طی روز‌های اخیر آرام آرام ادبیات مقامات دستگاه سیاست خارجه کشورمان نسبت به اروپایی‌ها تغییر کرده و بر خلاف ماه‌های گذشته وزیر امورخارجه و معاون وزیر خارجه، سطح گلایه‌ها از عملکرد اروپایی‌ها را به طرز محسوسی افزایش داده‌اند؛ برداشت‌های متفاوت می‌توان از تغییر موضع دستگاه دیپلماسی نسبت به اروپا داشت:
الف- نخستین برداشت این است که دستگاه دیپلماسی عطای توافق هسته‌ای را به لقایش بخشیده و تصمیم قاطع گرفته تا مدارای بی پایان با غرب را تبدیل به «تغییر رفتار» کرده و با تصمیماتی نظیر «تعلیق تعهدات برجامی ایران» حقوق هسته‌ای تضییع شده ایران را احیا کند.
ب- برداشت دوم؛ مقامات دولت جهت کاهش فشار افکار عمومی (به دلیل بلانتیجه بودن اعتماد به غرب)، ادبیات انقلابی و تهاجمی در برابر اروپا اتخاذ کرده‌اند و معتقدند در مقاطعی که دادن امتیاز‌های حداقلی توسط غرب به طرف ایرانی جدی می‌شود، ادبیات محافظه‌کارانه جای خود را به ادبیات انقلابی می‌دهد.
برای فهم درست این دو گزاره، باید تغییرات ادبیات یک سال اخیر مقامت سیاست خارجه مورد مداقه قرار بگیرد.
۱- تیم مذاکره کننده ایران در پاییز سال گذشته بعد از «دفاع از برجام به هر قیمتی» و «دستاوردتراشی برای توافق هسته‌ای» بالاخره نسبت به عملکرد امریکا در برجام (بعد از دو سال نقض آن توسط امریکا) تهدید به خروج از برجام کرد. ظریف در آن مقطع زمانی در گفتوگو با سی ان ان صراحتاً و نه در قالب جمله‌ای مشروط و مبهم امریکا را «ناقض متن» برجام معرفی و برای اولین بار در مصاحبه با نشنال اینترست، «تهدید» به کناره‌گیری از توافق هسته‌ای کرد. «تغییر لحن» آن روز، چون «استمرار» نداشت، محاسبات امریکایی را تغییر نداد و نهایتاً منتهی به «خروج امریکا» از برجام شد. بعد از خروج امریکا از برجام، دستگاه دیپلماسی نه تنها سیاست‌های هیئت حاکمه ایالات متحده را مورد انتقاد قرار نداد بلکه این بار برای زنده ماندن برجام و نجات تز «عادی سازی روابط با غرب» نخست «مرزگذاری و تفکیک میان اروباما-ترامپ» آغاز و سپس «سفیدنمایی اروپا» به عنوان دو هدف عمده مورد توجه قرار گرفت. پس از گذشت هفت ماه از خروج امریکا از برجام این دو هدف نیز به بن بست رسیده است؛ چرا که جان کری به صراحت، اصل خروج از برجام را تأیید و آن را نسخه مشترک اوباما-ترامپ عنوان و عامل اصلی انتقاد به دونالد ترامپ را «زمان خروج از برجام» عنوان کرد. از سوی دیگر طی هفت ماه اخیر اروپا نه تنها تعهدات دهگانه برجامی را اجرایی نکرده بلکه کانال ویژه مالی موسوم به SPV را نیز راه‌اندازی نکرده و با فرصت سوزی هدف اصلی خود را استمرار تعطیلی صنعت هسته‌ای ایران عینیت بخشیده است.
۲- عباس عراقچی در روز‌های اخیر نخست بیان می‌کند: «اعمال مجدد تحریم‌های امریکا، مزایای برجام را به صفر نزدیک کرده است» و «نگرانی‌ها نسبت به آینده برجام افزایش یافته است.... اروپا، باید بتواند هر چه زودتر‌ساز و کار‌های لازم برای تأمین منافع اقتصادی ایران از این توافق را تضمین کند». به صفر رساندن مزایای برجام بعد از هفت ماه امیدواری به برجام توسط عراقچی، در برداشت نخست نشان‌دهنده ناامیدی تیم مذاکره کننده کشورمان از آینده برجام و اجرای تعهدات توسط اروپاست. اما سخنان روز گذشته عباس عراقچی نشان می‌دهد که موضع‌گیری چند روز پیش وی شاید علت دیگری داشته است. عراقچی در گفتوگو با ایرنا می‌گوید: «تلاش اروپا برای ایجاد سازوکار مالی به‌رغم فشار‌های فزاینده امریکا ادامه دارد. از آنجا که در جریان تلاش‌های آن‌ها هستیم به نظرمان باید فرصت بیشتری به اروپایی‌ها داده شود.» اینکه گفته شود ایران باید فرصت بیشتری به اروپا بدهد! در درجه اول نمایانگر عدم ثبات تصمیم گیری و نظرات نهایی واحد در رأس دستگاه دیپلماسی درقبال اروپایی‌هاست و مهم‌تر از آن نشان می‌دهد وزارت امورخارجه از رفتار امروز اروپا (فرصت سوزی‌های در اجرای تعهدات ایران) دچار سردرگمی و انفعال است!
موضع گیری مقطعی و دفعی آن‌هم بدون استمراربخشی، نمی‌تواند رفتار غربی‌ها که بر اساس باوری مبنی بر «ایران به هرقیمتی خواهان حفظ توافق هسته‌ای است» را تغییر دهد. حال امروز نباید «عدم استمرار» مواضع قاطع در برابر امریکا در سال ۹۶، تکرار شود.
۳- برجام سه دستاورد مهم را تاکنون به همراه داشته است «نسخه جریان غرب باور برای اداره کشور را فاقد کارایی معرفی کرده»، «اثبات کرده اعتماد به امریکا فاقد بعد عقلانی و اقتصادی است» و «اروپایی‌ها بر اساس منافع مشترک با امریکا، هیچ‌گاه نمی‌توانند ضامن تأمین منافع ایران باشند» و حال به جای اعتراف به این گزاره‌ها، نباید شاهد «خرید زمان» برای اروپایی‌ها باشیم و بعد از سه سال از برجام و هفت ماه از فرصت سوزی اروپا، باید تغییر «لحن» مقطعی را به تغییر «باور» تبدیل کنیم. یک ضرورت حیاتی برای دستگاه سیاست خارجه تغییر تفکر نسبت به اروپایی‌هاست و اقدامات و رفتار‌هایی که گزاره «توافق هسته‌ای پایلوت عادی سازی رابطه ایران با غرب است» را تقویت می‌کند باید حذف کرد.
احسنت 
