با وجود آنکه زیتون به عنوان یک محصول استراتژیک و صادراتی از جایگاه ویژه‌ای درمیان مصرف‌کنندگان ایرانی و خارجی برخوردار است، اما از حدود دو دهه قبل ورود مگس زیتون از طریق زیتون وارداتی سبب شد این آفت بیشتر درختان زیتون را در سه استان گیلان، زنجان و قزوین گرفتار کند؛ موضوعی که موجب شد با وجود تمامی تلاش‌ها برای ریشه‌کنی طی این سال‌ها در سال جدید نیز این مگس مهمان ناخوانده باغات زیتون شود؛ مسئله‌ای که در صورت تداوم موجب نابودی تمامی درختان دراین منطقه خواهد شد.
سال ۸۳ بود که موجی از واردات بی‌رویه زیتون از کشور‌های همسایه سبب شد آفت «مگس زیتون» وارد باغات زیتون کشور شود. این موضوع سبب شد تا سه استان زیتون‌خیز گیلان، زنجان و قزوین از آن سال به بعد متحمل خسارات فراوان شوند. در این سال‌ها وزارت جهاد کشاورزی اقداماتی همانند آموزش و راه‌اندازی مراکز پایش، حضور کارشناسان در باغات زیتون و همچنین توزیع کارت زرد‌ها برای کاهش آسیب و خسارت ناشی از شیوع این آفت به باغات زیتون را انجام دهد ولی این اقدامات تنها در برخی از سنوات راهگشا بوده است. اوایل امسال بود که به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی برای زاد و ولد دوباره طغیان این آفت درمیان باغات زیتون سبب شد تا کام زیتونکاران دوباره تلخ شود.
هجوم مگس زیتون به باغات ۳ استان
اوایل سال جاری بود که به کارشناسان جهاد کشاورزی خبر داده شد حدود ۲۰ هزار هکتار از باغات زیتون استان‌های زنجان، قزوین و گیلان آلوده به مگس زیتون شده و به شدت نیازمند مقابله با این آلودگی هستند. این موضوع باعث شد تنها در شهرستان رودبار حدود ۸۰ درصد باغات زیتون بر اثر آفت مگس زیتون به شدت آسیب ببینند. این درحالی بود که سایه انداختن خشکسالی در چند سال اخیر نیز سبب شده بود بسیاری از درختان زیتون دچار آسیب شوند. معاون سازمان حفظ نباتات با تأیید این موضوع گفت: «مهم‌ترین آفت کلیدی باغات زیتون در دنیا، مگس زیتون است که در برخی سال‌ها خسارت بالای ۷۰ درصد به باغات وارد می‌کند.» یحیی ابطالی افزود: «در سال‌های ۸۳ و ۹۲ خسارت بالایی به باغات وارد شد، به طوری که بیش از ۳۵ الی ۴۰ درصد محصول از بین رفت.» به گفته این کارشناس، طی این سال‌ها برای مبارزه با آفت مگس زیتون در دو سال اخیر ۵/ ۳ میلیارد تومان هزینه شد که با این اقدام از خسارت ۸۰ الی ۱۰۰ میلیارد تومان از باغات جلوگیری به عمل آمد.
سهم ۵۵ درصدی تولید زیتون در ۳ استان
در حال حاضر ۵۵ درصد از زیتون کشور تنها در سه استان گیلان، قزوین و زنجان تولید می‌شود که در این میان گیلان رتبه سوم را در کشور به خود اختصاص داده است. آمار‌ها نشان می‌دهد ۷۷ درصد باغات رودبار در استان گیلان به کشت زیتون اختصاص داده شده و ۸۸ درصد از اقتصاد کشاورزی این شهرستان نیز وابسته به زیتون است. در این میان شهرستان طارم در استان زنجان قطب اصلی تولید زیتون در کشور محسوب می‌شود که بیش از ۹۰ درصد زیتون بازار رودبار را زیتونکاران طارمی تأمین می‌کنند.
طارم به مرکزیت سیردان در ۱۳۵ کیلومتری قزوین نیز به عنوان دومین تولیدکننده زیتون کشور به شمار می‌رود که کیفیت و نوع آن سبب شده است مشتریان بسیاری را به سوی خود جلب کند. درحال حاضر ۱۱۵۰ هکتار باغ زیتون در طارم سفلی شهرستان قزوین وجود دارد که بیش از ۶ هزار هکتار بارور است که پیش بینی می‌شود ۲۰ هزار تن محصول از آن برداشت شود. این درحالی است که در صنایع بزرگ روغن‌کشی در این منطقه ۱۸ هزار تن فراوری زیتون و روغن کشی انجام شده که این رقم امسال به ۲۰ هزار تن افزایش می‌یابد.
آفت مگس در کمین زیتون‌ها
چند سالی است که باغات زیتون با مشکل آفت مگس زیتون دست به گریبانند و تاکنون نیز اقدامات بسیاری در زمینه مهار این آفت در سطح شهرستان انجام شده است. به گفته مسئولان امر حدود ۶۲۰۰ هکتار از باغات زیتون رودبار در زمینه وجود آفت مگس زیتون ردیابی شده‌اند که اقدامات لازم با استفاده از کارشناسان متخصص برای مهار این آفت انجام شده است. خرداد ماه امسال بود که مجری طرح زیتون کشور با اشاره به اینکه در سال جاری به دلیل کاهش نسبی دما و افزایش رطوبت بر اثر بارش ماه‌های اخیر شرایط بسیارمناسبی برای طغیان آفت مگس زیتون به وجود آورده است، گفت: «این موضوع موجب شده است حدود ۲۰ هزار هکتار از باغات زیتون استان‌های زنجان، قزوین و گیلان آلوده به مگس زیتون شوند.» احمد مستخدمی افزود: «با وجود اینکه در سه سال گذشته میزان خسارت ناشی از این آفت با توجه به پایش‌های انجام شده اندک بوده ولی رسالت این مرکز تمام نشده است و هر سال این پایش‌ها ادامه دارد.» رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به برخی راهکار‌ها برای مقابله و کاهش خسارت ناشی از آفت مگس زیتون گفت: «باغداران می‌توانند با مراجعه به اداره جهاد کشاورزی یا کلینیک‌های گیاه پزشکی، کارت زرد‌ها یا سایر مواردی که برای مبارزه با این آفات مناسب بوده‌است را دریافت کنند.» علیرضا شعبان نژاد افزود: «باید با مدیریت مناسب و استفاده از توصیه‌های کارشناسان جهاد کشاورزی خسارت ناشی از آفات را کاهش دهیم.» این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه جهاد کشاورزی استان و شهرستان رودبار برای کاهش خسارت و همچنین آشنایی باغداران با این آفت دوره‌های آموزشی برگزار کرده است، ادامه داد: «توزیع بروشور، پوستر و حضور کارشناسان در باغات زیتون و استفاده از ظرفیت صدا و سیما و رسانه نیز از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی برای آگاهی و اطلاع رسانی است.» این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که با توجه به اینکه این روش‌ها نمی‌تواند به طور کلی موجب ریشه‌کن شدن این آفت شود، لذا جا دارد تمهیدات ویژه‌ای برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به زیتونکاران اندیشیده شود.
