رئیس‌جمهور امریکا یك بار دیگر به توافق هسته‌ای با ایران حمله كرد، برجام را «توافقی وحشتناک، یک‌طرفه و مسخره» خواند و از حامیان حزب جمهوریخواه خواست كه به اتفاقات ایران نگاه كنند:« شورش در همه خیابان‌‌‌‌‌ها و همه شهر‌‌‌‌ها است و الان با یک بازی کاملاً متفاوت مواجهیم.» منتقدان ترامپ اما تصویری متفاوت از اختلافات حول توافق هسته‌ای ایران ارائه می‌كنند و هشدار می‌دهند كه مسیری كه دولت امریکا در پیش گرفته ممكن است تشكیل بدیل‌های غیردلاری سیستم مبادلات بانكی جهانی را سرعت بخشد؛ روندی كه نظام مالی جهانی را دستخوش تحول خواهد كرد.
روزنامه «بروکسل‌تایمز» دیروز در گزارشی نوشت كه «وضعیت حقوقی مکانیسم پرداختی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران همچنان مبهم است.» یک منبع در بانک مرکزی اروپا به این روزنامه گفته كه تاکنون هیچ رایزنی رسمی در خصوص این مكانیسم مالی ویژه انجام نداده است؛ مكانیسمی كه برای گشوده نگه داشتن منافذ همكاری مالی اروپا با ایران بعد از اعمال تحریم‌های امریکا در آبان‌ماه طراحی شده است. این منبع گفته است: «معمولاً با ما درباره اقدامات حقوقی مربوط به بخش مالی مشورت می‌شود، اما در سایر مسائل قانونگذاری و طرح‌‌‌‌‌هایی که خارج از فرآیند تصمیم‌گیری اتحادیه اروپا هستند، نیازی به مشورت ما نیست.» برخی منابع حدس می‌زنند كه اروپاییان چندان راغب به حساس كردن امریکا در روند ایجاد این مكانیسم مالی ویژه نیستند، به خصوص كه چنین چیزی می‌تواند واكنش تند دولت ترامپ را در پی داشته باشد. وزیران امور مالی اروپا قصد دارند در نشست وزیران دارایی گروه 20 كه از امروز (یك‌‌‌‌شنبه ) در بالی اندونزی شروع می‌شود، استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری امریکا را متقاعد كنند كه تحریم‌های آبان ماه شامل خارج كردن ایران از سیستم اطلاع‌رسانی مالی بین‌بانكی معروف به سوئیفت نشود. این تلاش اروپاییان در شرایطی انجام می‌شود كه سه‌‌‌‌‌شنبه قبل هم سایت «واشنگتن فری‌بیکن» از قول چند مقام امریکایی فاش کرد که داخل دولت دونالد ترامپ، درباره حفظ دسترسی ایران به بازارهای مالی بین‌المللی از جمله سیستم سوئیفت اختلاف نظر وجود دارد. واشنگتن‌فری‌بیكن نوشته كه کادری از مقامات وزارت خزانه‌داری امریکا قاطعانه مخالف تصمیم ترامپ و جان بولتون درباره قطع دسترسی ایران به سوئیفت هستند. این سایت امریکایی درباره دلیل مخالفت مقام‌های وزارت خزانه‌داری با قطع دسترسی ایران به سوئیفت چیزی ننوشت ولی دیروز شبكه بلومبرگ در گزارشی تلویحاً فاش كرد كه این مخالفت به دلیل نگرانی از سرعت گرفتن روند تشکیل بدیل‌های غیردلاری این سامانه است؛ سامانه‌ای كه حکم سیستم عصبی نظام مالی جهان را دارد و سالانه میلیارد‌‌‌‌ها پیام را میان 11 هزار بانک در سراسر دنیا رد و بدل می‌کند. بلومبرگ، ایده‌های مطرح‌شده برای اینکه دولت دونالد ترامپ دسترسی ایران به سوئیفت را قطع کند، «پیشنهادی بد» توصیف کرده و نوشته است: «دخالت در کار سوئیفت، شکاف‌های رو به فزونی را میان امریکا و اتحادیه اروپا گسترده‌تر خواهد کرد. اولویت بایستی ترمیم آن ائتلاف باشد. وارد کردن فشارهای بیشتر بر این ائتلاف در راستای منافع امریکا نیست و هدف کلی‌تر تغییر رفتارهای ایران را تضعیف می‌کند.» به نوشته بلومبرگ، «سیاسی کردن این شبکه مهم و در همان حال، قرار دادن ناظرانش در وضعیت خطر حقوقی، اقدامی بی‌ثبات‌کننده خواهد بود و می‌تواند به تسریع تلاش‌‌‌‌‌ها برای ایجاد بدیل‌های غیردلاری سوئیفت و تضعیف بیشتر نفوذ امریکا منجر شود.»
اروپا در كنار روسیه و چین؟
ایران، كمیسیون اروپایی، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین، هفت عضو پایه‌گذار مكانیسم مالی ویژه‌ای هستند كه از آن به عنوان «جایگزین» سوئیفت نام برده می‌شود. پیش از این در مه 2018، الویرا نابیولینا، رئیس بانك مركزی روسیه در واكنش به تحریم‌های واشنگتن علیه مسكو گفته بود كه روسیه برای مقابله با تحریم‌های امریکا، به دنبال ایجاد یك سیستم مستقل مبادلات مالی است. چینی‌‌‌‌ها كه پول رایج آنها [یوان] هفتمین پول پرمبادله در سیستم سوئیفت محسوب می‌شود، حتی پیش از روسیه با راه‌اندازی «سیستم پرداخت‌های بین المللی چین»(CIPS) به فكر جدا شدن از سوئیفت افتاده بودند، اما ظاهراً اعلام آمادگی اروپا برای راه‌اندازی مكانیسم مالی ویژه برای انجام مبادلات غیردلاری، آنها را به شكل غیرمنتظره‌ای در كنار روسیه و چین قرار داده است، به خصوص كه مدت‌هاست برای آنها ناامن بودن این سیستم آشكار شده است. هرچند هیئت مدیره سوئیفت از بانک‌های سراسر جهان تشکیل شده ولی وزارت خرانه‌داری امریکا نفوذ گسترده‌ای بر آن دارد و تحت قوانین امریکا، وزارت خزانه‌داری می‌تواند اقدام به اعمال تحریم علیه کارکنان، مقامات و مدیران سوئیفت كند. علاوه بر این هکر‌‌‌‌ها در ۱۴ آوریل ۲۰۱۷ اسناد و فایل‌‌‌‌‌هایی را افشا کردند که نشان می‌داد «آژانس امنیت ملی امریکا» قادر به هك كردن سیستم سوئیفت و نظارت بر جریان پولی بوده است. تحت چنین شرایطی، ناظران مناقشه بر سر ایران را زمینه مناسبی برای رها شدن نه فقط روس‌‌‌‌ها و چینی‌‌‌‌ها از كنترل مالی امریکا می‌دانند بلكه می‌گویند كه اروپا نیز در یك زمینه تاریخی ویژه قرار گرفته است. نیویورك‌تایمز به تازگی در گزارشی به قلم پیتر ایویس نوشته است:« دولت ترامپ اكنون انتخاب‌های سختی دارد كه باید آنها را سبك و سنگین كند. این دولت می‌تواند رهیافتی سخت در پیش گرفته و علیه سوئیفت یا بانك‌‌‌‌ها و افرادی كه با سوئیفت ارتباط دارند، دست به جریمه بزند. این می‌تواند باعث بی‌ثباتی نهادهای مالی شود كه بر سوئیفت متكی هستند.» فایننشال‌تایمز هم به موضع‌گیری هایكو ماس، وزیر خارجه آلمان اشاره كرده كه او گفته اروپاییان قادر به ایجاد رقیبی برای سوئیفت هستند كه به جای دلار، بیشتر بر یورو متكی باشد. برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه با اشاره به كشمكشی كه بین اروپا و امریکا بر سر ایران به وجود آمده، معتقد است كه پیامد بحران فعلی ایران، شانسی برای اروپاست که نهادهای مالی مستقل خود را توسعه دهد تا اروپایی‌‌‌‌‌ها بتوانند با هر که دوست دارند، تجارت کنند.» او می‌گوید:« به واشنگتن ربطی ندارد که ما اجازه تجارت با ایران را داریم یا خیر.»
