برخلاف سینما که قیمتگذاری بلیت دارای آییننامه و راهکارهای خاصی است، در تئاتر قانونی برای قیمتگذاری وجود ندارد و افزایش ناگهانی قیمت بلیت تئاتر علاوه بر ایجاد فضای روانی علیه این هنر مردمی، باعث میشود در این شرایط نامناسب اقتصادی بسیاری از مردم دیگر توانایی مالی تماشای تئاتر را نداشته باشند.
اجرای دو تئاتر با قیمت بلیت بالای ۱۰۰ هزار تومان، انتقادهای زیادی را درباره بالا بودن قیمت بلیتهای تئاتر در پی داشت. اگرچه دستاندرکاران این نمایشها تلاش کردهاند تا برای قیمت بالای بلیتها توجیههایی را بیان کنند، با این وجود هنوز جامعه نسبت به این افزایش قیمت، متقاعد نشده است. در این شرایط صحبت از ایجاد نظامی برای قانونمند شدن تعیین قیمت بلیت سالنهای نمایش مطرح شده است.
توجه به شرایط اقتصادی مخاطب تئاتر
فاطمه ذوالقدر، نایبرئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، درباره بالا رفتن قیمت بلیت تئاتر میگوید: «واقعیت هنر تئاتر، بودن آن در میان مردم است، اما هزینههای بالای آن و بودجههای محدود دولتی امکان رونق را برای هنر تئاتر مهیا نکرد و امروز با ورود بخش خصوصی به عرصه تئاتر شاهد برگزاری نمایشهایی هستیم که برخی از آنها با هزینههای هنگفتی تهیه شدهاند و برای تأمین هزینههای خود به افزایش قیمت بلیت روآوردهاند.»
ذوالقدر با اشاره به اینکه مردم مخاطب تئاتر هستند، میافزاید: «نباید فراموش کنیم که این تئاتر را برای چه کسی ساختهایم. اگر مخاطب تئاتر ما مردم هستند باید شرایط اقتصادی امروز جامعه و کشور را در نظر بگیریم و با کاهش برخی هزینههای جانبی یک اثر بتوانیم مدیریت هزینهها را انجام دهیم و آن را روی بلیتها اعمال نکنیم.»
ذوالقدر میگوید: «قبول دارم که هزینههای تئاتر و زحماتی که این قشر هنرمند متقبل میشوند بسیار زیاد است، اما از آنجایی که هنر و هنرمند همواره همراه مردم بودهاند باید در شرایط اقتصادی امروز نیز به گونهای عمل شود که امکان استقبال از تئاتر به عنوان یک سرگرمی آموزنده و سالم برای جوانان، دانشجویان و خانوادهها از تمام اقشار فراهم شود.»
قیمت بلیت نباید دلبخواهی باشد
بلیت تئاتر همیشه گرانتر از قیمت بلیت فیلمهای سینمایی بوده است. دلیل آن هم محدودیت تعداد مخاطب است که الزاماً باعث میشود نمایشها برای بازگرداندن سرمایه تولید، گرانتر از فیلم به مخاطب عرضه شود، اما این گرانی تا چه حد معقول است؟ مسعود دلخواه، رئیس کانون کارگردانان خانه تئاتر ازجمله منتقدان قیمتهای بالای بلیت تئاتر، میگوید: «تئاتر اساساً فعالیتی فرهنگی است، اما جدا از قوانین اجتماعی نیست. به هرحال ما همانطور که تجارت خصوصی داریم، تئاتر خصوصی هم داریم، اما آیا در همین بازار خصوصی هر کسی باید به هر قیمتی که دلش بخواهد، تجارت کند؟»
این کارگردان تأکید میکند: «مسائل فرهنگی خیلی حساس هستند و همانطور که برای قیمتگذاری بلیتهای سینما نظارت وجود دارد، برای بلیتهای تئاتر هم باید چنین باشد و فعالیت خصوصی در عرصه تئاتر به معنای این نیست که هر کسی هر کاری دلش بخواهد انجام دهد و هیچ کنترلی هم نباشد. به نام تئاتر نباید چیز دیگری به خورد اذهان مردم داد!»
افزایش قیمت طبیعی است، اما نباید جهشی باشد
افزایش هزینههای نگهداری سالنهای تئاتر یکی از دلایلی است که برای بالا رفتن طبیعی قیمت بلیت نمایشها عنوان میشود، ولی افزایشهای ناگهانی قیمت بلیت تا چه حد به سیر طبیعی افزایش هزینهها مربوط است؟ امیرحسین حریری، مدیر تالار مولوی که اغلب میزبان نمایشهای دانشجویی است درباره بالا رفتن قیمت بلیت میگوید: «طبیعی است که روند تولید نمایش در این چند سال اخیر نسبت به سالهای گذشته در همه زمینهها تغییر کرده است. بالاخص بخشی از این تغییر به نحوه آمادهسازی و افزایش هزینههای تولید نمایش برمیگردد. با توجه به افزایش قیمتهایی که وجود دارد، گروهها هم برای آنکه بتوانند نمایش خودشان را با کیفیت مطلوب آمادهسازی کنند، مجبور به تحمیل هزینههای زیادی میشوند که آنها را به لحاظ اقتصادی دچار مشکل میکند. طبیعی است که یکی از راهکارها برای جبران هزینهها افزایش قیمت بلیت است.»
مدیر تئاتر مولوی با بیان اینکه با افزایش جهشی قیمت بلیت به هیچ عنوان موافق نبوده است، میگوید: «باید دولت یا شهرداری یا دستگاههایی که متولی هستند این افزایش را خیلی منطقی و پلکانی صورت بدهند، به طوری که نه به گروهها و نه به مخاطبان تحمیلی صورت گیرد.»
حدادی معتقد است میتوان با دادن یارانه به بلیت نمایش، از بالا رفتن قیمتها جلوگیری کرد. این راهکار از سوی برخی دیگر از فعالان حوزه تئاتر نیز به عنوان روشی برای جلوگیری از افزایش قیمتها بیان شده است. البته این روش به دلیل بار مالیای که به دولت و نهادها وارد میکند احتمالاً با استقبال روبهرو نمیشود.
تشکیل شورای صنفی برای قیمتگذاری منطقی
دوستداران تئاتر لاکچری تنها در چند دقیقه همه بلیتهای یک تئاتر لاکچری را که قرار است از ۲۰ آبان ماه روی صحنه برود، پیشخرید کردهاند. این هم جزئی از عجایب تئاتر کشور است که در زمانی که حرفهایهای هنر نمایش از بالا رفتن قیمتها ابراز نگرانی میکنند و به دنبال راهی برای تعدیل قیمتها به نفع مردم هستند، عدهای هم پیدا میشوند که بلیتهای گرانقیمت یک نمایش را از حدود یک ماه قبل پیشخرید کنند. در این شرایط شاید پیدا کردن راهی برای قانونمند شدن قیمتگذاری بلیتها کمی سخت شود، ولی تئاتریها هم میخواهند همه چیز را از طریق صنوف پیش ببرند برای همین زمزمه ایجاد شورای صنفی نمایش به گوش میرسد. شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد، درباره ایجاد این شورا میگوید: «ضرورت تشکیل شورای صنفی برای تعیین سقف و کف بهای بلیت آثار نمایشی احساس میشود. روز شنبه ۷ مهر و با مطرح شدن بهای بلیت نمایش «میسیسیپی...» با دکتر شهرام گیلآبادی، مدیرعامل خانه تئاتر صحبت کردم که هرچه سریعتر این شورای صنفی را تشکیل دهیم. همچنین با چند حقوقدان نیز برای راهکارهای قانونی راهاندازی این شورا گفتوگو داشتم.»
کرمی درباره این موضوع که تشکیل چنین شورایی تنها توسط خانه تئاتر نمیتواند تأثیرگذار باشد و باید به مانند شورای صنفی نمایش سازمان سینمایی متشکل از بدنه دولتی و همچنین نهاد صنفی باشد، بیان میکند: «تنها صنف نمیتواند این شورا را تشکیل دهد و اداره کل هنرهای نمایشی و خانه تئاتر باید در کنار هم دارای چنین شورایی شوند. ضرورت ایجاد این شورا احساس شده و امیدوارم هرچه زودتر شکل بگیرد.»
با ایجاد شورای صنفی و قانونمند شدن روند قیمتگذاری بلیتهای تئاتر، حداقل میتوان امیدوار بود بخشی از طبقه متوسط جامعه که این روزها شرایط بد اقتصادی به آنها فشار میآورد، از تئاتر دیدن دور نشوند و عنوان هنر مردمی بودن برای تئاتر حفظ شود.