رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با جمعی از هنرمندان و سریالسازان تلویزیون، توصیههایی درباره ساخت سریال بیان کردند. از جمله این موارد توصیه به دفاع از عظمت ایران، از فرهنگ ایران، از خانواده ایرانی، از حرکت باشکوه ملت ایران و... امیدوارانه بودن و ساخت سریال درباره دوران پیش از انقلاب و البته دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب بود. «جوان» در گفتوگو با «محمود فلاح» تهیه کننده با سابقه سینما و تلویزیون که در کارنامهاش، تهیه آثاری مانند «خوشرکاب»، «تفنگ سرپر» و «مختارنامه» را دارد، به اینکه چطور میتوان سریالی ماندگار برای تلویزیون ساخت، پرداخته است.
گفته میشود مخاطب سینما به طور انتخابی فیلم میبیند، ولی مخاطب تلویزیون مجبور است هر سریالی که پخش میشود را نگاه کند، برای همین باید سریال به گونهای ساخته شود که از مخاطب پنج ساله تا ۸۰ ساله با آن ارتباط برقرار کند، این درست است؟
البته که این صحبت یک مزاح عامیانه بود که متداول شده، در تلویزیون هم باید ابتدا مخاطب را شناخت و بعد برای آن سریال ساخت. تلویزیون هم مانند سینما دارای ژانرهای مختلف و مخاطب هدف است. بر اساس فیلمنامه سریال، ما دارای ژانرهایی مانند خانوادگی، کودک یا ورزشی هستیم. خیلی هم کم پیش میآید که یک سریال هم اجتماعی باشد و هم به کودک بپردازد و ورزش هم در آن دیده شود، حتی زمان پخش سریال در اینکه چه گروه سنی مخاطب آن است مؤثر است و سریال ساز تلویزیون باید به این موضوع و شبکهای که قرار است سریال از آن پخش شود، توجه کند. این شرایط به فیلمساز میگوید که در سریالش باید به چه نکاتی قویتر پرداخته شود و از کنار چه مواردی به آرامی عبور کند.
رهبر انقلاب در دیدار اخیر با هنرمندان سریالساز، درباره توجه به ساخت سریال دفاع مقدسی صحبت کردهاند، شما چند سریال موفق از جمله «خوشرکاب» تولید کردید. سریال موفق دفاع مقدسی چه ویژگیای دارد؟
یکی از دلایلی که میتواند سریال را موفق کند این است که چه چیزی برای ساخت سفارش داده میشود و سفارش دهنده چه چیزی از سریال ساز میخواهد. خوش رکاب، سریال دفاع مقدسی بود که قصهای اجتماعی و خانوادگی داشت و برای همین در زمان خودش همه آن را نگاه میکردند. شاید اگر زمان ساخت «خوشرکاب» فرق میکرد، آن اتفاق برایش نمیافتاد. برای همین است که میگویم زمان شناسی ساخت سریال بسیار مهم است.
یعنی ممکن بود که اگر در زمان دیگری ساخته میشد، اینقدر استقبال از آن نمیشد؟!
میشود گفت: «خوش رکاب» از جمله آثاری است که تاریخ مصرف ندارد، البته این موضوع برای همه آثار تلویزیونی عمومیت ندارد. تهیهکننده و کارگردان سریال باید به شرایط جامعه نگاه کنند و حداقل یک یا دو سال آینده را پیشبینی کنند که شرایط به چه نحو خواهد شد تا سریال در زمان پخش با مشکل بیننده روبهرو نشود و مخاطب تلویزیون آن را پس نزند.
خوش رکاب جزو اولین آثاری بود که نگاه صرفاً حماسی به دفاع مقدس نداشت، بعد از آن بود که در سینما هم شاهد تولید «اخراجیها» بودیم، چطور میشود باز هم سریالی تاثیرگذار در ژانر دفاع مقدس ساخت؟
خوش رکاب و اخراجیها، تقریباً یک تم دارند و در یک دوره زمانی ساخته شدهاند. خوشرکاب در زمان خودش نگاه نویی به جنگ داشت؛ از یک طرف اثری دفاع مقدسی و از طرف دیگر سریالی ضد جنگ بود. بعد از آن هم آثار متعددی با این نگاه ساخته شد. ساخت سریال برای دفاع مقدس، هیچ وقت قدیمی نمیشود و هر زمانی که بخواهید میتوانید موضوعات بکر درباره دفاع مقدس پیدا کنید، اما درباره اینکه تاثیرگذاری داشته باشد، باید به زمان ساخت سریال توجه کرد؛ اینکه برای چه مقطعی از زمان قرار است سریال ساخته شود. وقتی در دهه ۹۰ میخواهیم سریال دفاع مقدسی بسازیم باید به الزامات این دهه توجه کنیم.
به نظرتان سریال دفاع مقدسی که در دهه ۹۰ ساخته میشود باید چه الزاماتی داشته باشد؟
به نظرم در این دهه باید در سریالهای دفاع مقدسی به اینکه دفاع مقدس برای حفظ وطن، دفاع از خاک، خون و ناموس کشور بوده است، توجه کرد؛ موضوعاتی که با توجه به شرایط کشور، الان باید پررنگ شود.
شما «مختارنامه» را به عنوان کاری فاخر در کارنامه خود دارید که هنوز هم بعد از نزدیک به دو دهه از تلویزیون پخش میشود و مخاطب دارد، چه شد که مختارنامه ماندگار شد؟
مختارنامه در ابتدا ژانر مذهبی است، این ژانر همیشه در کشور ما پرطرفدار بوده است. این سریال همچنین ژانر تاریخی و جنگی دارد که هر کدام از ژانرهای پرطرفدار فیلم و سریال هستند. میرباقری هم که استاد ساخت سریال است و میدانست سریال را چطور بسازد که در اذهان ماندگار شود. کافی است در کنار میرباقری، دو یا سه نویسنده و یک ناظر خوب بگذارید تا آنها کار خود را بکنند و اثری خوب ساخته شود. ما مختارنامه را طوری ساختیم که تاریخ مصرف نداشته باشد.
به عنوان تهیه کننده، توصیهای به میرباقری برای جذابتر شدن سریال «مختارنامه» داشتید؟
بله، مگر میشود که تهیه کننده به کارگردان توصیهای نداشته باشد؟ ما در طول کار همیشه باهم در حال تبادل نظر بودیم و جلسات متعددی با شورای نویسندگان سیما داشتیم. در آن جلسات مشخص میشد که کدام بخشهای سریال باید قویتر ساخته شود و کدام بخشها نیاز به پرداخت زیاد ندارد.
به طور مشخص توصیهای از این جلسات در خاطرتان هست؟
آقای رسول جعفریان مشاور تاریخی سریال بودند، خاطرم هست که توصیه میکردند که حضور خانمها در سریال پررنگتر باشد و پرداختن به صحنههای نبرد و جنگ در مختارنامه بیشتر شود.
قرار نیست در سریال جدید داوود میرباقری همکاری داشته باشید؟
نه متأسفانه در این سریال همکاری ندارم. ابتدا قرار بود من و داوود (میرباقری)، سریال سلمان را با هم بسازیم، ولی ساخت سریال «مختارنامه» بیش از حد به طول انجامید و دیدم که به این شکل نمیتوانم ادامه دهم. مدیران صداوسیما هم تصمیم گرفتند که برای «سلمان فارسی» تهیه کننده جدیدی بیاورند. هنوز هم تهیه کننده اصلی سریال مشخص نشده است. با اینکه فکر میکنم داوود آنقدر کارش را بلد است که خودش میتواند کار را پیش ببرد و اگر تهیه کننده برای کار او بگذارند صرفاً برای کمک است.