بازار غیررسمی ارز در تهران دیروز نیز مانند روزهای گذشته پررفت و آمد بود. نکته جالب توجه، کاهش اختلاف نرخ خرید و فروش ارز بود. در این میان تلاش دلالان برای بالا بردن نرخ ارز هم قابل توجه است.
از همین رو همچنان این بازار نیازمند دخالت بانک مرکزی در بخش عرضه و خرید است، به نحوی که باید نقش دلالان را به حداقل رساند و روند کاهش قیمت را تا رسیدن به سطح موردنظر بانک مرکزی دنبال کرد. با این حال تولیدکنندگان و تأمینکنندگان مواداولیه کارخانهها معتقدند که بانک مرکزی باید هر چه زودتر سیاست خود را اعمال و نرخ ارز را بری چند ماه تثبیت کند.
پرداخت سود به صورت ماهانه و با اسکناس ارز
بانک مرکزی در اقدامی درست نسبت به افتتاح حسابهای ارزی با نرخ سود ثابت و پرداخت سود به شکل اسکناس اقدام کرد. آنطور که بانک مرکزی اطلاعرسانی کرده با تضمین بانک مرکزی، جذب سپردههای ارزی توسط بانکها، روند روبهرشدی را طی میکند و سود هم به صورت ماهانه و با اسکناس ارز پرداخت میشود. بنا بر بخشنامه بانک مرکزی، بانکها سود سپرده را ماهانه و به صورت اسکناس ارز پرداخت میکنند. در صورت انصراف سپردهگذار پیش از سررسید، بانکها موظفند بلافاصله نسبت به استرداد وجوه سپردهگذاری شده اقدام کنند؛ در این طرح برای سپردههای یورویی سالانه ٣ درصد، دلاری ۴ درصد و درهمی ۲ درصد سود پرداخت میشود. بانک مرکزی اصل و سود این سپردهها را تضمین کرده است. یکی دیگر از اقدامات بانک مرکزی اجرای طرح خرید ارزهای خانگی توسط بانکهاست، شعب ارزی روز گذشته نرخ ۹۵۰۰ تومان را برای دلار و قیمت ۱۱هزار و ۵۰۰ تومان را برای یورو تعیین کرده است. این نرخها ثابت نیست و ممکن است در طول روز متغیر باشد. اگر این اقدام در کنار تزریق مناسب ارز در بازار محقق شود بیشک میتوان طوفان بلاتکلیفی و افزایش بیمنطق نرخ ارزهای خارجی را مهار کرد.
تلاش بیشتر برای مقابله با منافع خریداران ارز
گفته میشود ۲۵ میلیارد دلار ارز خانگی در کشور وجود دارد که اکثریت مردم سهم بسیار ناچیزی دارند، ولی منافع همان عده قلیل به همراه دلالانی که سرمایه خود را در این راه اختصاص دادهاند، نباید کل اقتصاد را تحتالشعاع قرار دهد. تلاش برای بیاثر نشان دادن بازار ۳ تا ۵ درصدی ارزهای خارجی به شکل اسکناسی خطایی بزرگ بود که اکنون مردم در حال پرداخت تاوان آن هستند و بانک مرکزی دیرهنگام، اما قابلتأمل به این موضوع ورود کرده و اثرات آن کاملاً قابل رؤیت است. ازاینرو کارشناسان معتقدند بانک مرکزی باید با ایجاد آرامش و ثبات در این بازار و سبد معیشتی مردم برنامههای خود را هر چه سریعتر عملیاتی کند تا تکلیف قیمتها در بازارهای دیگر نیز روشن شود.
بانک مرکزی فکری به حال دلالان کند
اما مشاهدات من از بازار فردوسی نشان میدهد که دلالان نقش مهمی در مقاومت ارزش ارزهای خارجی دارند. دلالان ریز و درشت بازار ارز از جوانان ۲۰ ساله تا پیرمردهای ۷۰ و اندی ساله کنار هم ایستادهاند و هر کس که از آنها قیمت را میپرسد، میگویند: «قطعاً قیمت ارز بالا میرود!». در پوچی این ادعای دلالان همین بس که اگر اطمینان داشتند دلار گران میشود باید ارز مردم را با استقبال میخریدند، نه اینکه بگویند ارزان نفروشید، چون گران میشود! اینها همه در حالی است که رسانهها دیروز خبردادند در برخی شهرستانها مردم ارز خود را با قیمت ۷ هزارتومان به بازار عرضه کردند. در این میان برخی از صرافیها که تابلوی قیمتها را روشن کردهاند، اعلام میکنند که فقط ارز مسافرتی میفروشند. روی تابلوی قیمت آنها نرخ خرید دلار ۱۳ هزار تومان و فروش آن ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان دیده میشود. آنها همچنین قیمت خرید یورو را ۱۵ هزار تومان و نرخ فروش آن را ۱۵ هزار و ۱۰۰ تومان روی تابلوی اعلام قیمت ارز درج کردهاند. این اختلاف ۱۰۰ تومانی در قیمتهای خرید و فروش ارز در حالیست که روز گذشته این عدد به ۳۰۰۰ تومان هم رسیده بود.
در همین رابطه دیروز نمایندگان مجلس نیز خرید و فروش ارز خارج از صرافیهای مجاز را ممنوع اعلام و برای بانک مرکزی وظایف سهگانهای را تعریف کردهاند که باید دید شرایط و سازوکار اجرای آن به چه صورت خواهد بود.
جهانگیری: کاهش قیمت ارز ادامه دارد
در این میان وعدههای مسئولان و نظرات کارشناسان حاکی از ادامه کاهش قیمت ارزهای خارجی است. به عنوان مثال معاون اول رئیسجمهور در جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی از ادامه کاهش قیمت ارز خبر داد.
شهباز حسنپور، نماینده سیرجان در گفتوگو با ایسنا، با اشاره به جلسه غیرعلنی صبح دیروز مجلس شورای اسلامی با معاون اول رئیسجمهور گفت: آقای جهانگیری در این نشست بحثهای مختلفی را مطرح کرد و از دستاوردهای خوب جلسه سران قوا و همچنین ذخایر استراتژیک ارزی کشور خبرهای خوشی به مجلس شورای اسلامی داد. سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز درباره این جلسه گفت: براساس گزارش معاون اول رئیسجمهور، صادرات غیرنفتی در شش ماهه اول سال بیش از ۲۶ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل، جهش زیادی داشتهایم. جهانگیری با صراحت اعلام کرد که در این کمیته نیازمندیهای مختلف ارزی را تأمین کردهایم، هیچگونه مشکلی دراینباره نداریم و همچنین ارز لازم برای کنترل بازار ارز را داریم و این کنترل را ادامه خواهیم داد.
چرا تأخیر کردید؟
اگرچه در این شرایط باید همه از اقدامات آغاز شده بانک مرکزی حمایت کنند، اما سؤالی که از سوی کارشناسان مطرح میشود این است که «چرا بانک مرکزی تا این حد در ورود به بازار ارز تأخیر کرد؟» عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: منافع برخی از عناصر حاضر در دولت یا اتاق بازرگانی در بالا بودن نرخ ارز است و انتظار ندارند که بانک مرکزی نرخ ارز را کنترل کرده و اقدام به عرضه ارز در بازار کند. امرالله امینی در گفتوگو با فارس، با اشاره به روند کاهشی نرخ ارز گفت: بالا رفتن قیمت ارز در ماههای گذشته عوامل مختلفی داشت که از جمله مهمترین آن عوامل سیاستهای بانک مرکزی بود؛ هرچند که نباید عوامل خارجی مانند سخنرانی ترامپ در سازمان ملل یا برخی از کنفرانسهایی که در خارج از کشور برگزار میشد را نادیده گرفت؛ با این حال باز هم تأکید میکنم مهمترین علت افزایش نرخ ارز خود بانک مرکزی بود.
این اقتصاددان ادامه داد: کشور ایران، کشوری است که با التهابات بیرونی یا درونی نمیپاشد و بسیار مستحکم است؛ بنابراین مردم باید این نکته را درک کنند و به دنبال خرید ارز نروند که این موضوع تقاضا را افزایش داده و موجب بالا رفتن قیمت میشود. وی با اشاره به اینکه تصمیمات بانک مرکزی مهمترین دلیل افزایش قیمت ارز بود، توضیح داد: بانک مرکزی باید در بازار، ارز عرضه میکرد که متأسفانه این کار را انجام نمیداد، هرچند که من صراحتاً میگویم دولت نیز میخواست قیمت ارز بالا برود و ارز را گران بفروشد، اما الان احتمال میدهم که دولت میخواهد ارز را کنترل کند هرچند که خوشبین نیستم.
دولت بیشترین اثر را در تعیین نرخ ارز دارد
مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی هم گفت: در کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر، یکی از اعضای هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران گفت: به همان دلایلی که دلار روند صعودی در پیش گرفت، اکنون هم کاهش یافته است. ضمن اینکه قیمت واقعی دلار برحسب منطق اقتصادی حدود ۴۰۰۰ تومان است و باید خیلی بیشتر از اینها از ارزشش کاسته شود که پیشبینی میشود کاهش بیشتر را تا پایان فصل پاییز داشته باشیم. وی در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: هیچکس جز دولت در تعیین نرخ ارز تأثیر اساسی ندارد. البته نمیگوییم عوامل دیگر هیچ تأثیری ندارند، اما تأثیر اساسی ندارند. کسی نمیتواند برای بلندمدت برای آن بازار نرخ تعیین کند و اگر هر اتفاقی بیفتد، افتخارش و انتقادش برای دولت است.
نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین اظهار کرد: مهمترین راهکار برای کاهش ارزش دلار بستگی به این دارد که دولت به عنوان سیاستگذار چقدر درست عمل میکند. موضوع قیمت دلار در کشور خیلی علت اقتصادی ندارد. بنابراین اینکه در ماههای آینده از نظر موقعیت سیاسی و بینالملل در کجا قرار خواهیم گرفت و از نظر رقابتهای داخلی تا چه مقدار حاضر هستیم برای رقابت، کشور را در معرض آسیب قرار ندهیم و همچنین در سیاستهای مالی و پولی، چه مقدار منطق اقتصادی را در نظر میگیریم، تعیینکننده هستند که اگر دست به دست هم دهند، قیمت آینده را تعیین میکنند.
حریری معتقد است نرخ دلار کاهشی خواهد بود و تا پایان پاییز به ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تومان برمیگردد.
بانک مرکزی مداخله نکرد
محمدرضا پورابراهیمی در ارتباط تلفنی با برنامه گفتوگوی ویژه خبری سهشنبه شب شبکه دو سیما افزود: متأسفانه در دو ماه اخیر، خلاف ماههای اول سال شاهد مداخله نکردن بانک مرکزی در بازار ارز بودیم و این موضوع یکی از علل ایجاد التهابات روانی و افزایش نرخ ارز بود. وی ادامه داد: در مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی کشور با حضور سران قوا اختیارات بانک مرکزی را افزایش دادیم تا اقدامات لازم را انجام دهد. پورابراهیمی افزود: یکی از اقدامات مثبت انجام شده این بود که بانک مرکزی بتواند از منابع مربوط به صادرات غیرنفتی، تعادل را ایجاد کند و همچنین بتواند از انتشار ابزارهای مرتبط با حوزه ارز هم استفاده کند. معاون اسبق ارزی بانک مرکزی هم با حضور در این برنامه با بیان اینکه روند رشد نرخ ارز و رسیدن به قیمت ۱۹ هزار تومان روند غیرواقعی و بدون دلیل اقتصادی بود، افزود: بر اساس تصمیمات شش ماه گذشته بانک مرکزی، ارز برای واردات کالا و خدمات با اسناد رد و بدل میشد و صرافیها هم بسته شده بودند. سیدکمال سیدعلی ادامه داد: دخالت نکردن بانک مرکزی در سه ماه اخیر در بازار ارز از دیگر علل افزایش نرخ ارز بود.
تکلیف قیمت را روشن کنید!
اما درحالیکه هر روز قیمتهای دلار در حال تغییر و با نوسانات زیاد در جریان است این روزها واردکنندگان و تولیدکنندگان از یک چیز شاکیاند: بلاتکلیفی بانک مرکزی و دولت در تعیین و تثبیت نرخ در بازار ارز!
آنها معتقدند که اگر ارزهای خارجی ارزان شود بسیار عالی است، اما آنچه برای آنها مهمتر است تثبیت نرخ برای یک دوره چندماهه است. بابک شایان، کارشناس تأمینکننده مواد رزین و موادپایه رنگ در گفتوگو با «جوان» گفت: آرزوی هر ایرانی افزایش قدرت خرید ایرانیهاست، اما متأسفانه دولت و بانک مرکزی در این ماهها باعث تزریق سرگردانی به تمام اقتصاد شدهاند و قیمت تولید در صنایع مرتبط با رنگ مشخص نیست. وی ادامه داد: بانک مرکزی باید هرچه سریعتر سیاستهای مدنظر خود را اعمال کند، چون واردکنندگان و تأمینکنندگان مواد کارخانهها و تولیدکنندگان هیچ یک قیمت تمام شده خود را نمیدانند. وی ادامه داد: ما حتی نمیدانیم در زمان حاضر برای تأمین کردن مواد موردنیاز کارخانهها باید با چه قیمتی خرید کنیم که ضرر نکنیم؟