اخبار و گزارشهای خوبی از جنگلهای شمال به گوش نمیرسد و هر روز یا از آتشسوزی درختان میگویند یا قلع و قمع آنها و سر به فلک کشیدن ویلاها. البته بحث تبدیل جنگلها به زبالهدانی هم خود داستانی است غمانگیز. اما در این میان هر از گاهی خبر از ثبت جهانی برخی جنگلها به گوش میرسد که میتواند نویدبخش روزهای خوشی برای ششهای زمین باشد. چند روز پیش خبر احتمال ثبت جهانی شدن جنگلهای کجور نوشهر و حالا هم جنگلهای هیرکانی.
ثبت یک اثر طبیعی در یونسکو آنقدر سخت و دشوار است که بدانیم بعد از کویر لوت هنوز هیچ اثری از ایران نتوانسته برای ثبت در فهرست میراث طبیعی جهان نامزد شود و حالا جنگلهای خزری و هیرکانی خود را برای ثبت در یونسکو معرفی کردهاند. البته یک سال باید منتظر ماند تا جنگلهای هیرکانی شمال ایران به عنوان دومین گزینه روی میز یونسکو، در فهرست میراث طبیعی جهان ثبت شود. وقتی اثری ثبت جهانی میشود، از مزایایی بهرهمند میشود که میتواند، چون سدی از تخریب آن جلوگیری کند. به این ترتیب که در صورت ثبت یک اثر تمام کشورهای عضو کنوانسیون متعهد هستند با مشارکت جهانی از میراث ثبت شده مراقبت کنند و در صورت لزوم حمایت مالی از اثر ثبت شده داشته باشند. آثار ثبت شده جهانی در زمان جنگ به عنوان مکانهای امن معرفی شده و هیچ کشوری حق تخریب آن را ندارد. همچنین این آثار به زبانهای مختلف در کشورهای جهان معرفی خواهند شد که زمینهساز شکلگیری مقاصد مهم گردشگری دنیا میشوند و کشورهای عضو و دارای آثار ثبت شده به صندوق میراث جهانی دست پیدا میکنند.
اما نکته مهمتر اینکه از طرف دولت به سایتهای ثبت شده ردیف بودجه جداگانه اختصاص مییابد که میتواند کمک زیادی در حفاظت، اجرای برنامههای پژوهشی و مدیریتی باشد و در مواردی که آسیبهای انسانی یا طبیعی به محوطهها وارد میشود، کمکهای فوری برای رفع این آسیبدیدگیها در اختیار کشورهای عضو قرار میگیرد.
جنگلهای هیرکانی بالغ بر ۲۰ میلیون سال حیات پیوسته و دارای گونه گیاهی و جانوری منحصر به فردی است که حالا قرار است این جنگلها شامل ۱۵ محوطه در پنج استان گلستان، مازندران، گیلان، خراسان شمالی و سمنان در یونسکو ثبت جهانی شود. سال گذشته پرونده ثبت این جنگلها برای ثبت در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو ارائه شد و یونسکو این پرونده را در حال بررسی و ارزیابی دارد و برای ثبت جنگلهای هیرکانی باید یک سال دیگر صبر کرد تا اجلاس ۴۴ کمیته میراث جهانی یونسکو درباره آن تصمیمگیری کند.
سایت کجور هم که طی سالهای اخیر بیشترین اخبار در مورد آتشسوزیهای آن منتشر شده است، از جمله سایتهای پیشنهادی برای ثبت در فهرست میراث طبیعی یونسکو است، حوزه کجور در واقع بخشی از منطقه حفاظت شده البرز مرکزی است که در شمال ایران، بین چالوس و نور قرار دارد. سایت کجور جنگلی بوده و عموماً دارای شیب بیش از ۳۰ درصد با دامنه ارتفاعی متغیر بین ۵ تا ۲۱۰۰ متر از سطح دریاهای آزاد است. گونههای متنوع، درختان قطور و کهنسال، منابع آبی فراوان و توپوگرافی متنوع سیمای اصلی سایت کجور را تشکیل میدهد و این منطقه دارای پوشش گیاهی و جنگلی انبوه و دشتهای مرتفع و علفزارها، جانوران متنوعی مثل پلنگ، گوزن، خرس، بز کوهی، شوکا، مرال و... و همچنین پرندگانی همچون عقاب، شاهین، قرقاول، کبک، بلدرچین و دارکوب است.
ایران ۲۳ اثر ثبت شده جهانی دارد که از آن جمله میتوان به میدان نقش جهان اصفهان، سازههای آبی شوشتر، پاسارگاد، پرسپولیس و کلیساهای ارمنی اشاره کرد، اما کویر لوت تنها اثر طبیعی ثبت شده ایران در لیست میراث جهانی یونسکو است. هماکنون پروژه ثبت جنگلهای هیرکانی با همکاری سه جانبه سازمان جنگلها، محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی در حال انجام است. سایتهای پیشنهادی جمعاً ۱۲ سایت شامل سیاهرود رودبار، گشت رودخان فومن و جنگل لیسار تالش در استان گیلان، چهارباغ و خشکهداران نشتارود و جنگل کجور در غرب مازندران، الیمستان آمل، واز چمستان، جنگل بولا دودانگه شرق مازندران، پارک جنگلی گلستان و جنگل جهاننما در استان گلستان و جنگل ابر در استان سمنان است.