روز گذشته بود که بزرگ‌ترین شناور لنج چوبی ایران با حضور استاندار هرمزگان در بندرکنگ شهرستان بندرلنگه به آب انداخته شد. موضوعی که موجب شد تا دوباره بحث صنعت لنج‌سازی که از مدت‌ها قبل با ورود انواع مصنوعات فلزی و فایبرگلاسی می‌رفت تا برای همیشه به فراموشی سپرده شود، زنده شود. به گفته کارشناسان با رونق این صنعت قدیمی در هرمزگان می‌توان ضمن ایجاد کسب و کار و درآمد برای علاقه‌مندان و شکوفایی گردشگری و حتی ساخت و ساز بیشتر برای رفع نیاز کشور و صادرات امید بست.
صید و صیادی در کنار سفر به کشور‌هایی که نیاز به عبور از اقیانوس‌ها و دریا‌ها دارند به‌علاوه داشتن نیروی دریایی قوی و تجارت کالا‌ها ازجمله مواردی بود که موجب شد تا در گذشته‌های دور ساخت انواع قایق و کشتی‌های دست‌ساز که بیشتر مواد به کار رفته در آن‌ها از چوب و الیاف بومی منطقه بود، از رونق خوبی برخوردار شود.
در این میان ساکنان هرمزگان ازجمله افرادی بودند که در این زمینه مهارت‌های بسیاری داشتند به طوری که در زمان‌های قدیم علاوه بر تأمین نیاز‌های استان و کشور تولیدات خود را به سایر تجار خارجی می‌فروختند، که در این میان می‌توان به شهر‌های بوشهر، بندر گناوه، بندر ریگ، جزیره شیف و برخى دیگر از بنادر استان اشاره کرد. گلافان یا سازندگان لنج و قایق برای ساخت این کشتی‌ها از چوب‌هاى جنگلى مقاوم در مقابل رطوبت براى اسکلت و تخته‌هاى مرغوب هندى به نام ساى براى بدنه آن استفاده می‌کردند. به طورکلی می‌توان گفت که لنج سازى و قایق‌سازى از قدیمى‌ترین و مهم‌ترین صنایع دستى بوشهر است و سابقه آن به دوره افشاریه مى‌رسد که تابع شرایط و تغییرات گوناگونی در طول این دوران بوده است.
صنعتی به قدمت ۳ هزار سال
قرار گرفتن سواحل جنوبی کشور در کنار خلیج فارس و دریای عمان و راه داشتن به دریا‌های آزاد که اهمیت بالایی در اقتصاد و تجارت ایران داشت از جمله دلایلی است که موجب شده از گذشته تا کنون داشتن کشتی‌های نظامی و تجاری و صیادی در استان‌های جنوبی از جمله هرمزگان از اهمیت بالایی برخوردار باشد. رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم در این خصوص می‌گوید: «قدمت ساخت شناور‌های چوبی در هرمزگان به ۳ هزار سال پیش و به دوره عیلامیان می‌رسد.» عبدالرضا دشتی‌زاده می‌افزاید: کشف بنادر اشکانی و ساسانی در کرانه شمالی خلیج فارس یا کشف سکه‌ها و دیگر بقایای باستانی مربوط به دوره ساسانی در سرزمین‌های دوری، چون مغولستان امروزی نشان از دریانوردی ایرانیان باستان دارد. بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد، کشتی‌های چوبی که در جنوب کشور به لنج یا جُهاز مشهورند کاربرد باربری و صیادی داشتند به طوری که ساکنان بنادر جزایر خلیج فارس در گذشته با لنج‌های بادبانی به شهر‌های بمبئی، بصره و کشور‌های شرق آفریقا و تانزانیا سفر یک‌ساله و تجارت می‌کردند. گرچه در طول تاریخ در بیشتر شهر‌های استان هرمزگان صدای چکش جاشو‌ها می‌آمد، اما اکنون این تلاش از چند نقطه از این خطه برمی‌خیزد. گزارش‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر فعالیت لنج‌سازان یا جاشو‌ها در روستای گوران در جزیره قشم، بندر لافت و بندرکنگ سبب شده تا این صنعت در حال حاضر زنده نگه داشته شود. به طوری که در طول تاریخ بندرکنگ که به بندر دریانوردان مشهور است مهم‌ترین مرکز لنج‌سازی در هرمزگان بود. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم نیز با تأیید این موضوع و عملکرد حال آن‌ها می‌گوید: «مردمان روستای بندری گوران در جزیره قشم همچنان با همان روش سنتی اقدام به طراحی، ساخت و هدایت لنج‌های چوبی به دریا می‌کنند.» جعفری حسینی می‌افزاید: «لنج‌هایی که در روستای گوران ساخته می‌شوند را می‌توان آخرین بازماندگان این نمونه لنج‌ها به حساب آورد.» در حالی که تا سال ۸۰ در هرمزگان ۳۲ کارگاه لنج‌سازی فعال وجود داشت، اما در حال حاضر با آمدن لنج‌های فایبرگلاسی تنها سه کارگاه فعال وجود دارد. به گفته صاحبان این صنعت دست‌ساز بودن در کنار گرانی چوب‌های وارداتی از هند و سنگاپور ساخت لنج‌های چوبی را پرهزینه و طولانی‌مدت کرده است و در کنار آن ایمنی و استحکام کم و سنتی بودن نقشه ساخت از معضلاتی است که گریبانگیر این صنعت شده است.
عامل رونق اقتصادی و شکوفایی اشتغال
روز گذشته بود که خبر ساخت و به‌آب‌اندازی بزرگ‌ترین شناور لنج چوبی ایران با حضور استاندار هرمزگان در بندر کنگ شهرستان بندرلنگه روی صفحه خبرگزاری‌ها نقش بست؛ موضوعی که دوباره موجب بارقه امید برای دست‌اندرکاران این صنعت شد. به گفته کارشناسان در صورت رونق این صنعت قدیمی می‌توان به ازای ساخت هر لنج برای تعداد ۳۰ نفر اشتغال ایجاد کرد و علاوه بر آن موجب رونق گردشگری دریایی یا استفاده از این دست‌ساز‌ها شد و در کنار آن می‌توان صیادان را به سمت استفاده از این نوع وسیله‌ها ترغیب کرد. وجود ۱۳ بندر و اسکله گردشگری در استان هرمزگان موجب شده تا کارشناسان این مهم را یکی از ظرفیت‌های بالای رونق گردشگری و ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مردم استان بدانند؛ موضوعی که موجب شد تا مدیرکل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان از تدوین بسته توسعه گردشگری دریایی در این منطقه از کشور خبر دهد. الله‌مراد عفیفی‌پور با اشاره به اینکه تاکنون ۱۳ بندر و اسکله گردشگری در هرمزگان شناسایی و جانمایی شده است، افزود: «لافت قدیم، کندالو، طبل، سهیلی، گورزین و شیب دراز در جزیره قشم، جزیره هنگام، شیو و تبن در شهرستان پارسیان، تیاب در شهرستان میناب، خور آذینی در شهرستان سیریک، خور خلاصی در شهرستان جاسک و جنگل حرا در بندر خمیر به عنوان مناطق سیزده‌گانه‌ای محسوب می‌شوند که تاکنون اقداماتی برای ایجاد اسکله‌ها و بندرگاه‌های استاندارد گردشگری صورت گرفته یا در حال مطالعه و انجام است.» این در حالی است که به منظور رونق گردشگری در فهرست نیازمندی‌ها مباحثی همچون نصب اسکله شناور، احداث سایبان، تأمین روشنایی، تجهیزات ارتباطات رادیویی، سامانه اطفای حریق، تعیین مسیر تردد و همچنین انجام لایروبی در برخی موارد مطالعه و جمع‌آوری شده است که امید می‌رود با اجرایی شدن آن شاهد رونق گردشگری دریایی و استفاده هرچه بیشتر از لنج‌های دست‌ساز باشیم.
