حسین مسافرآستانه میگوید بیشترین معضلات تئاتر کشور ناشی از بیبرنامه بودن دولت در قبال تئاتر است و در حالی که کشورهای مدعی دموکراسی هم نظارت کاملی روی تئاتر دارند، در ایران تئاتر از سوی دولت رها شده و همین باعث بروز معضل شده است.
تعدادی از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هفته گذشته با ارسال نامهای انتقادی به وزیر ارشاد، از وضعیت تئاتر انتقاد کرده و نسبت به رعایت نشدن حریمها و عبور از خطوط قرمز در نمایشها هشدار دادند.
مجلس نگران افراطیگری در تئاتر
حجت الاسلام احد آزادیخواه درباره این نامه میگوید: «این تذکر از سوی کمیسیون فرهنگی نبوده بلکه از سوی عدهای از نمایندگان مجلس چند روز پیش با مدیریت آقای پژمانفر صورت گرفته است.» وی ادامه میدهد: «متنی که تهیه شد خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، ما در عرصه تئاتر متأسفانه یک افراطگریهایی را میبینیم که قابل دفاع نیست. بعضاً نویسندگان و کارگردانان حوزه تئاتر حریمها را رعایت نمیکنند و عبور از خط قرمز دارند.» آزادیخواه میافزاید: «ما در کشور آرمانهایی داریم که باید مقدس بدانیم، با عنایت به اینکه عرصه هنر باید شاد و مروج نشاط باشد، اما این تعارضی با این آرمانها و اصول ندارد! بعضاً دیده میشود متأسفانه این مسائل رعایت نمیشود و این ایراد جدی به تئاتر است البته ما در عرصه سینما هم اشکالاتی را مشاهده میکنیم.»
این نامه با واکنش شهرام گیل آبادی، مدیرعامل خانه تئاتر روبهرو شد. گیل آبادی که به عیادت حسین محباهری، بازیگر پیشکسوت سینما و تئاتر رفته بود، در واکنش به نامه نمایندگان مجلس، گفت: «این کاری که نمایندگان کردند، وجه احساسی آن قویتر از کار کارشناسی بود، در حالی که قبل از این اتفاق اگر سؤالی میکردند و جلسات کارشناسی میگذاشتند، بدنه تخصصی تئاتر ایران و خانه تئاتر آمادگی داشتند اطلاعات و نکات کارشناسی و ارزشیابی خود را از شرایط موجود در اختیارشان قرار دهند.»
گیل آبادی ادامه داد: «این اتفاق خوبی نیست که نتیجه نظر نمایندگان مجلس در فضای تخصصی به جای اینکه توجهها را جلب کند، بیاعتمادی ایجاد کند. من دوست دارم نماینده مجلس وقتی صحبت میکند با پشتوانه کارشناسی باشد و تنها در این صورت است که نظراتش در فضای تخصصی تأثیرگذار میشود.»
آزادیخواه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی در مصاحبه با یکی از خبرگزاریها اظهارات گیلآبادی را درباره اینکه نمایندگان تئاتر نمیبینند، رد میکند و میگوید که اهل تئاتر دیدن است، اما همه این دعواهای رسانهای باعث نمیشود که موضوع اصلی که همان معضلات تئاتر و رعایت نکردن هنجارهای جامعه در تئاتر است، فراموش شود. حسین مسافرآستانه، هنرمند پیشکسوت تئاتر، درباره نامه نگاریها و اظهار نظرهای چند روز اخیر درباره تئاتر به «جوان» میگوید: «تئاتر از نظر فرهنگی بالا و پایین شده و مشکل دارد، اما این اظهار نظرها نمیتواند مشکلی را حل کند، اگر نمایندگان مجلس به دنبال حل مشکل تئاتر هستند باید به دنبال ریشه معضلات باشند.»
مسافرآستانه با تأکید بر اینکه چیزی با ارجاع یک نامه به وزیر حل نمیشود، به نمایندگان مجلس توصیه میکند: بهتر است به دنبال علت این معلولها باشیم وگرنه در شرایط موجود تئاتر به حد کافی مظلوم است و هر کس از راه میرسد میخواهد بر سر تئاتر بکوبد.»
با نامهنگاری کاری درست نمیشود
وی با تأکید بر اینکه به طور مستقیم با مشکلات تئاتر کشور روبهرو است و به خوبی از شرایط نمایشها و آثاری که مسائل اخلاقی را رعایت نمیکنند، آشناست، میگوید: «اینکه برخی از آثار مسائل اخلاقی و خطوط قرمز را رعایت نمیکنند، قابل کتمان نیست، اما وزارت ارشاد و شورای نظارت و ارزشیابی تئاتر به سختی روی نمایشها نظارت دارند و بسیاری از تئاترها ممیزی میخورند، اتفاقاً الان یکی از انتقادهای تئاتریها این است که چرا نظارتها تا این حد سختگیرانه است! در حالی که سختگیری کمکی به تغییر وضع موجود نمیکند بلکه معضلات تئاتر نیازمند نگاه جامعه شناسانه برای حل شدن است.»
مسافرآستانه در پاسخ به این سؤال که ریشه اصلی مشکلات تئاتر به خصوص در بخش خصوصی چیست؟ میگوید: «علت اصلی بیبرنامه بودن دولت در مقابل تئاتر است، حتی در کشورهایی که ادعای دموکراسی هم دارند روی تئاتر نظارت و برنامهریزی وجود دارد، اما در ایران میبینیم که هیچ برنامهای از سوی دولت برای تئاتر وجود ندارد و تئاتر کشور به حال خودش رها شده است. در این شرایط هم عدهای در بخش خصوصی پیدا میشوند که سوءاستفاده کنند.»
دولت تئاتر را رها کرده
مسئول تماشاخانه ایرانشهر، تأکید میکند: «دولت برای تئاتر برنامه ندارد، چون اگر برنامه داشته باشد باید از آن حمایت کند و حمایت از تئاتر به معنای تخصیص بودجه است و دولت، چون نمیخواهد بودجه بدهد، کاری هم به تئاتر ندارد.»
مسافرآستانه با بیان اینکه تئاتر زیرساخت فرهنگی و تربیتی برای نسلهای آینده است، میگوید: «چرا فقط نگاه تفریحی به تئاتر رواج پیدا کرده و خبری از تئاترهای آموزشی نیست؟ تئاتر نیازمند بحثهای فکری است.»
چرا تئاتریها نسبت به ورود پولهای مشکوک ساکتند؟!
یکی از مشکلاتی که تئاتر اخیراً با آن روبهرو شده و فعلاً در سطح وسیعی دیده نمیشود، ورود پولهای مشکوک به بدنه تولید در تئاتر است، مسافرآستانه که سابقه حضور در سازمان سینمایی را دارد، با اشاره به ابراز نگرانی تهیهکنندگان سینما در قبال ورود پولهای کثیف، میگوید: «در سینما میبینیم تهیهکنندهها خطر ورود پول مشکوک را متوجه شده و میدانند که این پول باعث نابودی سینما میشود، چون هزینههای تولید را بالا برده و تهیه کنندههای بخش خصوصی قادر به تأمین هزینههای ساخت نخواهند بود، ولی متأسفانه میبینیم که کارگردانان و تهیهکنندههای تئاتر نه تنها نسبت به وجود پولهای مشکوک اعتراضی ندارند بلکه از آن استقبال هم میکنند، ورود این پولها میتواند جریان تولید آثار نمایشی را به مخاطره بیندازد.» هنرمند پیشکسوت تئاتر در انتها میگوید: «تعاریف ما از تئاتر خصوصی و تئاتر تجاری کاملاً غلط است و اکنون میبینیم که تئاترهای خصوصی بیشتر به سمت تئاترهای روحوضی و تجاری رفتهاند و با تغییر اسامی سعی دارند همان محتوا را عرضه کنند و این فاجعه بار است.»
آنچه از سخنان این کارگردان و مدیر باسابقه تئاتر برمیآید این است که هنر نمایش نیازمند ایجاد ساختاری برای اصلاح روند فعلی است؛ روندی که در آن دولت مسئولانه نسبت به تئاتر رفتار کند و از بار مسئولیتهای حمایتی و نظارتی در قبال تئاتر شانه خالی نکند.