محمد شریعتمداری در روز‌های پایانی حضورش در وزارت صنعت و تجارت در مکاتبه‌ای با گمرک، ممنوعیت صادرات مرغ و احشای آن اعم از گرم، سرد و یخ‌زده را لغو کرد و گمرک نیز در بخشنامه‌ای آزادسازی صادرات مرغ را به تمامی گمرکات ابلاغ کرد. با توجه به شرایط بحرانی تولید مرغ در نیمه نخست امسال و لغو ممنوعیت صادرات آن، ذکر نکاتی ضروری به نظر می‌رسد:
کمبود دان مرغ و آغاز بحران در تولید
ماه‌هاست که صنعت مرغداری ایران به دلیل وابستگی ۸۰درصدی به واردات دان طیور با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند. گفته می‌شود صنعت پر سودی که در مدت ۴۰ روز به بار می‌نشست؛ اکنون به صنعت زیان‌ده تبدیل شده‌است. مرغداران می‌گویند تولید در شش ماهه امسال کاهش نیافته‌است، اما به دلیل افزایش تقاضا در نیمه نخست امسال و عدم امکان افزایش تولید مرغ، بازار دچار نابسامانی بوده‌است. قرار بود ماهی ۱۰۰ میلیون جوجه یک روزه تولید شود و ۱۷۰ هزار تن مرغ نیز ماهانه استحصال شود، اما به دلیل تأمین‌نشدن دان مرغ این پیش‌بینی‌ها محقق نشده و در برخی از استان‌ها نیز تعدادی مرغداری از چرخه تولید خارج شده‌است. متأسفانه به دلیل عدم‌شفاف‌سازی در ارائه آمار و ارقام هنوز تعداد مرغداری‌های تعطیل شده مشخص نبوده و اطلاع‌رسانی نیز نشده‌است.
اوایل امسال با بروز بحران ارزی با تلاش وزیر جهاد کشاورزی، واردات نهاده‌های دامی و طیور با ارز ۳۸۰۰ تومانی امکانپذیر شد، اما مشکلات مربوط به تأمین به موقع دان مرغ و حمل آن از گمرکات جنوب کشور و توزیع در استان‌های مختلف موجب شده تا تولید مرغ در کشور به خطر بیفتد. اخیراً نیز تولید‌کنندگان در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، رفع این مشکلات را در زمان کوتاه خواستار شده‌بودند، اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌اند. تمامی این مشکلات تولید و کاهش عرضه بر قیمت تمام‌شده و قیمت مصرف‌کننده نیز تأثیر داشته است و مصرف‌کنندگان هم اینبار را به دوش کشیدند؛ چراکه مرغ ۷ هزار تومانی در ماه‌های اخیر به کیلویی ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان افزایش یافته و قیمت یک مرغ متوسط با وزن حدود۵/۲ کیلو حدود ۲۵ هزار تومان است.
از دست دادن بازار‌های صادراتی
به یمن بخشنامه‌های ناگهانی و یک‌شبه وزارت صنعت مبنی بر دستور ممنوعیت صادرات انواع کالا از جمله مرغ و تخم‌مرغ به گفته فعالان این صنعت دیگر بازار صادراتی برایمان باقی نمانده تا براساس آن بتوانیم برنامه‌ریزی داشته باشیم. یوسفی رئیس انجمن مرغ گوشتی معتقد است: با روندفعلی تولید؛ مازادی نداریم تا صادرات هم داشته باشیم. کمبود نهاده‌های مرغ، مانع از رسیدن طیور به وزن استاندارد می‌شود و هزینه تمام‌شده تولید نیز گران شده‌است. وی می‌گوید: وضعیت تولید مرغ وخیم است و اگر دولت چاره‌ای نیندیشد، قطعاً تعداد مرغداری‌های تعطیل‌شده افزایش یافته و دولت به ناچار باید مرغ منجمد وارد کند که قطعاً اقتصادی نخواهد بود. یوسفی بخشنامه اخیر وزارت صنعت مبنی بر لغو ممنوعیت صادرات را بی‌فایده می‌داند و می‌افزاید: با تصمیمات یک‌شبه مسئولان تمام بازار‌های صادراتی‌مان را از دست دادیم و رقبای ما در ترکیه این بازار‌ها را از آن خود کرده‌اند.
باز هم پای رانت درمیان است؟
براساس آمار گمرک، افزایش نرخ ارز، صادرات را مقرون به صرفه‌کرده به طوری که ۹۰ درصد گوجه‌فرنگی تولید شده در کشور در تیر و مرداد ماه صادر شده یا دیگر مواد غذایی و مصرفی به‌رغم نیاز بازار داخل صادر شده‌است. حال در چنین شرایطی با توجه به بحران صنعت مرغداری و کاهش تولید مرغ، صدور بخشنامه شریعتمداری در روز‌های پایانی خدمتش در وزارت صنعت و تجارت، مبنی بر آزادسازی صادرات، زنگ خطر دیگری است برای بروز بحران جدید‌ی در تأمین مرغ.
این روز‌ها صدور هر بخشنامه و دستورالعملی، ذینفعانی دارد که بیم آن می‌رود رانتی در میان باشد. اینکه شریعتمداری، وزیر سابق صنعت و تجارت در دوران وزارتش در این وزارتخانه، از آزادسازی واردات شیر خشک حمایت و صادرات آن را ممنوع اعلام می‌کرد یا بخشنامه‌هایی که در حوزه فولاد صادر می‌شد تا فولاد‌کاران دولتی صادر‌کننده منتفع شوند، همگی نمونه‌هایی از بخشنامه‌هایی است که رانتی برای برخی از تولید‌کنندگان داشت. اکنون نیز رانت دیگری برای مرغداران بزرگ ایجاد شده تا با صادرات مرغ با مجوز شریعتمداری بازار داخل را تشنه نگه دارند و با استفاده از فرصت به وجود آمده در بازار آزاد عرضه و تقاضا، دان مرغ را با قیمت دولتی بگیرند و مرغ را با ارز آزاد بفروشند.
