محمدرضا سوري
با وجوداينكه صنايع مختلفي كه در استان مركزي فعاليت دارند وتاكنون نيز توانسته اند تا حدودي عملكرد مثبتي از خود برجاي بگذارند ، با اين حال هيچكدام به اندازه دوصنعت توليد گل وماهي زينتي نتوانسته اند اقتصاد مركزي را رونق بخشند. موضوعي كه موجب شد تا رییس انجمن گل و گیاهان زینتی در مراسم افتتاح نمايشگاه بين المللي گل وگياه مركزي اعلام كند:« با توجه به اينكه درآمد سالانه بازار جهانی گل و گیاه 300 میلیارد دلار است انتظار داریم بتوانيم حداقل یک میلیارد دلار آن را به خود اختصاص دهیم كه دراين ميان نقش اين استان مركزي دراين زمينه از اهميت دوچنداني برخوردار است .» اين درحالي است كه رونق پرورش ماهيان زينتي دراين استان كه سهم مهمي در بازارهاي داخلي وخارجي دارد موجب شد تا نخستین شهرک ماهیان زینتی کشور دراين منطقه ايجاد شود وعملا اثباتي بر تبديل شدن محلات به قطب دوم پرورش ماهيان زينتي باشد.
******
آمارهاي جهاد كشاورزي نشان مي دهد درحال حاضربیش از ۶۰۰ میلیون انواع گل و گیاه زینتی در محلات استان مركزي تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی شده است.
اين درحالي است كه ازاين مقدار 450میلیون گل‌های فصلی و نشایی، ۹۵میلیون از این تولیدات گل‌های شاخه بریده، ۷۵میلیون درخت و درختچه زینتی و ۲۱میلیون گل‌های آپارتمانی بوده است.
ازطرفي تولیدات گل و گیاه زینتی در محلات امسال در فضای باز و گلخانه به وسعت ۹۰۰هکتار انجام شده است که نسبت به مدت مشابه قبل حدود ۲۰درصد افزایش دارد.
همچنين طبق آمارها ،گل‌های شاخه بریده این شهرستان از گونه‌های گلایل، میخک، داوودی، لیسیانتوس، آنتوریوم و لیلیوم است.
اين درحالي است كه مهمترین گل‌های آپارتمانی این شهرستان حسن یوسف، گل سنگ، کاکتوس، شفلرا، دیفن، باخیا، پتوس و فیکوس و گل‌های نشایی و فصلی شامل انواع اطلسی، بنفشه، میمون، سلوی، پریوش و آهار است.
مهمترین انواع درخت و درختچه زینتی تولیدی امسال در محلات را نیز انواع رز باغچه ای، شاهپسند، ختمی، یاس، بید، زرشک زینتی و شمشاد است .
مدیر جهاد کشاورزی محلات با تاييد اين آمار مي گويد: «۳۰درصد از مردم محلات در صنعت گل اشتغال دارند و دانش فنی تولید گل محلات در دنیا بی‌نظیر است.»
عبدالله محمودی مي افزايد:«محلات از ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله قرار گرفتن در مرکز جغرافیایی و جمعیتی کشور، ارتفاع یک هزار و ۷۵۰متری از سطح دریا، احاطه دشت به وسیله کوه‌های بلند، شیب رو به جنوب منطقه و بافت خاک مناسب برای پرورش انواع گل برخوردار است.»
اين اظهارات درحالي است كه سابقه گلکاری در محلات بیش از ۷۰سال است و در این شهرستان ۵۵هزار نفری، افزون بر سه هزار نفر به صورت رسمی در قالب ۷۰۰ واحد تولید و پرورش گل و گیاهان زینتی مشغول به کار هستند.
مدیر جهاد کشاورزی محلات با بيان اينكه سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی در استان مرکزی ۹۹۰هکتار است که حدود ۹۰درصد آن متعلق به شهرستان محلات است مي گويد:« محلات بیشترین سطح زیر کشت وپرورش انواع گل و گیاه زینتی را در کشور داردو ۱۸درصد از سطح زیر کشت کشور، ۱۲درصد از تولید گل شاخه بریده، ۸۰درصد تولید گل‌های فصلی نشایی، ۲۱درصد از تولید درخت و درختچه‌های زینتی و ۱۴درصد از گیاهان آپارتمانی کشور در محلات است.
اين مهم موجب شده تا تولید ۳۵۰گونه مختلف گیاهان زینتی، آپارتمانی و فضای سبز، محلات را به یکی از قطب‌های پرورش و تجارت گل و گیاه ایران تبدیل کرده است.
علاوه بر اين مهم، توليد متنوع ترين ماهيان زينتي در استان مركزي سبب شده تا اين منطقه دراين زمينه نيز در بين استانهاي كشور سرآمد باشد.
آمارهاي جهاد كشاورزي نشان مي دهد ،پنج میلیون و 300 هزار قطعه انواع ماهی زینتی در سال گذشته در این شهرستان تولید و عرضه شد .
آبزیان زینتی تولید شده در محلات پارسال در سطح 6 واحد پرورشی فعال و در 150 گونه بوده که در بازارهای داخلی و خارجی عرضه شده است.
مهمترین گونه های آبزیان زینتی پرورشی در محلات شامل پلاتر، اسکار ،گوپی دالر، پرت، دیسکوز، سنکو، مونی، فلاور و آنجل است.
اين درحالي است كه بچه ماهی های زینتی پرورشی از کشورهای تایلند و مالزی و استان های اصفهان و کاشان به کارگاه های پرورشی محلات وارد وسپس برای عرضه در بازارهای داخلی و خارجی تکثیر و پرورش می یابد.
همچنين 16 درصد از ماهیان زینتی کشور در شهرستان محلات تولید می شود و این شهرستان از نظر تنوع تولید ماهیان زینتی رتبه اول کشور را دارد و از نظر میزان تولید نیز استان مرکزی پس از اصفهان در جایگاه دوم است.
نگاهي به وضعيت توليد گل در كشور
از آنجا كه استانهاي مختلف كشور ظرفيت بالايي در پرورش انواع گل وگياه دارند لذا اين مهم موجب شده تا طبق آمارها ،ارزش صادرات گل و گیاهان زینتی کشور در شش ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه پارسال بیش از 100 درصد افزایش داشته است واين درحالي است كه تولید گل های خوراکی، سوپرسبزی ها، برگ بریده های زینتی، گیاهان جنگلی و تولید میوه‌های گرمسیری و زینتی مي تواند منبع خوب و درآمدزايي برای علاقمندان به فعالیت در اين حوزه باشد.
اهميت اين موضوع سبب شده تا تامین امنیت غذایی و ارتقای صادرات از رئوس وظایف وزارت جهاد کشاورزی است که سه راهبرد اصلی آن حفظ منابع پایه، تولید محصول یالم و اقتصادی کردن واحدهای تولید است.
مدیرکل امور گلخانه، گل و گیاهان زینتی و قارچ وزارت جهاد کشاورزی با تاييد اين موضوعات مي گويد:« تولیدات گل و گیاه کشور در فاصله سال های 92 تا 96 به میزان 30 درصد افزایش یافته که حاصل 26 درصد رشد در تولید گل های شاخه بریده و 45 درصد رشد در تولید گیاهان گلدانی است. »
اين درحالي است كه شیب تمایل بهره‌برداران به سمت تولید درختچه‌های تزئینی و گیاهان گلدانی است که ترکیب صادرات هم این رویکرد را تایید می کند.
تقوی مي افزيد :« در سال 96 بالغ بر پنج میلیون و 188 تن گل و گیاه زینتی به ارزش 22.7 میلیون دلار صادر شده که 80 درصد آنها انواع درخت و درختچه زینتی و گیاهان گلدانی و 20 درصد گل های شاخه بریده بوده‌اند. آمار صادرات در شش ماه نخست سال 97 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 73 درصد از لحاظ وزنی و 102 درصد از لحاظ ارزش افزایش داشته است.»
به گفته كارشناسان صنعت گل ، آموزش دستیابی به روش های به زراعی جهت رسیدن به حداکثر عملکرد ارقام گل نرگس در اقلیم های مختلف، معرفی ارقام پیش و میان رس و زودرس نرگس به منظور تعیین تقویم زمانی کشت، بررسی و معرفی سموم علف کش انتخابی برای باغ گل نرگس، بررسی موثرترین و اقتصادی ترین سموم انتخابی بر روی آفت حلزون، بررسی و تعیین پتانسیل ژنتیکی و سیتوژنتیکی ارقام بومی گل نرگس به منظور ثبت رقم، تعیین بهترین بافت خاک با تکیه بر افزایش بهره وری آب و افزایش عملکرد و یافتن بهترین فرمولاسیون مصرف نانوکودهای باغات نرگس را از جمله نیازها و زمینه های تحقیقاتی مناسب این حوزه است كه نياز است در اين زمينه به صورت جدي كار شود.
"لیلیوم"، پاشنه آشیل واردات پیازگل
با وجود اينكه در سالهاي اخيررشد وپرورش انواع گل وگياه در كشور موجب شدهتا ميران واردات به حد اقل ممكن برسد ، اما هنوز هم مواردي وجود دارد كه نياز است از خارج وارد شود كه به عنوان نمونه مي توان به واردات پیازگل لیلیوم اشاره كرد.
مدیرکل دفتر گلخانه، قارچ و گیاهان دارویی جهاد كشاورزي با تاييد اين موضوع مي گويد: «پیاز لیلیوم با اختصاص 93 درصد واردات، پاشنه آشیل واردات پیاز گل و گیاه زینتی کشور است.»
مهندس تقوی با بیان این که فرصتهای شغلی درآمدزای زیادی در تولید گل و گیاهان زینتی وجود دارد نمونه ای از این فرصتها در گلخانه های کوچک را تولید گیاهان زینتی مثل بنفشه آفریقایی و کاکتوس، گل های زینتی خوراکی مثل بگونیا و لادن و گیاهانی مثل فیلکوس یا تولید گیاهان دارویی و سوپرسبزی ها عنوان کرد.
اين اظهارات درحالي است كه تولید گیاهان درآمدزا مثل برگ بریده های زینتی از قبیل بنجامین ابلق، گیاهان جنگلی مثل همیشک و میوه های گرمسیری مثل موز و آناناس یا فعالیت در ایجاد ارزش افزوده از طریق تولید گل خشک و رنگ آمیزی گل های زنده و خشک، ساخت تراریوم و ویواریوم و ...، چاپ پیام های مناسبتی بر روی گل و تولید میوه های زینتی را از دیگر فرصتهای شغلی مناسب در این حوزه است.
توانمندي موجود در صنعت پرورش گل وگياه در كشورنشان مي دهد،
به دليل بحران آبی راهی جز توسعه گلخانه ها نداریم جايگزيني باغباني به جاي زراعت نداريم اين درحالي است كه درآمد سالانه بازار جهانی گل و گیاه 300 میلیارد دلار است که انتظارمي رود حداقل یک میلیارد دلار آن را به خود اختصاص دهیم.
يكته تاز پرورش گل وگياه در منطقه شويم
با وچود اينكه در سالهاي اخير كشورهاي منطقه سعي كردند تا در زمينه پرورش گل وگياه گوي سبقت را از ديگران بربايند ، اما تنوع آب و هوايي درايران نشان داده كه هيچكدام توان رقابت با ما را ندارند.
رییس اتحادیه گل و گیاهان زینتی ایران با تاييد اين موضوع با ابراز تاسف از سهم 25 میلیون دلاری سال گذشته ایران از بازار 30 میلیارد دلاری گل منطقه مي گويد:«پژوهشکده گل و گیاهان زینتی با بضاعت مالی بسیار اندک دستاوردهای بزرگی داشته و با حمایت دولت و بخش خصوصی می تواند صنعت گل کشور را متحول کند.»
ابراهیمی مي افزايد: «فعالیت‌های علمی تحقیقاتی و برگزاری چنین کنگره‌هایی قطعا اثر مثبتی بر تولید و صادرات گل دارد. در همه دنیا حداقل یک درصد تولید ماخالص ملی را به تحقیقات اختصاص می‌دهند اما متاسفانه پژوهشکده ای مثل پژوهشکده گل و گیاهان زینتی با همه دستاوردهای بزرگی که داشته به دلیل عدم توان مالی قادر نیست انتظارات بخش خصوصی را پاسخ دهد.»
وی با بیان این که اتحادیه گل و گیاهان زیستی تعامل خوبی با اعضای هیات علمی پژوهشکده داشته و از کمک به آن دریغ نمی کندادامه مي دهد:« در حال حاضر بخش خصوصی فعال در صنعت گل و گیاهان زینتی توان مالی حمایت از محققان را دارد ولی انتظار می رود که بخش دولتی هم مثل همه کشورها سهم کافی از درآمد ناخالص ملی را به مراکز پژوهشی تخصیص دهد.»
همانطور كه گفته شده درمنطقه هيچ كس توان رقابت با مارا در صنعت پرورش گل ندارد چرا كه از 15 کشور همسایه بیشترشان حتي با هزینه های بسیار سنگین قادر به تولید و صادرات گل و گیاهان زینتی نیستند مثلا چند سال پیش اعلام شد که عربستان 200 هزار شاخه رز صادر کرده که در بررسی ها مشخص شد اين اقدام نمادین بوده و توجیه اقتصادی ندارد.
اين درحالي است كه روسیه به دلیل سرمای شدید و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به دلیل شرایط نامساعد همیشه واردکننده گل باقی خواهند ماند و وظیفه مسوولان است که با افزایش توان مالی پژوهشکده امکان دستیابی بخش خصوصی به سهمی درخور از بازار منطقه را فراهم کنند. در حال حاضر حتی یک پانزدهم نیاز گل عراق را هم که بزرگترین مقصد صادراتی ماست تامین نمی کنیم.
لذا پیش بینی ظرفیت یک میلیارد دلاری صادرات گل و گیاهان زینتی ایران این رقم رامي توان کاملا قابل تحقق دانست .
سال 1381 هم بخش خصوصی اعلام کرد در صورت حمایت دولت تا سال 85 حجم صادرات گل و گیاهان زینتی را به 250 تا 500 میلیون دلار می رساند. اگرچه به دلیل فراهم نشدن شرایط حداکثر صادرات سالانه گل و گیاهان زینتی ايران 80 میلیون دلار بوده ولی مطمئنیم که با توجه به ظرفیتهای موجود در صورت توانمند شدن بیشتر بخش حصوصی در حوزه تجاری سازی امکان رسیدن به رقم یک میلیارد دلار صادرات را هم داریم.
از آنجا كه بازار گل بسیار متنوع و در حال تغییر است مثلا محققان پژوهشکده گل و گیاهان زینتی موفق شده اند بیش از 800 نوع مختلف گل های داوودی با رنگ های بسیار متنوع تولید کنند.
در دنیا بیش از 167 هزار واریته مختلف گل رز با رنگهای مختلف و گل های میخک با بیش از 30 رنگ مختلف وجود دارد که باید برای پاسخگویی به این بازار متنوع آماده باشیم. چه بسا مثلا چهار سال دیگر گل رز زرد در دنیا مد شد در آن صورت برای موفقیت در صادرات این گل باید توان تولید سریع آن را داشته باشیم.
اين توانمندي ها درحالي است كه در برخي موارد انواع بذر و پیازچه برخی گل های زینتی به داخل كشور وارد مي شود كه وارد کردن بذر واریته های بی کیفیت شمعدانی و اطلسی از خارج هیچ توجیهی ندارد.
محلات صاحب نخستين شهرک ماهیان زینتی کشور
بهره برداران در استان مركزي نشان داده اند كه اين منطقه علاوه بر پرورش انواع گل وگياه در زمينهئ توليد ماهيان زينتي نيز حرفهاي بسياري براي گفتن داردموضوعي كه سبب شده تا كشور نه تنها در زمينه واردات ماهبان زينتي خودكفا شود بلكه گوشه چشمي نيز به صادرات داشته باشد.
موضوعي كه موجب شد تا در سال گذشته چهار میلیون و 500 قطعه انواع ماهیان زینتی در کارگاه های پرورش ماهی این شهرستان تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی شود.
مدیر جهاد کشاورزی محلات با تاييد اين موضوع مي گويد:« ماهی زینتی تولید شده این شهرستان در هشت واحد پرورشی فعال و در 150 گونه پرورش داده شده است.»
عبدالله محمودی مي افزايد :« مهمترین گونه های آبزیان زینتی پرورشی در محلات شامل پلاتر، اسکار ،گوپی دالر، پرت، دیسکوز، سنکو، مونی، فلاور و آنجل است.»
به گفته وي ، بچه ماهی های زینتی پرورشی از کشورهای تایلند و مالزی و استان های اصفهان و کاشان به کارگاه های پرورشی محلات وارد می شود و برای عرضه در بازارهای داخلی و خارجی تکثیر و پرورش می یابد.
اين درحالي است كه 16 درصد از میزان ماهیان زینتی کشور در شهرستان محلات تولید می شود، و این منطقه از نظر تنوع تولید ماهیان زینتی رتبه اول کشور و از نظر میزان تولید بعد از استان اصفهان در جایگاه دوم قرار دارد، لذا اين موفقيت موجب شد تا نخستین شهرک پرورش ماهیان زینتی کشور در محلات تاسيس شود.
شهرستان محلات به علت فعالیت چشم‌گیر و سابقه ۳۸ ساله در پرورش و تکثیر ماهیان زینتی به یکی از قطب‌های اصلی کشور در این صنعت تبدیل شده است. از این‌رو راه‌اندازی شهرک ماهیان زینتی در محلات، نقش بسزایی در تحقق اشتغال پایدار و ارزآوری دارد.
مهر ماه ۹۵ و در آستانه سفر هیئت دولت یازدهم به استان مرکزی، «محمود زمانی قمی» استاندار سابق استان مرکزی از تخصیص ۱۰۰ درصدی اعتبارات برای پروژه‌های دارای ردیف اعتباری استان خبر داد.
آبان ماه ۹۵، «محمود حجتی» وزیر جهاد کشاورزی همزمان با سفر هیئت دولت به استان مرکزی از طریق ویدئو کنفرانس از آغاز عملیات اجرایی احداث مجتمع ماهیان زینتی محلات در سطح ۱۳ هکتار و اعتباری معادل ۶ میلیارد تومان، با اشتغالزایی برای ۲۰۰ نفر و تولید ۱۰ میلیون قطعه ماهی خبر داد.
سرانجام آبان ماه امسال اين شهرك تاسيس شد.
به گفته مدیر امور شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی اين شهرك با قطعه‌بندی زمین ۱۳ هکتاری این مجموعه در کنار دهکده گل و گیاهان زینتی محلات اولین و بزرگترین شهرک ماهیان زینتی کشوراست .
