگیهای ذاتی انسانها محسوب میشود، فرزندان هم از این قاعده مستثنی نیستند و به نوعی بروز و ظهور تربیت در کودکان بیشتر به نظر میرسد. در تربیت فرزندان رکن اصلی والدینی هستند که از ابتدای زندگی با تمام وجود نفس کشیدن و رشد فرزندانشان را احساس کردهاند. این سخن مسئولیت والدین را به مراتب برای تربیت فرزندان، سنگینتر و حیاتیتر مینماید. در تمام امور زندگی اعتدال نقشی مؤثر در زندگی افراد ایفا میکند، فرزندپروری هم در قالب این قاعده قرار میگیرد؛ لذا در مسیر تربیت، والدین میبایست تعادل را حفظ کنند و از روشهایی که سبب استفاده از تنبیه یا منجر به لوس شدن فرزندان میشود، پرهیز کنند.
در این کتاب، مطالبی که ابتدای سخن در باب اهمیت موضوع به آنها پرداخته شد، با محوریت نگرشی عملی به شیوههای تربیت فرزندان، بیان شده است. این مهم را مؤلف در قالب هفت فصل با شیوه نگارشی خاصی به رشته تحریر درآورده است.
در فصل اول کتاب مؤلف راهنمایی کودک را تشبیه به یک کرسی سهپایه میکند که پایههای آن متشکل از آگاهیهای والدین از ارزشهای شخصی خودشان، انتظارات معقول و مطابق با واقع داشتن از فرزندان و خویشتنپذیری است. در صورتی این کرسی کارآیی لازم را خواهد داشت که هر کدام در جای خود حاضر باشند. اهمیت این ارکان زمانی هویدا میشود که در صورت نبود یکی از آنها آسیبهایی متوجه والدین و فرزندان خواهد شد. به عنوان نمونه اگر انتظارات والدین از فرزندان خارج از سطح رشدی فرزندان باشد، اضطراب به همراه میآورد. از همین رو در جدولی دستورالعملهایی برای استفاده از نمودار رشدی ارائه شده است، ضمن اینکه دانشمندان معتقدند که سرعت یادگیری در کودکان هم متفاوت و وابسته به اموری است.
در فصل دوم، نویسنده شش گامی که در جهت حل مسئله باید باشد را ذکر میکند؛ از آن جمله میتوان به تعریف مشکل از نظر رفتاری، جمعآوری اطلاعات، مشخص شدن شخصی که مشکل را داراست و... اشاره کرد که در این فصل به تفصیل با ذکر نمونهها و مثالهایی به آنها پرداخته شده است. در فصل بعدی کتاب که اجتناب از مشکلات نامگذاری شده، مؤلف معتقد است با برقراری ارتباط روشن و صادقانه میتوان از ظاهر شدن مشکلات جلوگیری کرد. سپس برای کاهش مقدار و فراوانی شدت بروز تناقضات چهار قانون را ذکر مینماید که البته در همه این موارد انعطاف داشتن والدین و داشتن برخوردهای صحیح آنها در رفتارهای غیرمنتظره فرزندان، نقش مهمی دارد.
از جمله نکات کلیدی در کتاب این است که اگر والدین قصد تحسین فرزندان را در هنگام سر زدن عملی از سوی او دارند، بایسته است که صبر پیشه کنند و خلاقیت فرزند را متوقف نکرده و زمان تحسین را به بعد از انجام عمل موکول کنند. از اهم نکات و مفاهیم اساسی دیگری که در کتاب آمده میتوان از سازماندهی مجدد، نحوه صحبت و مقدار آن با فرزندان و گوش دادن فعال نام برد. در رابطه با مورد اخیر باید افزود که گوش دادن فعال به عنوان کلید موفقیت در رابطه والدین و فرزندان محسوب میشود و همچنین این مفهوم را برای ما مشخص میکند که والدین بگذارند کودک خودش راهحل را پیدا کرده و سریع به او راهحل را ارائه نکنند. فصل چهارم به یکی از مهمترین مباحث مطرح شده در علم روانشناسی و یادگیری میپردازد و آن چیزی جز تقویت رفتار مناسب نیست.
مؤلف کلید بهبود بخشیدن به رفتار کودک نوپا و پیشدبستانی را تقویت رفتار مناسب میداند. کتاب تأکید میکند رفتار والدین نباید به گونهای باشد که بچه برای جلب توجه رفتاری از خود بروز دهد که سرزنش برای خود بخرد. بر همین اساس تأکید شده است که در تربیت فرزند در موارد بسیاری، واکنش و توجه مثبت غیرمشروط نقش مهم و بزرگی ایفا میکند.
در مجموع میتوان اینگونه اذعان کرد این کتاب در عین حال که در پی ارائه مطالب و مفاهیم علمی همچون انواع تقویت، خاموشی و... است، همچنین به دنبال بیان توصیههایی عملی در مورد شیوههای تربیت فرزندان است. مخاطب اصلی این کتاب والدین هستند، اما اساتید و دانشجویان رشتههای علوم تربیتی و روانشناسی و مشاوره هم میتوانند از این کتاب استفاده نمایند. از جمله نقاط قوت کتاب میتوان به ذکر خلاصهای در آخر هر فصل، همچنین تمرینها و دستورالعملهایی که از آنها برای تثبیت و جا افتادن مباحث استفاده شده است، اشاره نمود. از همین رو برای مخاطبانی که قصد اتخاذ شیوههای عملی تربیت فرزند را دارند، پیشنهاد میشود قلمی برداشته و مرحله به مرحله و گام به گام با کتاب پیش بروند.